Wat is endometriose?

Endometriose is een aandoening waarbij het weefsel dat zich gewoonlijk in de baarmoeder bevindt, groeit op plaatsen waar dat niet zou moeten gebeuren. Normaal gesproken is de baarmoeder bekleed met weefsel (baarmoederslijmvlies genoemd) dat elke maand groeit en dikker wordt ter voorbereiding op een zwangerschap. Hormonen die door de eierstokken worden aangemaakt, regelen dit maandelijkse proces. Als er geen zwangerschap optreedt, worden het bloed en het weefsel afgebroken en verlaten ze het lichaam als menstruatievloed (een menstruatie).

Echter ontstaan er problemen als het baarmoederslijmvlies groeit op plaatsen buiten de baarmoeder, zoals op de eierstokken, eileiders, de blaas, de darmen of het rectum, of op weefsel dat het bekken bekleedt. Hormonen vertellen het verplaatste weefsel (implantaten genoemd) elke maand om af te breken, maar het bloed en weefsel hebben geen manier om het lichaam te verlaten. Er kunnen littekenweefsel en cysten (zakjes die vaak gevuld zijn met oud bloed) ontstaan. Grote cysten breken soms open. Endometriose kan chronische pijn en onvruchtbaarheid veroorzaken. Ongeveer 30-40% van de vrouwen met endometriose heeft problemen om zwanger te worden.

Wat veroorzaakt endometriose?

De precieze oorzaak is onbekend. Een mogelijke oorzaak is een proces dat retrograde menstruatie wordt genoemd. Dit treedt op wanneer menstruatiebloed via de eileiders terugstroomt in het bekken in plaats van uit het lichaam. Dan blijft weefsel van de baarmoeder in het bekken achter en groeit aan. Een andere mogelijke oorzaak is het erven van een gen dat het risico op endometriose verhoogt.

Vrouwen hebben meer kans op endometriose als ze:

• Een moeder, zus of dochter hebben die het heeft
• Een aandoening die een normale menstruatiestroom verhindert
• Menstruatiecycli van minder dan 27 dagen met een stroom die langer dan 8 dagen duurt

Vrouwen die nooit zijn bevallen, lopen ook een hoger risico.

Wat zijn de symptomen van endometriose?

Onvruchtbaarheid is soms het eerste symptoom van endometriose. Behandeling kan deze vrouwen echter helpen zwanger te worden. Sommige vrouwen hebben helemaal geen symptomen. Bij andere vrouwen zijn de symptomen, naast onvruchtbaarheid, onder meer:

• Bekkenpijn en kramp voor en tijdens een menstruatie, die vaak erger wordt naarmate een vrouw ouder wordt
• Pijn in de buik of het bekken tijdens de ovulatie
• Lage rugpijn
• Pijn tijdens en na geslachtsgemeenschap
• Pijn tijdens het plassen of het hebben van een stoelgang, vooral tijdens de menstruatie
• Diarree, constipatie, misselijkheid, opgeblazen gevoel of vermoeidheid

De hoeveelheid pijn die een vrouw voelt, staat niet in verband met de omvang van haar endometriose. Toch kan ernstige of frequente pijn de dagelijkse activiteiten belemmeren. Vrouwen die met pijn of onvruchtbaarheid te maken hebben, kunnen zich bezorgd, boos, depressief of gefrustreerd voelen.

Hoe wordt endometriose vastgesteld?

Een vrouw die endometriose vermoedt, moet haar symptomen aan haar arts beschrijven. Artsen kunnen verschillende soorten tests gebruiken om de diagnose te stellen. Bij een bekkenonderzoek controleert de arts het bekkengebied met de hand op cysten, littekens en andere problemen. Een echografie maakt beelden van de voortplantingsorganen van een vrouw om cysten zichtbaar te maken. Maar de enige manier waarop een arts met zekerheid kan vaststellen of een vrouw endometriose heeft, is met een soort operatie die laparoscopie wordt genoemd. De arts brengt een verlicht kijkapparaat in via een kleine snede in de buik. Vervolgens zoekt de arts naar endometriumimplantaten buiten de baarmoeder. Laparoscopie laat zien of de endometriose mild, matig of ernstig is.

Wat is de behandeling voor endometriose?

Endometriose wordt behandeld met medicijnen, een operatie, of beide. Pijnstillers die zonder recept verkrijgbaar zijn, helpen tegen menstruatiekrampen en andere vormen van pijn. Hormoonbehandelingen verminderen of blokkeren de werking van eierstokhormonen die de implantaten doen groeien en bloeden. Hormoonbehandelingen omvatten:

• Birth control pills
• Non-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)
• GnRH-agonisten
• Progestines (inclusief sommige spiraaltje-implantaten)
• Danazol
• Aromataseremmers

In conservatieve chirurgie, verwijdert de chirurg weefselgroeisels en littekenweefsel. Deze vorm van chirurgie kan de pijn verlichten en onvruchtbaarheid helpen bestrijden. Als laatste redmiddel kunnen chirurgen de baarmoeder verwijderen (hysterectomie genoemd) wanneer endometriose ernstig is. Soms worden ook de eierstokken verwijderd. Zwangerschap is niet mogelijk na een hysterectomie.

Wat kunt u nog meer doen om met endometriose om te gaan?

Sommige vrouwen vinden dat het nemen van warme baden of het gebruik van een verwarmingskussen helpt tegen de pijn. Van alternatieve medische behandelingen, zoals acupunctuur, is niet bewezen dat ze vrouwen met endometriose helpen. Steungroepen bieden sommige vrouwen begeleiding en troost.

Vragen aan uw arts

• Wat zijn mijn behandelingsmogelijkheden?
• Wat zijn de voor- en nadelen van elk van mijn behandelingsmogelijkheden?
• Ben ik na de behandeling waarschijnlijk onvruchtbaar, of kan ik toch nog zwanger worden?