Het wordt snel erkend dat omega-3 vetzuren goed zijn voor de hersenen. Er zijn echter twee soorten: eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA). Zijn ze gelijkwaardig, verschillend, of iets ertussenin?

Het eerste slachtoffer van marketing is meestal de waarheid. De realiteit is dat de twee belangrijkste omega-3 vetzuren (EPA en DHA) een heleboel verschillende dingen doen, en als gevolg daarvan zijn de voordelen van EPA en DHA vaak heel verschillend. Dat is waarom je ze allebei nodig hebt. Maar over het waarom zal ik wat dieper ingaan.

Voordelen van EPA

Het uiteindelijke doel van het gebruik van omega-3 vetzuren is de vermindering van cellulaire ontstekingen. Aangezien eicosanoïden afgeleid van arachidonzuur (AA), een omega-6-vetzuur, de voornaamste mediatoren van cellulaire ontsteking zijn, wordt EPA om een aantal redenen de belangrijkste van de omega-3-vetzuren om cellulaire ontsteking te verminderen. Ten eerste is EPA een remmer van het enzym delta-5-desaturase (D5D) dat AA produceert (1). Hoe meer EPA u in uw dieet heeft, hoe minder AA u produceert. Dit verstikt in wezen de aanvoer van AA die nodig is voor de productie van ontstekingsbevorderende eicosanoïden (prostaglandinen, thromboxanen, leukotriënen, enz.). DHA is geen remmer van dit enzym omdat het door zijn grotere ruimtelijke omvang niet in de actieve katalytische site van het enzym past.

Als extra verzekeringspolis concurreert EPA ook met AA om het enzym fosfolipase A2 dat nodig is om AA vrij te maken uit de membraanfosfolipiden (waar het is opgeslagen). Remming van dit enzym is het werkingsmechanisme dat door corticosteroïden wordt gebruikt. Als u voldoende EPA heeft om te concurreren met AA (d.w.z. een lage AA/EPA-verhouding), kunt u veel van de voordelen van corticosteroïden benutten, maar zonder hun bijwerkingen. Dat komt omdat als je geen AA uit het celmembraan vrijmaakt, je geen ontstekingseicosanoïden kunt maken.

Omwille van zijn grotere ruimtelijke dimensies is DHA geen goede concurrent van fosfolipase A2 ten opzichte van EPA. Anderzijds zijn EPA en AA ruimtelijk zeer vergelijkbaar, zodat zij voortdurend wedijveren om het fosfolipase A2-enzym, net zoals beide vetzuren voortdurend wedijveren om het delta-5 desaturase-enzym. Dit is de reden waarom het meten van de AA/EPA ratio zo’n krachtige voorspeller is van de staat van cellulaire ontsteking in je lichaam.

De verschillende enzymen (COX en LOX) die ontstekingseicosanoïden maken kunnen zowel AA als EPA aan, maar opnieuw vanwege de grotere ruimtelijke omvang van DHA, zullen deze enzymen moeite hebben met het omzetten van DHA in eicosanoïden. Hierdoor is DHA een slecht substraat voor deze belangrijke ontstekingsenzymen. DHA heeft dus weer weinig effect op de cellulaire ontsteking, terwijl EPA een krachtige invloed kan hebben.

Ten slotte wordt vaak aangenomen dat EPA niet belangrijk is voor de neurologische functie, omdat er geen hoge EPA-niveaus in de hersenen zijn. In feite is het essentieel voor het verminderen van neuro-inflammatie doordat het concurreert met AA voor toegang tot dezelfde enzymen die nodig zijn voor de productie van ontsteking veroorzakende eicosanoïden. Zodra EPA de hersenen binnenkomt, wordt het echter snel geoxideerd (2,3). Dit is niet het geval bij DHA (4). De enige manier om de cellulaire ontsteking in de hersenen onder controle te houden is het handhaven van hoge EPA-niveaus in het bloed. Dit is de reden waarom al het werk op het gebied van depressie, ADHD, hersentrauma’s, enz. hebben aangetoond dat EPA superieur is aan DHA (5).

Voordelen van DHA

Op dit punt zou je kunnen denken dat DHA nutteloos is. Eigenlijk net het tegenovergestelde, want DHA kan een heleboel verschillende dingen doen die EPA niet kan..

Het eerste verschil ligt op het gebied van het omega-6-vetzuurmetabolisme. Terwijl EPA de remmer is van het enzym (D5D) dat rechtstreeks AA produceert, is DHA een remmer van een ander belangrijk enzym delta-6-desaturase (D6D) dat de eerste metaboliet uit linolzuur produceert, bekend als gamma-linoleenzuur of GLA (6). Dit is echter niet echt een voordeel. Hoewel de vermindering van GLA uiteindelijk de AA-productie zal verminderen, heeft het ook het meer onmiddellijke effect dat de productie van de volgende metaboliet, bekend als dihomo gamma-linoleenzuur of DGLA, wordt verminderd. Dit kan een ramp zijn omdat een groot aantal krachtige ontstekingsremmende eicosanoïden van DGLA worden afgeleid. Daarom is het bij gebruik van hooggedoseerd DHA essentieel om sporenhoeveelheden GLA toe te voegen om voldoende DGLA-niveaus te behouden om ontstekingsremmende eicosanoïden te blijven produceren.

Naar mijn mening ligt het belangrijkste voordeel van DHA in zijn unieke ruimtelijke kenmerken. Zoals eerder vermeld, betekent de extra dubbele binding (zes in DHA tegenover vijf in EPA) en de grotere koolstoflengte (22 koolwaterstoffen in DHA tegenover 20 in EPA) dat DHA in het membraan veel meer ruimte inneemt dan EPA. Hoewel DHA door deze toename van het ruimtevolume een slecht substraat is voor fosfolipase A2 en de COX- en LOX-enzymen, maakt het de membranen (vooral die in de hersenen) veel vloeibaarder, omdat DHA een veel groter volume in het membraan uitveegt dan EPA. Deze toename van de membraanvloeibaarheid is van cruciaal belang voor synaptische blaasjes en het netvlies van het oog, omdat het receptoren in staat stelt doeltreffender te draaien, waardoor de transmissie van signalen van het oppervlak van het membraan naar het inwendige van de zenuwcellen toeneemt. Daarom is DHA een essentieel bestanddeel van deze zeer vloeibare delen van de zenuwen (7). Anderzijds is het myeline membraan in wezen een isolator zodat in dat deel van het membraan betrekkelijk weinig DHA wordt aangetroffen.

Deze voortdurende vegende beweging van DHA veroorzaakt ook het uiteenvallen van lipidenvlotten in membranen (8). Verstoring van deze eilanden van relatief vaste lipiden maakt het moeilijker voor kankercellen om te blijven overleven en moeilijker voor ontstekingsbevorderende cytokinen om de signaalreacties in gang te zetten die ontstekingsgenen aanzetten (9). Bovendien vergroten de grotere ruimtelijke kenmerken van DHA de grootte van LDL-deeltjes in grotere mate in vergelijking met EPA.

Dientengevolge helpt DHA het binnendringen van deze vergrote LDL-deeltjes in de spiercellen die de slagader bekleden te verminderen, waardoor de kans op het ontstaan van atherosclerotische laesies afneemt (10). Het grotere ruimtelijke gebied dat door DHA wordt uitgeveegd, is dus goed nieuws voor het vloeibaarder maken van bepaalde gebieden van membranen of het groter maken van lipoproteïnedeeltjes, ook al vermindert het de voordelen van DHA bij het concurreren met AA voor belangrijke enzymen die belangrijk zijn bij de ontwikkeling van cellulaire ontstekingen.

Gemeenschappelijke effecten voor zowel EPA als DHA

Het is niet verrassend dat er enkele gebieden zijn waarop zowel EPA als DHA even gunstig lijken te zijn. Zo zijn beide even effectief bij het verlagen van het triglyceridengehalte (10). Dit is waarschijnlijk te wijten aan de relatief gelijke activering van de gen-transcriptiefactor (PPAR alpha) die de versterkte synthese veroorzaakt van de enzymen die vetten in lipoproteïnedeeltjes oxideren. Ook de ontstekingsremmende gentranscriptiefactor PPAR-gamma wordt blijkbaar in gelijke mate geactiveerd (11). Beide lijken even effectief te zijn in het maken van krachtige ontstekingsremmende eicosanoïden die bekend staan als resolvines (12). Tot slot, hoewel beide geen effect hebben op het totale cholesterolgehalte, kan DHA de grootte van LDL-deeltjes in grotere mate vergroten dan EPA dat kan (10).

Samenvatting

EPA en DHA doen verschillende dingen, dus je hebt ze beide nodig, vooral voor de hersenen. Als je doel is het verminderen van cellulaire ontsteking, dan heb je waarschijnlijk meer EPA nodig dan DHA. Hoeveel meer? Waarschijnlijk het dubbele, maar je dekt je altijd in met omega-3 vetzuren door zowel EPA als DHA tegelijk te gebruiken.