Państwo wielonarodowe to państwo zawierające pluralizm narodowy w szczególnej formie, gdzie mniejszość narodowa znajduje się tylko w obrębie tego państwa tworząc rodzaj państwa wewnętrznego.

Według Alaina Dieckhoffa termin „państwo wielonarodowe” jest często używany do objęcia zbyt szerokiego zakresu państw. Wynika to z faktu, że gdyby każdy kraj, w którym występuje więcej niż jedna grupa kulturowa lub narodowa, został uznany za państwo wielonarodowe, prawie każdy kraj podlegałby tej definicji, co pozbawiłoby ją wszelkiego znaczenia.

Dieckhoff rozróżnia dwa rodzaje pluralizmu narodowego :

• Pierwszy, gdy państwo zawiera mniejszość, której współobywatele stanowią większość w państwie sąsiednim, nie jest państwem wielonarodowym, lecz państwem narodowym zawierającym mniejszość narodową.

• Drugi, gdy państwo zawiera dwa lub więcej narodów (lub wspólnot historycznych/kulturowych). To właśnie te drugie, które zawierają „wewnętrzne narody” Dieckhoff uważa za państwa wielonarodowe. Przykładami są Quebec w Kanadzie, Katalonia i Galicja w Hiszpanii itd.

Ta wewnętrzna różnorodność narodowa może być problematyczna dla państwa do zarządzania; może być uciskana przez rząd chcący stworzyć obraz narodowej homogeniczności (jak Chiny ze swoimi tybetańskimi i ujgurskimi narodami wewnętrznymi). W państwach demokratycznych (te przykłady pochodzą z krajów zachodnich) różnorodność ta jest zarządzana poprzez autonomię terytorialną lub nieterytorialną.

Jest wiele wątpliwości co do tego, czy państwa wielonarodowe są realne lub stabilne, ponieważ wiele z czynników, które są uważane za promujące spójność w państwach nie wielonarodowych, takich jak język i historia, są bardziej prawdopodobne, aby spowodować podziały: „Otwartość na różnorodność ma kardynalne znaczenie w wielonarodowych demokracjach, ale musi być zrównoważona przez wspólną kulturę publiczną, która wspiera wolę pozostania razem. Ale tu pojawia się poważne wyzwanie: jednocząca ogólna zasada (lub zasady) powinna być zarówno wystarczająco mocna, aby połączyć ludzi, jak i wystarczająco elastyczna, aby zachować autonomię różnych podjednostek.” (1)

Przykłady

Belgia i Szwajcaria są przykładami dwóch europejskich państw wielonarodowych, których dotychczasowe historie pokazują, w jakich formach państwo wielonarodowe może być realne. W Belgii postać króla wydaje się być cenna jako czynnik stabilizujący i symbol jednoczący. Postrzegana jest jako odsunięta od konfliktu politycznego pomiędzy Walonami i Flamandami. W Belgii obserwuje się jednak problematyczny trend, w którym polityka zaczyna odzwierciedlać podziały językowe, w wyniku czego wydarzenia są różnie relacjonowane przez media w różnych językach. W rezultacie społeczeństwo belgijskie ma tendencję do funkcjonowania w dwóch odizolowanych jednostkach, które nie mają wspólnych interesów nawet na poziomie polityki krajowej. Szwajcaria, w której istnieją cztery grupy językowe oraz podział na katolików i protestantów, ma tę zaletę, że różnice te są przekrojowe: podział religijny nie pokrywa się z podziałem na grupy językowe. Oznacza to, że pomimo niekiedy gwałtownych konfliktów wewnętrznych, nie ma tu głębokich wewnętrznych podziałów. Przyczynia się do tego również fakt, że w Szwajcarii ludzie identyfikują się ze swoimi kantonami, które nie wszystkie pokrywają się z różnicami językowymi czy politycznymi.

Źródła

• Dieckhoff, A. (2010) „Multinational democratic States: a reassessment” w Rethinking the state: Understanding the processes of post-crisis state transformation Bruylant: Brussels

Notatki

• (1) : Dieckhoff (2010) Multinational democratic States: a reassessment.

• Ta definicja pojęcia została opracowana w wyniku prac przeprowadzonych w ramach międzynarodowej konferencji Post-crisis state transformation: Rethinking the foundations of the state w Linköping w Szwecji, która odbyła się w dniach 1-5 maja 2009 roku. Konferencja ta była prowadzona przez Modus Operandi we współpracy z Université Pierre Mendès France (Grenoble, Francja) i European Science Foundation.

.