Transfuzja krwi może być zabiegiem ratującym życie.

Pierwsza udokumentowana transfuzja krwi między ludźmi została przeprowadzona już w 1818 r., ale medycyna transfuzji naprawdę wystartowała w latach 20-tych i 30-tych XX w., kiedy wprowadzono leki przeciwzakrzepowe, co pozwoliło na przechowywanie krwi i rozwój banków krwi. Medycyna transfuzji u ludzi rozwinęła się do bardzo zaawansowanej nauki.

W medycynie weterynaryjnej, transfuzje są podejmowane rzadziej, ale mogą mieć istotną rolę w sytuacjach nagłych i krytycznych. Podobnie jak u ludzi, transfuzja krwi u kota może być zabiegiem ratującym życie. Jednakże, transfuzje krwi u kotów muszą być przeprowadzane ostrożnie – istnieją praktyczne trudności związane z pobieraniem i przechowywaniem krwi oraz wyższe ryzyko powikłań, zarówno dla dawcy jak i biorcy, niż w przypadku transfuzji krwi u psów.

Kiedy potrzebna jest transfuzja krwi?

Transfuzja krwi zapewnia natychmiastowe zaopatrzenie w czerwone krwinki, które są niezbędne do przenoszenia tlenu w organizmie. Transfuzja krwi może zatem uratować życie w przypadku ciężkiej anemii. Krew zawiera jednak wiele innych elementów, które również mogą być przydatne. W przypadku przetaczania krwi trzy główne elementy, które mogą być dostarczone to:

• Czerwone krwinki (erytrocyty): są to komórki, które przenoszą tlen w organizmie i są podawane w celu leczenia anemii. Prosty pomiar krwi zwany objętością komórek wypełnionych (PCV) może być użyty do oszacowania liczby czerwonych krwinek. U normalnego kota PCV wynosi zazwyczaj od 25% do 45%. Chociaż każda sytuacja różni się indywidualnie, transfuzja krwi będzie zazwyczaj wymagana, jeśli PCV spadnie poniżej 10-15%
• Plazma: jest to płynny składnik krwi (w którym zawieszone są czerwone krwinki). Zawiera ona wiele białek pełniących istotne funkcje. Albumina – jest to główne białko we krwi, które pomaga utrzymać płyn (wodę) w krążeniu. Inne substancje chemiczne i hormony mogą być transportowane po organizmie w postaci związanej z albuminami. Czynniki krzepnięcia – są to niezwykle ważne białka we krwi, które powodują krzepnięcie krwi w przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego. Mediatory zapalenia – różne białka są wytwarzane podczas zapalenia, aby pomóc zwalczać infekcje i regulować stan zapalny
• Płytki krwi: są to bardzo małe komórki we krwi, które pracują wraz z czynnikami krzepnięcia, aby umożliwić krzepnięcie krwi i zapobiec przedłużającemu się krwawieniu po urazie

Krew może być potencjalnie rozdzielona na te trzy składniki (krwinki czerwone, płytki krwi i osocze) i jest to powszechnie stosowane w medycynie ludzkiej, tak aby te trzy elementy mogły być używane indywidualnie w razie potrzeby. Jednakże, chociaż takie podejście jest czasami stosowane w przypadku transfuzji u psów, jest ono znacznie mniej powszechne u kotów, częściowo dlatego, że kociej krwi (w szczególności czerwonych krwinek) nie można przechowywać przez dłuższy czas, więc do transfuzji pobiera się zazwyczaj świeżą krew.

Grupy krwi i zgodność krwi

Wśród kotów występują trzy główne grupy krwi – A, B i AB. Grupa A jest najbardziej powszechna, podczas gdy grupa B jest powszechna w niektórych rasach rodowodowych. Grupa AB występuje rzadko u wszystkich ras.

Koty, u których dokonano niezgodnej transfuzji krwi, mogą rozwinąć poważne, zagrażające życiu reakcje poprzetoczeniowe, ponieważ koty mogą mieć naturalnie występujące w ich krwi przeciwciała (część układu odpornościowego) przeciwko czerwonym krwinkom niewłaściwego typu. Dotyczy to w szczególności kotów z grupą krwi B, które zawsze mają wysoki poziom przeciwciał przeciwko krwi grupy A (i źle reagują na podanie krwi grupy A), ale może być również prawdziwe w przypadku kotów z grupą krwi A.

Niezgodności i ryzyko poważnych reakcji po transfuzji oznaczają, że koty powinny otrzymywać wyłącznie dopasowaną transfuzję krwi.

Ostatnio zidentyfikowano drugi ważny system grup krwi u kotów. Koty mogą być Mik dodatnie lub Mik ujemne, a niezgodne transfuzje Mik mogą również powodować reakcje, ale częstotliwość i znaczenie tego nie są obecnie całkowicie jasne, chociaż wydaje się, że niektóre reakcje niezgodności mogą być poważne.

Reakcje na inne składniki krwi, takie jak białe krwinki, płytki krwi i białka osocza mogą również wystąpić sporadycznie, ale mają one tendencję do łagodniejszego przebiegu i są zazwyczaj możliwe do opanowania.

Unikanie problemów związanych z transfuzją

Chociaż transfuzje mogą ratować życie, ze względu na możliwość wystąpienia ciężkich reakcji poprzetoczeniowych, należy zachować szczególną ostrożność, aby transfuzja nie przyniosła więcej szkody niż pożytku.

• Należy podjąć kroki w celu zapewnienia, na ile to możliwe, zgodności krwi kota dawcy i kota biorcy. Jako minimum, należy sprawdzić grupę krwi A/B/AB obu kotów, a najlepiej przeprowadzić dalsze krzyżowe dopasowanie w celu zidentyfikowania antygenu Mik i innych niezgodności
• Kot dawca powinien zostać przebadany pod kątem zakażeń krwiopochodnych, w tym wirusa białaczki kotów (FeLV), wirusa niedoboru odporności kotów (FIV), oraz Mycoplasma haemofelis (przyczyna niedokrwistości zakaźnej kotów)
• Podczas transfuzji należy zachować szczególną ostrożność, aby uniknąć przeciążenia układu krążenia kota biorcy, ponieważ może to prowadzić do niewydolności serca – z tego powodu transfuzja musi być zazwyczaj podawana powoli
• Koty biorcy powinny być bardzo dokładnie monitorowane, zwłaszcza podczas rozpoczynania transfuzji, w celu wykrycia wszelkich reakcji. Pierwsze kilka mililitrów krwi powinno być podawane bardzo powoli (np. 1 ml/kg/godz. przez pierwsze 30 minut), aby można było zidentyfikować wszelkie reakcje i przerwać transfuzję.

Zapewnienie bezpieczeństwa dawcy krwi

Pobranie krwi od kota dawcy musi być przeprowadzone z zachowaniem ostrożności w celu zapewnienia, że ryzyko jest ograniczone do absolutnego minimum. Aktualne zalecenia mówią, że koty dawcy muszą być:

• Zdrowe, w pełni zaszczepione i najlepiej żyjące w całości w domu
• Mniej niż 8 lat
• Powyżej 4.5 kg beztłuszczowej masy ciała
• PCV musi wynosić ponad 30%, a najlepiej ponad 35%
• Bez FeLV/FIV/Mycoplasma haemofelis
• Nie zestresowany wizytą u weterynarza

Nawet gdy wszystkie te kryteria są spełnione, oddawanie krwi nie jest pozbawione ryzyka – po pobraniu znacznej ilości krwi u dawcy może wystąpić niskie ciśnienie krwi, a czasami po oddaniu krwi przez kota może ujawnić się wcześniej niewykryta choroba serca – zmieniona objętość krwi może spowodować niewydolność serca i śmierć. Chociaż nie jest to częste, badanie ultrasonograficzne serca może być pomocne w identyfikacji takich kotów przed oddaniem krwi.

Kocie banki krwi

Przy zachowaniu środków ostrożności niezbędnych do transfuzji krwi, nie zawsze łatwo jest znaleźć odpowiedniego kota dawcę w sytuacji awaryjnej.

Niektóre kliniki utrzymują małą grupę kotów, które przechowują specjalnie w celu oddawania krwi, a koty wymagające transfuzji mogą być kierowane do takich klinik. Innym praktycznym rozwiązaniem stosowanym przez niektóre kliniki weterynaryjne jest prowadzenie rejestru właścicieli, którzy są skłonni zezwolić na wykorzystanie swoich kotów jako dawców. Może to być bardzo pomocne, chociaż nie ma idealnego rozwiązania.