Nebukadnezar II van Babylon (604-562 v. Chr.)

De grootvader van alle krankzinnige koningen is koning Nebukadnessar, de Babylonische heerser wiens relaas van een zeven jaar durende afdaling in een dierlijke waanzin een van de meest fascinerende gedeelten vormt van het oudtestamentische boek Daniël. Volgens dat verslag werd de arrogante koning neergeslagen wegens zijn ongeloof in de God van de Hebreeën, verliet hij zijn paleis en leefde hij in de wildernis. Het bijbelse verhaal over de waanzin van Nebukadnezar werd het kader waarin koninklijke waanzin werd gezien in de joods-christelijke wereld.

Caligula, keizer van Rome (12-41 na Christus)

Tegen zijn neef Nero voor de kroon van wreedste en gekste Romeinse keizer, stond Caligula bekend om zijn verkwistende projecten, zijn sadisme en zijn excentriciteit. Hij liet zijn leger eens een drijvende brug van twee mijl bouwen, zodat hij er te paard over kon galopperen. In een ander geval beval hij zijn troepen om “de zee te plunderen” door schelpen in hun helmen te verzamelen. Caligula, lang en harig, zou het noemen van geiten in zijn aanwezigheid hebben verboden, maar hij oefende gezichtsverdraaiingen uit om zijn onderdanen beter te kunnen afschrikken. Hij bouwde een weelderig huis voor zijn paard Incitatus en probeerde het paard tot consul te benoemen, maar hij werd vermoord voordat hij de promotie kon voltooien.

Henry VI van Engeland (1421-1471)

Henry VI, het onderwerp van een driedelige dramacyclus van Shakespeare, werd nog voor zijn eerste verjaardag koning maar bracht zijn laatste decennia door met vechten tegen geestesziekten terwijl zijn koninkrijk land verloor aan Frankrijk en afgleed naar de chaos van de Oorlog van de Rozen. Henry, die nooit een sterke leider was, kreeg zijn eerste volledige inzinking in 1453, waardoor hij meer dan een jaar in een incommunicatieve stupor lag. Na een tijdelijk herstel verslechterde zijn toestand in 1456 tot lethargie, onderbroken door een routine van religieuze devoties. In 1461 werd hij afgezet door Yorkistische troepen, verbannen naar Schotland, in 1470 kortstondig weer op de troon gezet, maar het jaar daarop opnieuw gevangengezet en vermoord.

De Zhengde Keizer van China (1491-1521)

Een van de beruchtste heersers van de Ming Dynastie, de Zhengde Keizer stond bekend om zowel zijn dwaasheid als zijn wreedheid. Hij was dol op het leiden van grillige militaire expedities en gaf graag bevelen aan een denkbeeldige dubbelganger die hij Generaal Zhu Shou noemde. Tijdens de eerste vijf jaar van zijn bewind gaf hij een oudere eunuch, Liu Jin, onverstandig de leiding over het grootste deel van de staatszaken. Toen de twee vijf jaar later ruzie kregen, liet de keizer Liu terechtstellen door hem drie dagen lang langzaam in mootjes te snijden (Liu bezweek op dag twee). In romans uit het Ming-tijdperk, zoals “The Zhengde Emperor Roams through Jiangnan” wordt de keizer afgeschilderd als een dwaas en goedgelovig persoon, die op een gegeven moment geniet van een kom rijstepap waarvan hij denkt dat die gemaakt is van gekookte parels.

Joanna van Castilië (1479-1555)

Weinig koninginnenverhalen zijn triester dan die van “Juana la Loca”, wier familie en rivalen samenspanden om haar in krankzinnigengestichten opgesloten te houden. Geboren als vierde in lijn voor de troon van haar ouders Ferdinand en Isabella, werd Joanna op 16-jarige leeftijd uitgehuwelijkt aan Filips “de knappe” van Bourgondië. Toen een reeks sterfgevallen haar troonopvolger maakte van Isabella, hield haar echtgenoot haar opgesloten na de dood van haar moeder in een poging zijn aanspraak (boven die van Ferdinand) op de Castiliaanse troon door te drukken. Na de dood van Filips in 1506 bleef Joanna nog tien jaar opgesloten tijdens het regentschap van haar vader. Na de dood van Ferdinand in 1516 werden Joanna en haar tienerzoon Karel tot co-monarchen benoemd. Vanaf dat moment was het Karel die zijn moeder gevangen hield, en een fictieve wereld creëerde om haar in isolement te houden. Toen hij vreesde dat zij tijdens een pestepidemie zou proberen te vluchten, liet Karel nep-begrafenisstoeten langs haar vertrekken trekken om haar ervan te overtuigen te blijven. Een groep rebellen bevrijdde Joanna in 1520 en verklaarde haar gezond en geschikt om te regeren – maar zij veranderden van gedachten nadat zij weigerde hen te steunen in plaats van haar zoon en soms kwelgeest Karel.

Ivan de Verschrikkelijke (1533-1584)

De eerste tsaar van heel Rusland, Ivan IV (wiens bijnaam in het Russisch eerder imponerend of bedreigend dan kwaadaardig impliceert) breidde de invloed van Moskou uit tot in de landen van de oude Oost-Europese federatie die bekend staat als de Kievan Rus. Ivan kondigde verreikende hervormingen af, centraliseerde het bestuur en richtte de zwart geklede voorlopers van Ruslands gevreesde geheime politie op. Hij schepte er een groot genoegen in om leden van de adel door foltering en sadistische executies tot het uiterste te drijven. Ivan had genoeg van zijn bewind en probeerde in 1564 af te treden, maar werd een jaar later overgehaald om terug te keren. Hij creëerde zijn eigen leengoed, de “oprichnina”, waarmee hij totale controle uitoefende over een derde van de Moskovitische rijken. In 1581 vermoordde Ivan zijn eigen zoon en erfgenaam door hem in een vlaag van woede met een puntige staf te slaan. Ondanks zijn zwakheden werd hij door zijn vreselijkheid een van de meest gerespecteerde tsaren in de geschiedenis van Rusland.

Rudolf II, Heilig Rooms Keizer (1552-1612)

Een van de meest excentrieke heersers van de Europese Renaissance, Rudolf II was misschien wel de grootste verzamelaar van zijn tijd en een enthousiast mecenas van kunst, wetenschappen en pseudowetenschappen. Zijn kasteelcomplex in Praag bezat een enorme menagerie van dieren, waaronder leeuwen, tijgers, een orang-oetan en een levende dodo. Zijn rariteitenkabinet bevatte een duizelingwekkende hoeveelheid menselijke en natuurlijke artefacten, gerangschikt naar genre. Gedurende zijn hele leven wisselde Rudolf vlagen van opgetogenheid en melancholie af. Als heerser trok hij zich wekenlang terug van het hof of sprak hij met een onhoorbare stem. Hij gaf royale steun aan de astronomen Tycho Brahe en Johannes Kepler, waarmee hij de basis legde voor de wetenschappelijke revolutie. Gezegend en vervloekt met, zoals een historicus het uitdrukte, een bereidheid om bijna alles te geloven, was Rudolf een even enthousiaste aanhanger van astrologen, alchemisten en mystici van allerlei pluimage.

George III van Engeland (1738-1820)

George III, die door de dichter Percy Bysshe Shelley werd uitgemaakt voor “een oude, gekke, blinde, verachte en stervende koning”, vertoonde zijn eerste tekenen van geestesziekte in 1765, aan het begin van zijn regeerperiode, maar bezweek pas in 1810 definitief aan zijn ziekte, een jaar voordat het Parlement zijn zoon tot regent benoemde. George III regeerde tijdens een tumultueus tijdperk dat de Amerikaanse Revolutie omvatte – de Onafhankelijkheidsverklaring is aan hem gericht – evenals de Franse Revolutie en de Napoleontische oorlogen die daarop volgden. Sommige medisch historici geloven dat George’s ziekte, die werd gekenmerkt door hallucinaties, paranoia, algemene instortingen en buikpijn, werd veroorzaakt door de enzymstoornis porfyrie, hoewel een diagnose met terugwerkende kracht lastig blijft.

Carlota van Mexico (1840-1927)

Het is moeilijk zich een vreemder leven voor te stellen dan dat van Carlota, de eerste en enige Habsburgse keizerin van Mexico. Zij werd geboren als Charlotte van België, was de dochter van koning Leopold I en de eerste nicht van koningin Victoria. Op jonge leeftijd was zij gehuwd met Maximiliaan, de toenmalige aartshertog van Oostenrijk, en ging met hem in een kasteel in Italië wonen. In 1864 spande een groep Mexicaanse aartsconservatieven samen met de Franse Napoleon III om de liberale president Benito Juaraz af te zetten en Maximiliaan tot keizer van Mexico te benoemen. Maximiliaan en Carlota arriveerden in Veracruz, gesteund door Franse troepen en conservatieve aanhangers, en baanden zich een weg naar Mexico-Stad. Drie jaar lang deed het koningspaar hun best om het Mexicaanse volk voor zich te winnen, waarbij ze enthousiast Spaans spraken en liberale agenda’s promootten, waaronder landhervormingen en een beter beleid ten aanzien van de inheemse gemeenschappen van het land. Door dit te doen, verloren zij echter hun conservatieve medestanders. Nadat de Fransen in 1866 hun troepen hadden teruggetrokken, bleef het rijk van Maximiliaan en Carlota wankel achter. Carlota werd naar Europa gestuurd om de steun van de Fransen en de paus te herwinnen. Toen ze hierin faalde, kreeg ze een zenuwinzinking en werd ze in een inrichting opgenomen. De heropgerichte Benito Juarez beval Maximiliaan’s executie in 1867. Carlota leefde nog zes decennia, maar werd nooit meer geestelijk gezond en bleef afgezonderd in het 14de-eeuwse kasteel van haar familie in België.

Ludwig II van Beieren (1845-1886)

Operafan, bouwer van droompaleizen, verkwister, afgezette vorst en waarschijnlijk moordslachtoffer, Ludwig II was een prototypische “gekke koning” die misschien helemaal niet gek was. Ludwig, tegenwoordig vooral bekend om Neuschwanstein, het sprookjespaleis dat hij op een Beierse heuveltop liet bouwen, was een enthousiast mecenas. Toen hij op 18-jarige leeftijd de Beierse troon besteeg, ontbood hij al snel zijn held, de componist Richard Wagner, voor een lange audiëntie. Ludwig werd een van Wagners belangrijkste mecenassen en gaf hem geld om aan enkele van de beroemdste opera’s van die tijd te werken. Ludwigs kasteelbouw bracht hem echter steeds dieper in de schulden, en in 1886 diende een groep samenzweerders een medisch rapport in (opgesteld door artsen die hem nooit hadden onderzocht) waarin de koning voorgoed ongeschikt werd verklaard om te regeren. De volgende ochtend werden Ludwig en zijn lijfarts onder mysterieuze omstandigheden dood aangetroffen in een Beiers meer, wat een van Ludwigs beroemdste uitspraken bevestigt: “Ik wil een eeuwig raadsel blijven voor mezelf en anderen.