De jaren ’80 waren een cruciaal decennium in de filmwereld. Het blockbuster tijdperk bloeide op en franchises begonnen te bloeien. Komedies wekten tranen op, drama’s zetten aan tot nadenken. Er waren stemmen in het graan, en absoluut geen katten in Amerika. De films van de jaren ’80 waren ook bij uitstek geschikt om te citeren, van de punchlines tot de schokkende onthullingen in de derde act en nog veel meer. Deze ’80s film quotes zijn ingeprent in de harten en zielen van de ’80s kids overal.

Faye Dunaway’s vertolking als Joan Crawford, tirannieke filmster en moeder in Mommie Dearest uit 1981, is een van de meest angstaanjagende en onuitwisbare filmprestaties ooit. Ze balanceert voortdurend op de grens tussen over-the-top genialiteit en afschuwelijke mislukking. Haar woede-uitbarsting aan het adres van haar dochter omdat ze doodgewone kleerhangers heeft gebruikt, is een zin die de carrière van twee actrices heeft bepaald.

Als je denkt dat de zin “Luke, I am your father” is, moet je die dvd’s van de Star Wars-trilogie op je plank eens opzoeken en ze nog eens bekijken. Maar wat de precieze bewoording ook was, de onthulling dat de ultieme schurk in het heelal de vader van zijn grootste held was, veroorzaakte een schokgolf onder het filmpubliek. Elke schokkende wending aan het einde van een film jaagt sindsdien op Darth Vader’s (James Earl Jones) vaderschapsbekentenis.

Een enkele zin uit het beroemde Airplane vol grappen kiezen, is een bijna onmogelijke opgave. Of dat zou het zijn als Leslie Nielsen’s onberispelijke deadpan delivery als antwoord op de prompt “Surely you can’t be serious!” deze regel niet met kop en schouders boven de rest deed uitsteken.

Wat een zin als “E.T. phone home” zo geweldig maakt, is hoeveel verschillende emoties hij oproept. De eerste keer dat hij het zegt, is er het wonder van dit grappige, kleine buitenaardse wezen dat praat. De tweede keer dat hij het zegt – nadat we allemaal dachten dat hij dood was – is het meest opwindende moment, dat evenveel opwinding als tranen opwekt. Steven Spielbergs film is afhankelijk van de band die het publiek met E.T. smeedt, en die ene zin maakt het echt af.

De moederlijke paniek en woede die Shirley MacLaine aan de dag legt als ze het ziekenhuispersoneel berispt om haar dochter (Debra Winger) pijnstillers te geven terwijl ze in het ziekenhuis op sterven ligt, staat haaks op de reputatie van de film als een huilerige vijfdoekjesfilm. In de deskundige handen van MacLaine (die een Oscar won voor deze prestatie), is het moment tegelijkertijd grappig en schrijnend.

Celie (Whoopi Goldberg) staat eindelijk op tegen de mishandelende meneer (Danny Glover) aan de eettafel, houdt een mes tegen zijn keel en scheldt hem uit. Het is een langverwacht moment voor Celie, als ze haar macht terugneemt en niets anders belooft dan de ondergang van de man die haar zo lang heeft onderdrukt.

Regisseur James L. Brooks’ komische kijk op een veranderende tv-nieuwsindustrie – die verschuift van groezelige substantie naar flitsende stijl – zit vol met geweldige lijnen. Maar deze, waarin Holly Hunter op een afwijzing reageert met oprecht zelfmedelijden, is tegelijkertijd heerlijk grappig en scherpzinnig.

Cher’s absolute triomf bereikte zijn hoogtepunt met een Academy Award, en ook met de onsterfelijkheid van haar kenmerkende zin uit de film. Cher-fans, filmfans en zelfs mensen die de film nooit hebben gezien, kennen het geluid van die klap, gevolgd door haar iconische “Snap out of it!” De arme, nietsvermoedende gezichten van weemoedige dromers zouden na Moonstruck nooit meer veilig zijn.

Animatieregisseur Don Bluth was eind jaren ’80 even een rivaal van Disney met films als An American Tail, dat het verhaal vertelde van Russische joden die naar de Verenigde Staten emigreerden om aan de pogroms te ontsnappen via de allegorie van muizen die naar de Verenigde Staten emigreerden om aan de katten te ontsnappen. Op de boot die de oceaan oversteekt, bezingt Papa Mousekewitz (Nehemiah Persoff) de belofte van een gouden, gastvrij Amerika, waar ze eindelijk veilig zullen zijn voor katten, en zelfs de straten geplaveid zijn met kaas.

Ja, ja, de woorden waar je waarschijnlijk als eerste aan denkt als je aan Field of Dreams denkt, zijn: “If you build it, he will come.” Deze woorden, gesproken door een onzichtbare stem tegen Ray Kinsella (Kevin Costner), inspireren hem om zijn maïsveld in Iowa onder te ploegen en een honkbalveld aan te leggen waar de geesten van overleden (vaak door schandalen geplaagde) honkbalspelers kunnen terugkeren en opnieuw kunnen spelen. Maar het moment van de waarheid voor de film komt helemaal aan het eind, wanneer Ray één speler ziet en hem herkent als zijn vader. Met de laatste woorden van de film verzamelt Ray de moed om zijn vader te vragen om mee te spelen.

Nadat Marty McFly (Michael J. Fox) zijn avonturen in 1955 heeft voltooid en inderdaad terugkeert naar de toekomst, ontmoet hij voor de aftiteling nog een laatste keer zijn oude vriend Doc Brown (Christopher Lloyd). Doc is in de toekomst geweest, en als hij terugkeert, heeft zijn trouwe DeLorean enkele upgrades ondergaan. Er zijn maar weinig films uit de jaren 80 die het publiek zo hard om een vervolg lieten schreeuwen als Back to the Future, met Doc en Marty en hun vliegende auto.

Een kinderwens voor een (toegegeven griezelig) geïsoleerd kermisspel is wat deze Penny Marshall-komedie uit 1988 in gang zet. Wanneer de jonge Josh Baskin de ochtend na zijn wens wakker wordt, wordt hij gespeeld door Tom Hanks, een kind in het lichaam van een volwassene. Er volgen zoveel leuke streken, maar het is die eenvoudige, klagende, o zo herkenbare wens die blijft hangen.

De beroemdste zin in het door Nora Ephron geschreven en door Rob Reiner geregisseerde When Harry Met Sally wordt niet uitgesproken door Billy Crystal’s zacht chauvinistische Harry, noch door Meg Ryan’s pietluttige Sally. In plaats daarvan komt het van Reiner’s moeder, die in een eetscène een klant speelt die – nadat Sally klaar is met het demonstreren van een ongelooflijk overtuigende voorstelling van hoe een vrouw genot kan veinzen – zich simpelweg tot haar ober wendt en vraagt wat Sally heeft. En zo werd een van de grootste oneliners in de filmkomedie geboren.

De lachwekkende verfilming van het populaire bordspel Clue had een perfecte cast – Tim Curry, Lesley Ann Warren, Martin Mull, Eileen Brennan, Michael McKean, Christopher Lloyd, maar het was de grote Madeline Kahn die de film onsterfelijk maakte met haar stotterende monoloog over haar gloeiend hete haat voor Yvette de dienstmeid (Colleen Camp).

Characteracteur R. Lee Ermey brengt de eerste helft van Stanley Kubricks nachtmerrieachtige visie op de Vietnamoorlog door met het blaffen van een lachwekkende reeks bevelen en godslasterlijke scheldwoorden aan de soldaten die hij aan het trainen is. Wanneer hij uiteindelijk één soldaat (Vincent D’Onofrio) over de rand duwt, tot het punt waarop hij dreigt met gewapende vergelding, is Ermey’s toevlucht niet om terug te krabbelen maar om de beledigingen op te voeren. Geen goed idee, zo blijkt.

Glenn Close speelt een vrouw die een affaire heeft met een getrouwde Michael Douglas, alleen als hij zich terugtrekt en afstandelijk tegen haar doet – waarop zij reageert met een gewelddadige obsessie. Close’s prestatie werkt hard om de “gekke ex-vriendin” tropen evenwicht te brengen; haar levering op het bovenstaande citaat is evenveel rechtvaardig als het bedreigend is.

Regisseur Ivan Reitmans film over een kwartet spookverdelgers in het New York van de jaren tachtig culmineert in een uitbraak van griezels uit hun opsluitingsfaciliteit. Het resultaat? Chaos, paniek, de levenden communiseren met de doden, en, zoals Bill Murray’s Peter Venkman het hyperbolisch samenvat, alle wetten van de natuur en de werkelijkheid omvergeworpen. Honden en katten! Samen!

De kans is groot dat je iemand tegenkomt die The Shining van Stanley Kubrick heeft gezien en niet minstens één keer heeft geprobeerd om Jack Nicholsons kenmerkende uitspraak te doen. De zin komt als hij halverwege de badkamerdeur aan het intrappen is in een poging zijn vrouw en zoon te vermoorden. Ik weet niet hoe Johnny Carson zich bij die associatie gevoeld moet hebben.

De laatste voice-over monoloog van Brian the brain (Anthony Michael Hall) is de perfecte samenvatting van de gekrenkte tienerangst. Deze vijf ongelijksoortige tieners brengen een zaterdagmiddag door in de schoolbibliotheek en ontdekken dat ze allemaal iets gemeen hebben (vooral het haten van hun ouders!) – en, in een laatste afscheidskus aan de directeur, leren ze dat volwassenen hen nooit echt zullen begrijpen.

De beroemdste spijbelende tiener van de popcultuur neemt even de tijd om in Chicago rond te rijden in de auto van de vader van zijn vriend en te lip-synchen in een parade om zich tot het publiek te wenden en gratis advies te geven ter waarde van een stuiver. Je kunt Ferris (Matthew Broderick) bedanken voor elke “het leven komt snel op je af” tweet die je tegenkomt.

Alleen maar drie woordjes die normaal gesproken niet als een bedreiging klinken, tenzij ze worden uitgesproken door een twee meter lange muur van Oostenrijkse spierbundels die zojuist uit de toekomst is geteleporteerd op een genadeloze zoektocht om een aanstaande moeder te vermoorden. Arnold Schwarzenegger’s vlakke, emotieloze uitstraling was de perfecte onheilspellende vertolking. En als klap op de vuurpijl bleek hij gelijk te hebben, als vijf Terminator-vervolgfilms op zich al een indicatie zijn.

Tom Cruise en Anthony Edwards als flyboy-maatjes op hun elitetraining bij de marine vormen de centrale vriendschap van een van de grootste hits van de jaren ’80. Samen gaven ze Top Gun precies wat het nodig had, naast de enorme kassa’s en de aantrekkingskracht van de filmsterren: een slagzin die nog lang na het einde van de jaren ’80 zou doorklinken, tot in de gevarenzone (zo noemen we de jaren ’90).

De zin wordt al decennialang geïmiteerd, gedupliceerd, geleend, geriffleerd en geparodieerd. Al Pacino als cocaïnekoning Tony Montana laat zijn vijanden kennismaken met zijn “kleine vriend”, die duidelijk zijn machinegeweer is. Een bloedbad en honderden posters in slaapzalen volgden.

De herhaalde waarschuwing aan de jonge Ralphie (Peter Billingsley) in de blijvende kerstklassieker wordt elke keer dat hij herhaald wordt grappiger. Het enige wat de bespectaclede jongen wilde was een officiële Red Ryder, een luchtbuks met karabijnwerking, tweehonderd schoten, een model voor op de schietbaan. Jammer dat elke volwassene in zijn leven tot en met een winkelcentrum Santa-vertelde hem dat het te gevaarlijk was.

Met deze woorden redt Patrick Swayze Jennifer Grey van haar overbezorgde vader en fluistert hij haar de dansvloer op om die gespannen Catskill-types met een paar vakkundig gechoreografeerde danspasjes versteld te doen staan.

Je vindt het misschien nogal onvoorstelbaar dat dit de meest memorabele zin is uit The Princess Bride, een film die praktisch overloopt van hilarische citaten. Maar Mandy Patinkin als Inigo Montoya is briljant geëngageerd en woest als Inigo de confrontatie aangaat met de man met zes vingers die zijn vader vermoordde.

Een zin als deze is alleen gedenkwaardig als hij wordt uitgesproken in de perfecte omstandigheden door het perfecte personage. Met andere woorden, een klein meisje (Heather O’Rourke) dat naar de tv staart – de enige die weet dat de kwaadaardige geesten die in het huis rondspoken hier zijn om te spelen. Het is een buitengewoon griezelig moment in een van de kenmerkende horrorfilms van dit decennium.

Jeff Goldblum die in de loop van deze David Cronenberg-film gestaag in een menselijke vlieg verandert, is zowel walgelijk als angstaanjagend. Gelukkig hoeven we ons geen zorgen te maken over welke reactie de juiste is, want Ronnie (Geena Davis) zegt het recht voor z’n raap: wees bang.

Michael Douglas won een Academy Award voor het spelen van Gordon Gekko, avatar van de hebzucht van bedrijven in de jaren tachtig. De vertolking is een van de kenmerkende creaties van het decennium, en zijn monsterlijk eenvoudige ethos – vaak geparafraseerd als het nog eenvoudigere “hebzucht is goed” – heeft in de daaropvolgende jaren weerklank gevonden.

Ossie Davis spreekt de titelregel uit van Spike Lee’s opruiende film uit 1989. De zin wordt gezegd als een advies aan pizzeria-werknemer Mookie (Lee), hoewel de ironische eenvoud ervan pas tegen het einde van de film duidelijk wordt.