Albert Einstein werd geboren in een middenklasse Duits-Joods gezin. Zijn ouders waren bezorgd dat hij tot zijn derde jaar nauwelijks sprak, maar hij was niet zozeer een achterlijk als wel een stil kind. Hij bouwde hoge huizen van kaarten en had een hekel aan soldaatje spelen. Op twaalfjarige leeftijd was hij gefascineerd door een meetkundeboek.

“Het is bijna een wonder dat moderne onderwijsmethoden de heilige nieuwsgierigheid van het onderzoek nog niet volledig hebben gewurgd; want wat dit tere plantje meer dan wat dan ook nodig heeft, naast stimulatie, is vrijheid.”

Meer over Einsteins
vormingsjaren

1895

Op vijftienjarige leeftijd verliet Albert de middelbare school, walgend van het leren uit het hoofd en de martinet-leraren, en volgde zijn familie naar Italië, waar zij hun falende elektrotechnische bedrijf hadden ondergebracht. Na een half jaar van zwerven en lanterfanten, ging hij naar een sympathieke Zwitserse school. Het volgende jaar ging hij naar het Federale Instituut voor Technologie in Zürich.

1900

Na hard werken in het laboratorium en het overslaan van colleges, studeerde Einstein af met een ongebruikelijke staat van dienst. Twee grimmige jaren lang kon hij alleen maar baantjes vinden, maar uiteindelijk kreeg hij een baan als octrooionderzoeker. Hij trouwde met een vroegere klasgenote.

MEER over Einsteins
vroege carrière

1905

Einstein schreef vier fundamentele verhandelingen, alle in een paar maanden tijd. Het eerste artikel stelde dat licht zich soms moet gedragen als een stroom deeltjes met discrete energieën, “quanta”. Het tweede artikel bood een experimentele test voor de warmtetheorie en een bewijs voor het bestaan van atomen. Het derde artikel behandelde een centraal raadsel voor de toenmalige natuurkundigen, het verband tussen de elektromagnetische theorie en de gewone beweging, en loste dit op met behulp van het “relativiteitsbeginsel”. Het vierde toonde aan dat massa en energie twee delen zijn van hetzelfde ding, massa-energie (E=mc2).

“Ik wil weten hoe God deze wereld schiep. Ik ben niet geïnteresseerd in dit of dat fenomeen, in het spectrum van dit of dat element. Ik wil Zijn gedachten kennen; de rest zijn details.”

MEER over de
1905 papers

1909

Einstein werd assistent-professor aan de Universiteit van Zürich, zijn eerste voltijdse baan in de natuurkunde. In 1911 stapte hij over naar de Duitse Universiteit van Praag. Hij bleef belangrijke natuurkundige artikelen publiceren, en begon collega-wetenschappers te ontmoeten, bijvoorbeeld op de exclusieve Solvay-conferentie. Het jaar daarop keerde hij als hoogleraar terug naar het Federale Instituut voor Technologie in Zürich.

1914

Einstein verhuisde naar Berlijn, waar hij een onderzoekspost aanvaardde die hem vrijstelde van onderwijstaken. Hij scheidde van zijn vrouw en twee zonen. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, verwierp Einstein de agressieve oorlogsdoelen van Duitsland en steunde hij de vorming van een pacifistische groep.

1915

Na een decennium van nadenken, waarbij hele jaren in doodlopende steegjes werden doorgebracht, voltooide Einstein zijn algemene relativiteitstheorie. Met het omverwerpen van oude noties van ruimte en tijd, bereikte hij een nieuw begrip van de zwaartekracht. Ondertussen ging hij door met het ondertekenen van petities voor de vrede.

“De jaren van angstig zoeken in het donker, met hun intense verlangen, hun wisselingen van vertrouwen en uitputting en de uiteindelijke verschijning in het licht kunnen alleen zij begrijpen die het hebben meegemaakt.”

MEER over het zoeken
naar een algemene theorie

1918

Toen Duitsland ineenstortte, raakte Einstein meer betrokken bij de politiek en steunde hij een nieuwe progressieve partij. Het volgende jaar hertrouwde hij. En zijn algemene relativiteitstheorie kreeg een verbluffende bevestiging van Britse astronomen: zoals Einstein had voorspeld, buigt de zwaartekracht het sterlicht. In de ogen van het grote publiek werd hij het symbool van de wetenschap en van het denken op zijn hoogst.

MEER over het bewijs van de
theorie en wereldfaam

1921

Geholpen door zijn roem, maakte Einstein zich sterk voor de opkomende Duitse republikeinse regering en andere liberale doelen. Mede hierdoor kwamen hij en zijn relativiteitstheorie onder venijnige aanvallen van antisemieten te liggen. Hij begon te reizen, woonde een Internationaal Vakbondscongres in Amsterdam bij en bezocht de Verenigde Staten om te helpen fondsen te werven voor de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. Het jaar daarop ontving hij de Nobelprijs.

MEER over Einstein
in publieke zaken

1924

Einstein droeg bij aan de worstelende nieuwe kwantumtheorie. Ondertussen zocht hij naar een manier om de theorieën van elektromagnetisme en zwaartekracht te verenigen. In 1929 kondigde hij een verenigde veldtheorie aan, maar de wiskunde kon niet worden vergeleken met experimenten; zijn strijd om tot een bruikbare theorie te komen was nog maar net begonnen. Intussen maakte hij ruzie met zijn collega’s en betwistte hun overtuiging dat de kwantumtheorie een volledige beschrijving van verschijnselen kan geven.

MEER over de strijd
om kwanta te interpreteren

1933

Onwillig om in Duitsland onder de nieuwe nazi-regering te leven, werd Einstein lid van het Institute for Advanced Study in Princeton, New Jersey. Hij keerde zich af van het strikte pacifisme, en waarschuwde de politieke wereldleiders zich voor te bereiden op Duitse agressie. Hij zette zich ook in voor de redding van joodse en andere politieke slachtoffers van de nazi’s.

Meer over Einstein
en antisemitisme

1939

Einstein ondertekende een brief waarin hij president F. D. Roosevelt informeerde over de mogelijkheid van atoombommen, en waarschuwde dat de Duitsers zouden kunnen proberen deze te bouwen. Het jaar daarop werd Einstein Amerikaans staatsburger.

“Hoe zou ik wensen dat er ergens een eiland bestond voor hen die wijs zijn en van goede wil! Op zo’n plek zou zelfs ik een vurig patriot zijn.”

MEER over Einstein
en de atoombom

1952

Einstein werd gevraagd om de tweede president van de staat Israël te worden, maar weigerde. Hij steunde vele doelen, zoals de Verenigde Naties en wereldregering, nucleaire ontwapening, en burgerlijke vrijheden.

“Het gevoel voor wat zou moeten en wat niet zou moeten groeien en sterven als een boom, en geen enkele meststof zal veel goed doen. Wat het individu kan doen is het goede voorbeeld geven, en de moed hebben om ethische overtuigingen standvastig te houden in een maatschappij van cynici. Ik heb lange tijd geprobeerd mij zo te gedragen, met wisselend succes.”

MEER over Einstein en
naoorlogse politiek

1955

Het zoeken naar een echte verenigde veldtheorie voor een diepgaander begrip van de natuur bleef Einstein’s dagen vullen. Terwijl hij correspondeerde over een nieuw anti-oorlogsproject en een toespraak voor Israël schreef, werd hij getroffen en stierf.

“Eén ding heb ik in een lang leven geleerd: dat al onze wetenschap, afgemeten aan de werkelijkheid, primitief en kinderlijk is en toch is het het kostbaarste wat we hebben.”

MEER over Einstein’s zoektocht
naar een verenigde theorie