Premenstruele verslechtering van de stemming komt vaak voor bij vrouwen met een depressie, maar er is weinig bekend over hoe vaak vrouwen met een bipolaire stoornis premenstruele verslechtering van hun stemming ervaren. In een studie van Payne e.a. (2007) werden premenstruele symptomen gerapporteerd door twee keer zo veel vrouwen met een diagnose stemmingsstoornis (mengvorm van bipolaire stoornis en majeure depressieve stoornis) dan door vrouwen zonder psychiatrische diagnose (67,7% vs. 33,7%). Deze resultaten suggereren dat PMS symptomen bijzonder vaak voorkomen bij vrouwen met een bipolaire stoornis en een depressieve stoornis. Echter, in deze studie rapporteerden vrouwen eerdere ervaringen met PMS, wat niet altijd zo nauwkeurig is als studies die prospectieve monitoring gebruiken om real-time rapportage van PMS symptomen te verkrijgen. Dergelijke prospectieve studies van PMS bij vrouwen met een bipolaire stoornis zijn schaars en hebben inconsistente conclusies.
In een studie met prospectieve dagelijkse monitoring van stemmingssymptomen gedurende twee menstruatiecycli, vergeleken Karadag e.a. (2004) premenstruele symptomen bij vrouwen met een bipolaire stoornis die werden behandeld met lithium en/of valproaat met premenstruele symptomen bij gezonde vrouwen. Ten opzichte van de niet-premenstruele tijd ervoeren de gezonde vrouwen meer stemmingsklachten premenstrueel dan de vrouwen met een bipolaire stoornis. De resultaten van deze studie suggereren dat stemming en gedrag minder fluctueren gedurende de menstruatiecyclus bij vrouwen bij wie de bipolaire stoornis goed wordt behandeld dan in een vergelijkingsgroep van vrouwen zonder psychiatrische aandoening. Een andere studie van Shivakumar et al. (2008) onderzocht de relatie tussen bipolaire stoornis en premenstruele symptomen met behulp van prospectieve dagelijkse monitoring gedurende drie maanden. Zij vonden dat depressie- en maniesymptomen niet significant toenamen premenstrueel.
Een studie met prospectieve monitoring van PMS-symptomen bij vrouwen met een bipolaire stoornis die werden behandeld met stemmingsstabilisatoren (Viguera e.a., 2005) trachtte te bepalen hoe vaak vrouwen met een bipolaire stoornis die behandeling zoeken voor premenstruele symptomen bevestigd krijgen dat ze een premenstruele exacerbatie van een bipolaire stoornis hebben wanneer ze een dagelijks stemmingsdagboek invullen gedurende één menstruele cyclus. De resultaten van deze studie tonen aan dat ongeveer 50% van de 15 vrouwen een aanzienlijke verslechtering van hun stemming hadden tijdens de premenstruele week in vergelijking met de postmenstruele tijd. De overige 50% van deze vrouwen bleken gedurende hun gehele menstruatiecyclus, dus niet alleen premenstrueel, aanhoudende stemmingsproblemen te hebben. Deze bipolaire vrouwen met PMS werden vervolgens behandeld met quetiapine (Seroquel), naast de andere bipolaire medicijnen die zij al gebruikten. De toevoeging van quetiapine verbeterde de premenstruele symptomen in het algemeen, met de grootste verbetering voor stemmingswisselingen in het bijzonder, wat suggereert dat optimalisering van de behandeling met aanvullende medicatie nuttig kan zijn. De bevindingen van deze studie suggereren ook dat prospectieve monitoring van de stemming gedurende de menstruele cyclus een nuttig hulpmiddel is om te bepalen of premenstruele verergering aanwezig is of dat stemmingsstoornissen persistent zijn gedurende de menstruele cyclus.
Hadine Joffe, MD, MSc
Rachel VanderKruik, BA
Payne JL, Roy PS, Murphy-Eberenz K, Weismann MM, Swartz KL, McInnis MG, Nwulia E, Mondimore FM, MacKinnon DF, Miller EB, Nurnberger JI, Levinson DF, DePaulo JR Jr, Potash JB. Reproductive cycle-associated mood symptoms in women with major depression and bipolar disorder. J Affect Disord. 2007 Apr; 99(1-3):221-9.
Karadag F, Akdeniz F, Erten E, Pirildar S, Yucel B, Polat A, Atmaca M. Menstrually related symptom changes in women with treatment-responsive bipolar disorder. Bipolaire Stoornis. 2004 Jun;6(3):253-9.
Shivakumar G, Bernstein IH, SuppesT; Stanley Foundation Bipolar Netweork, Keck PE, McElroy SL, Altshuler LL, Frye MA, Nolen WA, Kupka RW, Grunze H, Leverich GS, Mintz J, Post RM. Are bipolar mood syptoms affected by the phase of the menstrual cycle? J Womens Health (Larchmt). 2008 Apr; 17(3):373-8.
Viguera A, Soares C, Joffe H, Coleman J, Petrillo L, Gottschall H, Whitfield T, Cohen S. Open Label Quetiapine for Premenstrual Worsening of Bipolar Disorder: From Screening to Treatment. In: American Psychiatry Association 2005, 21-26 mei; Atlanta, GA; 2005.