Een bloedtransfusie kan een levensreddende procedure zijn.

De eerste gedocumenteerde transfusie van mens tot mens werd al in 1818 uitgevoerd, maar de transfusiegeneeskunde nam pas echt een hoge vlucht in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw toen antistollingsmiddelen werden geïntroduceerd, bloedopslag mogelijk werd en bloedbanken werden ontwikkeld. De menselijke transfusiegeneeskunde heeft zich ontwikkeld tot een zeer geavanceerde wetenschap.

In de diergeneeskunde worden transfusies minder vaak uitgevoerd, maar zij kunnen een vitale rol spelen in noodsituaties en bij kritieke zorg. Net als bij mensen kan een bloedtransfusie voor een kat een levensreddende procedure zijn. Bloedtransfusies bij katten moeten echter met zorg worden uitgevoerd – er zijn praktische moeilijkheden verbonden aan de inzameling en opslag van het bloed, en een hoger risico op complicaties, zowel voor de donor als voor de ontvanger, dan bij bloedtransfusies bij honden.

Wanneer is een bloedtransfusie nodig?

Een bloedtransfusie zorgt voor een onmiddellijke aanvoer van rode bloedcellen, die essentieel zijn voor het vervoer van zuurstof door het lichaam. Een bloedtransfusie kan daarom levensreddend zijn bij ernstige bloedarmoede. Bloed bevat echter nog vele andere elementen die ook nuttig kunnen zijn. De drie belangrijkste elementen die bij een bloedtransfusie kunnen worden geleverd zijn:

• Rode bloedcellen (erytrocyten): dit zijn de cellen die zuurstof door het lichaam vervoeren en worden gegeven om bloedarmoede te behandelen. Een eenvoudige bloedmeting, het gepakte celvolume (PCV), kan worden gebruikt om het aantal rode bloedcellen te schatten. Bij een normale kat ligt het PCV meestal tussen 25% en 45%. Hoewel elke individuele situatie anders is, zal normaal gesproken een bloedtransfusie nodig zijn als het PCV onder 10-15%
• Plasma: dit is het vloeibare bestanddeel van bloed (waarin de rode bloedcellen gesuspendeerd zijn). Het bevat veel eiwitten met essentiële functies. Albumine – dit is het belangrijkste eiwit in het bloed, en het helpt vooral om vocht (water) in de circulatie vast te houden. Andere chemische stoffen en hormonen kunnen door het lichaam worden vervoerd omdat zij aan albumine gebonden zijn. Stollingsfactoren – dit zijn uiterst belangrijke eiwitten in het bloed die ervoor zorgen dat het bloed stolt wanneer een bloedvat beschadigd is. Ontstekingsmediatoren – tijdens een ontsteking worden diverse eiwitten geproduceerd om infecties te helpen bestrijden en de ontsteking te reguleren
• Plaatjes: dit zijn zeer kleine cellen in het bloed die naast stollingsfactoren werken om bloed te laten stollen en langdurige bloedingen na een verwonding te voorkomen

Bloed kan mogelijk worden gescheiden in deze drie componenten (rode bloedcellen, bloedplaatjes en plasma), en dit wordt gewoonlijk gedaan in de menselijke geneeskunde, zodat de drie elementen afzonderlijk kunnen worden gebruikt wanneer dat nodig is. Hoewel deze aanpak soms wordt gebruikt bij transfusies van honden, is het veel minder gebruikelijk bij katten, deels omdat kattenbloed (rode bloedcellen in het bijzonder) niet voor langere tijd kan worden opgeslagen, zodat meestal vers bloed wordt verzameld voor een transfusie.

Bloedgroepen en bloedcompatibiliteit

Er zijn drie belangrijke bloedgroepen bij katten – A, B en AB. Groep A is de meest voorkomende, terwijl groep B voorkomt bij sommige rashonden. Groep AB lijkt zeldzaam te zijn bij alle rassen.

Katten die een niet-compatibele bloedtransfusie krijgen, kunnen ernstige levensbedreigende transfusiereacties ontwikkelen, omdat katten van nature in hun bloed antilichamen (een onderdeel van het immuunsysteem) kunnen hebben tegen rode bloedcellen van het verkeerde type. Dit is vooral het geval bij katten van het type B, die altijd veel antilichamen hebben tegen bloed van het type A (en slecht zullen reageren als zij bloed van het type A krijgen), maar het kan ook het geval zijn bij katten van het type A.

De onverenigbaarheden en het risico van ernstige transfusiereacties betekenen dat katten nooit een bloedtransfusie mogen krijgen die bij het type past.

Meer recent is een tweede belangrijk bloedgroepsysteem bij katten geïdentificeerd. Katten kunnen Mik positief of Mik negatief zijn en incompatibele Mik transfusies kunnen ook reacties veroorzaken, maar de frequentie en betekenis hiervan is momenteel niet geheel duidelijk, hoewel blijkt dat sommige incompatibiliteitsreacties ernstig kunnen zijn.

Reacties op andere bloedbestanddelen zoals witte bloedcellen, bloedplaatjes en plasma-eiwitten kunnen ook af en toe voorkomen, maar deze neigen milder te zijn en zijn meestal beheersbaar.

Vermijden van transfusieproblemen

Hoewel transfusies levensreddend kunnen zijn, is vanwege de mogelijkheid van ernstige transfusiereacties grote zorgvuldigheid geboden om te verzekeren dat de transfusie niet meer kwaad dan goed doet.

• Stappen moeten worden ondernomen om, voor zover mogelijk, te verzekeren dat het bloed van de donorkat en dat van de ontvangende kat compatibel zijn. Als minimum moet de A/B/AB bloedgroep van beide katten worden gecontroleerd, en idealiter moet verdere kruisproef worden gedaan om Mik antigen en andere onverenigbaarheden te identificeren
• De donorkat moet worden gescreend op door bloed overgedragen infecties met inbegrip van feline leukemie virus (FeLV), feline immunodeficiëntie virus (FIV), en Mycoplasma haemofelis (de oorzaak van infectieuze anemie bij katten)
• Tijdens de transfusie moet zeer voorzichtig te werk worden gegaan om overbelasting van de circulatie van de ontvangende kat te voorkomen, aangezien dit tot hartfalen kan leiden – over het algemeen moet een transfusie daarom langzaam worden toegediend
• De ontvangende kat moet zeer nauwlettend in de gaten worden gehouden, vooral tijdens het begin van de transfusie, om eventuele reacties vast te stellen. De eerste paar milliliter bloed moeten zeer langzaam worden toegediend (b.v. 1 ml/kg/uur gedurende de eerste 30 minuten), zodat eventuele reacties kunnen worden opgespoord en de transfusie kan worden gestopt.

Veiligheid van de bloeddonor

Het afnemen van bloed van een donorkat moet met zorg gebeuren om ervoor te zorgen dat de risico’s tot een absoluut minimum worden beperkt. De huidige aanbevelingen zijn dat de donorkatten:

• Gezond, volledig gevaccineerd en bij voorkeur geheel binnenshuis levend
• Minder dan 8 jaar oud
• Meer dan 4.5 kg mager lichaamsgewicht
• PCV moet meer dan 30% en idealiter meer dan 35% zijn
• Vrij van FeLV/FIV/Mycoplasma haemofelis
• Niet gestresst door het bezoek aan de dierenarts

Zelfs als aan al deze criteria is voldaan, is het geven van bloed niet zonder risico’s – lage bloeddruk kan optreden bij de donor na het afnemen van een aanzienlijke hoeveelheid bloed en soms kan een voorheen onontdekte hartziekte aan het licht komen nadat een kat bloed heeft gegeven – het veranderde bloedvolume kan hartfalen en de dood tot gevolg hebben. Hoewel dit niet vaak voorkomt, kan een echografie van het hart nuttig zijn om dergelijke katten te identificeren voordat zij bloed doneren.

Bloedbanken voor katten

Met de voorzorgsmaatregelen die nodig zijn voor bloedtransfusies, is het niet altijd gemakkelijk om een geschikte donorkat te vinden in een noodsituatie.

Toegang hebben tot een plaatselijke bloedbank, waar bloed en bloedprodukten worden opgeslagen en kunnen worden besteld voor levering per koerier wanneer dat nodig is, zou ideaal zijn, omdat het een bron is van veilig, vooraf getest bloed van bekend bloed. Dit is echter niet gemakkelijk met kattenbloed, gedeeltelijk omdat hun rode bloedcellen slechts gedurende een zeer beperkte tijd kunnen worden opgeslagen. Bloedbanken zullen in de toekomst misschien op ruimere schaal beschikbaar komen, maar zijn momenteel zeer zelden een optie.

Sommige klinieken houden een kleine groep katten die zij speciaal voor bloeddonatie houden, en katten die een transfusie nodig hebben, kunnen naar dergelijke klinieken worden doorverwezen. Een andere praktische oplossing die door sommige dierenklinieken wordt toegepast, is het bijhouden van een register van eigenaars die bereid zijn hun kat als donor te laten dienen. Dit kan zeer nuttig zijn, hoewel er geen perfecte oplossing bestaat.