Constipatie is een frequente klacht bij katten van middelbare leeftijd tot oudere katten. In sommige gevallen is de ziekte zo hardnekkig dat ofwel subtotale colectomie ofwel euthanasie moet worden overwogen. Aangenomen wordt dat het probleem bij sommige patiënten wordt veroorzaakt door onderliggende stofwisselingsproblemen, zoals nieraandoeningen of andere problemen die in het algemeen uitdroging tot gevolg hebben. Deze zijn echter betrekkelijk zeldzaam en veroorzaken over het algemeen geen klinische verschijnselen. De meeste klinische gevallen van recidiverende constipatie/obstipatie zijn idiopathisch van aard. Bekkenafwijkingen en stricturen zijn enkele van de incidentele oorzaken van dit probleem die bij onderzoek kunnen worden geïdentificeerd, evenals een zenuwtrauma in het sacrale gebied. Megacolon is de extreme manifestatie van obstipatie/constipatie. Bij katten met megacolon is een abnormale functie van de gladde spiercellen van het colon vastgesteld, hoewel dit gebeurde bij katten met een vergevorderde ziekte, zodat het onzeker is of dit werkelijk de oorzaak was of een manifestatie van chronische constipatie.
De gevolgen van constipatie/obstipatie zijn meestal verstoringen van het metabolisme. Bij langdurige problemen kan endotoxemie en zelfs de dood optreden. Op lange termijn kan dit ook leiden tot megacolon, hoewel megacolon in veel gevallen kan optreden zonder een duidelijke voorgeschiedenis van constipatie/obstipatie.
Behandeling
Er zijn verschillende behandelingen aanbevolen voor zowel de geconstipeerde/obstipeerde kat als de kat met megacolon.
Initiële behandeling
Bij een eerste presentatie is het verlichten van de constipatie geïndiceerd. Dit kan op verschillende manieren, waarbij manuele disimpactie de minst “leuke” van de opties is en moet worden gereserveerd voor refractaire gevallen. Enemas kunnen vaak nuttig zijn om uitgedroogde ontlasting te helpen bevochtigen. In het algemeen kan 5 tot 10 ml/kg warm water als klysma worden gegeven. Als alternatief kunnen kleinere hoeveelheden DSS (5 tot 10 ml totale dosis) worden gegeven, hoewel dit irriterender is. Dit kan worden aangevuld met orale lactulose en vochttherapie om de werkzaamheid te maximaliseren.
Recentelijk hebben we het gebruik van PEG oplossingen, toegediend via een NE tube, aangepast om te helpen bij het verlichten van obstipatie/constipatie bij katten. Dit is vergelijkbaar met methoden die bij mensen worden gebruikt. Wij geven PEG oplossing als een langzame druppel via NE tube (4 tot 18 uur). Dit resulteert over het algemeen in defecatie binnen 6 tot 12 uur. Uiteraard is het verstandig om, alvorens met deze therapie te beginnen, obstructies van het maagdarmkanaal uit te sluiten die het passeren van de ontlasting moeilijk of onmogelijk zouden maken. Tot op heden hebben wij geen noemenswaardige bijwerkingen gehad en hebben wij geen manuele desimpactie moeten toepassen. In sommige gevallen werden gelijktijdig klysma’s gegeven, maar dit blijkt niet nodig te zijn. Er is altijd bezorgdheid over het geven van PEG oplossingen aan katten omdat oxidatieve schade aan RBC’s zou kunnen optreden, hoewel we dit tot op heden niet hebben gedocumenteerd.
Lange termijn behandeling
Bij katten bij wie het probleem voortdurend terugkomt, kan uiteindelijk een chirurgische ingreep nodig zijn. Medische therapie (levenslang) kan in veel gevallen de noodzaak van een operatie voorkomen of aanzienlijk uitstellen.
Dieet is een belangrijk onderdeel van de behandeling en het is moeilijk om zeker te weten welk dieet in elk individueel geval het beste is. Diëten met meer vezels en weinig residu’s zijn het populairst.
Vezel wordt al vele jaren aanbevolen. Dit kan een psyllium product zijn (Metamucil 1-4 theelepels per maaltijd), ingeblikte pompoen of tarwezemelen. Van vezels is bij mensen aangetoond dat ze slechts matig effectief zijn als laxeermiddel.
Lactulose is ook een zeer goede optie om de ontlasting zacht te houden. De dosering is 0,5 ml/kg twee- tot driemaal daags. De dosering wordt aangepast om de gewenste kwaliteit van de ontlasting te verkrijgen. Bij de mens is bekend dat dit product winderigheid en darmkrampen kan veroorzaken. Recentelijk zijn PEG bevattende laxeermiddelen (Miralax) aanbevolen voor gebruik bij katten. Bij mensen zijn PEG laxeermiddelen veilig en effectief gebleken met weinig bijwerkingen. In zeldzame gevallen is ernstige hyponatriëmie gemeld als gevolg van SIADH. Deze producten zijn aanbevolen bij katten, hoewel er geen gepubliceerde gegevens zijn die de werkzaamheid of veiligheid aantonen. Onze eigen studies tonen aan dat PEG goed wordt verdragen bij gezonde katten en consequent leidt tot zeer zachte ontlasting. De benodigde dosering is relatief variabel tussen katten, dus individuele dosis titratie is noodzakelijk. Beginnen met tweemaal daags ¼ theelepel is een goed beginpunt.
Prokinetische medicatie is van vitaal belang bij de behandeling van de chronisch geïrriteerde kat. Cisapride (2,5 tot 5 mg/kat q8 tot 12 uur) heeft vele katten geholpen een operatie voor megacolon te vermijden. Het kan worden verkregen bij veel samengestelde apotheken. Er zijn ook andere medicijnen verkrijgbaar, maar in de meeste gevallen is Cisapride afdoende.
Candy DCA, Edwards D, Geraint M. Behandeling van fecale impactie met polyethyleenglycol plus elektrolyten (PGE + E) gevolgd door een dubbelblinde vergelijking van PEG + E versus lactulose als onderhoudstherapie. Journal Pediatric Gastroenterology and Nutrition 2001; 43:65.
Ramkumar D, Rao SSC. Efficacy and safety of traditional medical therapies for chronic constipation: systematic review. Am J Gastrorenterol 2005;100:936.
Washabau RJ, Holt DE. Ziekten van de dikke darm. In Ettinger SJ, Feldman EC (eds): Textbook of Veterinary Internal Medicine, 6th ed. St. Louis, Elsevier, 2005.