De academici van de universiteit van Florida merken op dat vismeel door voedingsdeskundigen wordt erkend als een hoogwaardig, zeer goed verteerbaar voederingrediënt dat de voorkeur verdient als toevoeging aan het dieet van de meeste landbouwhuisdieren, met name vissen en garnalen. Het bevat grote hoeveelheden energie per gewichtseenheid en is een uitstekende bron van eiwitten, vetten (oliën), mineralen en vitaminen; terwijl het zeer weinig koolhydraten bevat.

Wat is vismeel?

Vismeel is een generieke term voor een voedingsrijk voederingrediënt dat voornamelijk wordt gebruikt in diëten voor huisdieren, en soms wordt gebruikt als organische meststof van hoge kwaliteit. Vismeel kan worden gemaakt van bijna alle soorten zeevruchten, maar wordt over het algemeen vervaardigd van in het wild gevangen, kleine zeevissen die een hoog percentage graten en olie bevatten, en meestal niet geschikt worden geacht voor directe menselijke consumptie. Deze vissen worden als “industrieel” beschouwd, omdat ze meestal uitsluitend worden gevangen voor de productie van vismeel en visolie. Een klein percentage vismeel wordt verkregen uit de bijvangst van andere visserijtakken, en uit bijprodukten of afsnijdsels die ontstaan bij de verwerking (b.v. visfileren en conserven) van diverse visserijprodukten die bestemd zijn voor directe menselijke consumptie.
De vismeel- en visolie-industrie is een van de weinige grote dierlijke industrieën die vandaag de dag nog sterk afhankelijk zijn van een “jagen-en-verzamelen”-techniek. De meeste vis die tot meel en olie wordt verwerkt, wordt op zee gevangen. Wereldwijd worden miljoenen tonnen vismeel geproduceerd. In tegenstelling tot wat de laatste tijd vaak wordt gedacht, worden het meeste vismeel en de meeste visolie geproduceerd uit duurzame, beheerde en gecontroleerde visbestanden, waardoor de kans op overbevissing wordt verkleind. Het aanbod is momenteel stabiel op 6,0 tot 6,5 miljoen ton per jaar.
Bijna 4 tot 5 ton hele vis is nodig om 1 ton droog vismeel te produceren. Peru produceert bijna een derde van het totale vismeelaanbod in de wereld. Andere belangrijke vismeelproducerende landen zijn Chili, China, Thailand, de VS, IJsland, Noorwegen, Denemarken en Japan (tabel 1). De belangrijkste groepen industriële vissen die tot vismeel worden verwerkt zijn ansjovis, haring, menhaden, sardines, elft en spiering (tabel 2).
Vissen kunnen op zee worden verwerkt in fabrieksschepen of worden gevangen en opgeslagen totdat zij naar een verwerkingsbedrijf aan de kust worden vervoerd. Vis is een zeer bederfelijke grondstof, en als hij niet tijdig wordt verwerkt, treedt er bederf op. Bewaring met ijs of gekoeld zeewater is gebruikelijk.
Tabel 1. Top landen waar vismeel wordt geproduceerd.

• Peru (ansjovis)
• Chili (ansjovis en horsmakreel).
• China (diverse soorten).
• Thailand (diverse soorten).
• U.S.A. (menhaden, koolvis).
• Europese Unie, overige (diverse soorten).
• IJsland en Noorwegen (lodde, haringen, blauwe wijting).
• Denemarken (kever, zandspiering, sprot).
• Japan (sardine/spiering).
• Zuid-Afrika (pilchard).

Het koken, persen, drogen en malen van de vis maakt vismeel. Er zijn verschillende verwerkingsmethoden om vismeel van goede kwaliteit te produceren, maar het basisprincipe is het scheiden van de vaste stoffen van de olie en het water. Wanneer geen olie hoeft te worden verwijderd, zoals bij magere vis, wordt de persfase vaak overgeslagen. Tijdens het koken gaat de vis door een lange, met stoom gevulde, transportschroefcilinder, die de weefseleiwitten doet stollen.
Dit is een kritiek proces, dat ook verantwoordelijk is voor de sterilisatie van het product en de voorbereiding op de verwijdering van het “vocht”, dat een mengsel is van olie, water en oplosbaar eiwit. Na het koken wordt het vocht verwijderd door persen, en het vaste residu dat overblijft wordt “perskoek” genoemd. Het vocht wordt gecentrifugeerd om de olie te verwijderen, die vaak verder wordt geraffineerd voordat ze naar opslagtanks wordt vervoerd. Voordat de olie wordt opgeslagen, moet een antioxidant worden toegevoegd om de olie te stabiliseren, en de opgeslagen olie mag niet in contact komen met lucht, warmte of licht om de kwaliteit ervan te behouden.
Tabel 2. Belangrijkste vissoorten in vismeel. De meeste van deze vissen zijn klein, benig, hebben een hoog oliegehalte en worden als weinig eetbaar beschouwd (b.v. ansjovis, haring, lodde, menhaden). Een klein percentage vismeel wordt verkregen uit visafval, afsnijdsels of snijresten, en ander afval dat hoofdzakelijk afkomstig is van het fileren en inblikken van de eetbare visserij (bijv. tonijn, kabeljauw, schelvis, heek, koolvis).

• Anchovis (Engraulidae):
  • bijv, Peruviaanse ansjovis (Engraulis ringens);
  • Japanse ansjovis (Engraulis japonicus).
• Haring, Menhaden, Sardines en Padden (Clupeidae):
  • b.v., Atlantische haring (Clupea harengus);
  • Menhaden (Brevoortia tyrannus en B. patronus);
  • Zuidamerikaanse en Japanse sardines (Sardinops sagax) en andere soorten; Europese sardine (Sardina pilchardus); Europese sprot (Sprattus sprattus).
• Smeltvissen (Osmeridae):
  • b.v., Capelin (Mallotus villosus).
• Jack (Carangidae):
  • b.v. Chileense horsmakreel (Trachurus murphyi), Atlantische horsmakreel (Trachurus trachurus). Zwarte koolvis, kabeljauw en schelvis (Gadidae), bijv, Walleye of Alaska koolvis (Theragra chalcogramma);
  • Atlantische en Pacifische kabeljauw (Gadus morhua en G. cephalus);
  • Georges Bank schelvis (Melanogramus aeglefinus); kever (Trisopterus esmarkii);
  • Blauwe wijting (Micromesistius poutassou).
• Heek (Merlucciidae) en zandlans (Ammodytidae):
  • b.v., Heek (Merluccius sp.);
  • Hoki (Macruronus novaezelandie).
  • Kleine en kleine zandspiering (Ammodytes marinus en Ammodytes tobianus).
• Tuna’s en Makrelen (Scombridae):
  • b.v. gestreepte tonijn (Katsuwonos pelamis), geelvintonijn (Thunnus albacares);
  • kopmakreel (Scomber japonicus), Atlantische makreel (S. scombrus).
• Cutlassfishes (Trichiuridae):
  • b.v. Largehead hairtail of Atlantic cutlassfish (Trichiurus lepturus).

Nadat de olie en de zwevende deeltjes uit de vloeistof zijn verwijderd, wordt de overblijvende vloeistof “stickwater” genoemd (ongeveer 65% van de grondstof). Het stickwater is een waardevol product dat mineralen, vitaminen, wat resterende olie, en tot 20% oplosbare en onopgeloste (gesuspendeerde) eiwitten bevat. Het stickwater wordt ingedampt tot een consistentie van dikke stroop met 30% tot 50% vaste stof. Dit materiaal kan worden verkocht als “gecondenseerde visperskoeken”, of het kan weer aan de perskoeken worden toegevoegd en samen met de perskoeken worden gedroogd. Men kan dus “perskoek”-meel kopen of een “heel” meel (waar alle oplosbare bestanddelen weer aan zijn toegevoegd).
De meelsoorten worden vervolgens gedroogd, zodat het vochtgehalte laag genoeg is om de meelsoort zonder noemenswaardige schimmel- of bacteriegroei te kunnen opslaan en vervoeren. Het drogen kan direct of indirect geschieden; direct drogen is het snelst en vereist dat zeer hete lucht over het meel wordt geleid terwijl het snel in een cilindrische trommel wordt getuimeld. Als het droogproces niet zorgvuldig wordt gecontroleerd of als het te droog wordt, kan het vismeel verschroeien en wordt de voedingswaarde van het meel nadelig beïnvloed. Indirecte droging vereist een met stoom gevulde cilinder of een cilinder met stoomverhitte schijven die het meel omwentelen. Als het vismeel eenmaal gedroogd is, wordt het vermalen, gescreend tot de juiste deeltjesgrootte, en verpakt in zakken of opgeslagen in silo’s voor levering in bulk aan bedrijven over de hele wereld.

Voordelen van het verwerken van vismeel in aquafeeds

Het meeste commerciële vismeel wordt gemaakt van kleine, benige en vette vis die anders niet geschikt is voor menselijke consumptie, en een deel wordt gemaakt van bijproducten van de visverwerkende industrie.
Toevoeging van vismeel aan dierlijke diëten verhoogt de voerefficiëntie en groei door een betere smakelijkheid van het voedsel, en verbetert de opname, vertering en absorptie van voedingsstoffen.
De uitgebalanceerde aminozuursamenstelling van vismeel vormt een aanvulling op en zorgt voor synergetische effecten met andere dierlijke en plantaardige eiwitten in het dieet om een snelle groei te bevorderen en de voerkosten te verlagen.
Vismeel van hoge kwaliteit levert een uitgebalanceerde hoeveelheid van alle essentiële aminozuren, fosfolipiden, en vetzuren (bijv,DHA of docosahexaeenzuur en EPA of eicosapentaeenzuur) voor een optimale ontwikkeling, groei en voortplanting, vooral van larven en broedpopulatie. De nutriënten in vismeel helpen ook bij de weerstand tegen ziekten door een gezond functioneel immuunsysteem te stimuleren en in stand te houden.Hoogwaardig vismeel maakt ook de formulering van nutriëntrijke diëten mogelijk, die een optimale groei bevorderen.
De opname van vismeel in diëten van waterdieren helpt de verontreiniging door het afvalwater te verminderen door een grotere verteerbaarheid van de nutriënten. De verwerking van vismeel van hoge kwaliteit in diervoeders verleent het eindproduct een “natuurlijk of heilzaam” kenmerk, zoals dat van wilde vis.

Eiwitkwaliteit

Vismeel van hoge kwaliteit bevat gewoonlijk tussen 60% en 72% ruw eiwit in gewicht. Uit voedingsoogpunt is vismeel het dierlijke eiwitsupplement bij uitstek in het dieet van landbouwhuisdieren en vaak de belangrijkste bron van eiwit in diëten voor vissen en garnalen. Typische visvoeders kunnen 32 tot 45 gewichtspercenten totaal eiwit bevatten, en garnalenvoeders 25% tot 42% totaal eiwit. De percentages vismeel in de voeding van karper en tilapia kunnen variëren van 5-7%, en tot 40-55% voor forel, zalm en sommige zeevissen. Een typisch percentage vismeel in voeders voor landdieren is gewoonlijk 5% of minder op drogestofbasis.
Elk volledig dieet moet wat eiwit bevatten, maar de voedingswaarde van het eiwit houdt rechtstreeks verband met zijn aminozuursamenstelling en verteerbaarheid. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren, die na vertering van het eiwit vrijkomen voor opname in het bloed. Dieren hebben eerder behoefte aan specifieke aminozuren dan aan eiwit. Vismeel en elk ander diervoeder dat eiwit bevat, kan eenvoudigweg worden beschouwd als een “vehikel” om aminozuren aan het dieet toe te voegen. Dieren bouwen eiwitten op uit combinaties van ongeveer 22 aminozuren. Dieren kunnen echter niet alle 22 van deze aminozuren in hun lichaam aanmaken.
Aminozuren die niet door het dier kunnen worden gesynthetiseerd, en daarom via de voeding moeten worden toegevoerd, worden geclassificeerd als “essentieel”. Tien essentiële aminozuren moeten in het dieet van vissen aanwezig zijn: Arginine, Histidine, Isoleucine, Leucine, Lysine, Methionine, Fenylalanine, Threonine, Tryptofaan, en Valine. Aminozuren die door het dier zelf kunnen worden aangemaakt, worden “niet-essentieel” genoemd en hoeven niet aan de voeding te worden toegevoegd. Een eiwit dat niet de juiste hoeveelheid van een vereist (essentieel) aminozuur bevat, zou worden beschouwd als een onevenwichtig eiwit en zou een lagere voedingswaarde hebben. Het aminozuur dat in de kleinste hoeveelheid aanwezig is in verhouding tot de behoefte van het dier aan dat specifieke aminozuur, wordt het “limiterende” aminozuur genoemd.
Het aminozuurprofiel van vismeel is wat dit voederingrediënt zo aantrekkelijk maakt als eiwitsupplement (tabel 3 ). Eiwitten in graankorrels en andere plantenconcentraten bevatten geen volledig aminozuurprofiel en zijn gewoonlijk deficiënt in de essentiële aminozuren lysine en methionine. Meel van sojabonen en andere peulvruchten, die op grote schaal worden gebruikt in het dieet van de meeste landbouwhuisdieren zoals varkens en kippen, zijn een goede bron van lysine en tryptofaan, maar zijn beperkend in de zwavelhoudende aminozuren methionine en cystine. Aan de behoefte van een dier aan een aminozuur dat beperkt is, kan worden voldaan door eenvoudig meer van dat eiwit toe te voegen. Dit zou echter zeer duur zijn, en het teveel aan stikstof in het eiwit zou de waterkwaliteit nadelig beïnvloeden. Overtollige stikstof uit de aminozuren van eiwitten wordt door de vissen in het water uitgescheiden in de vorm van ammoniak. Ammoniak is giftig voor vissen en moet uit het water worden verwijderd door filtratie of door spoelen van het water.
De kwaliteit van verschillende voedermiddelen is sterk afhankelijk van het aminozuurprofiel in hun eiwitten, de verteerbaarheid van de eiwitten, de versheid van de grondstoffen, en de opslag ervan. Plantaardige eiwitten, zelfs indien goed verwerkt, zijn gewoonlijk niet zo goed verteerbaar als vismeel; en de opname ervan in het dieet wordt vaak beperkt omdat dit leidt tot lagere groeicijfers en voeropname. De totale eiwitverteerbaarheid van vismeel ligt consequent boven 95%. In vergelijking daarmee varieert de verteerbaarheid van eiwit voor veel plantaardige eiwitten sterk, bijvoorbeeld van 77% tot 96%, afhankelijk van de plantensoort.
De structurele aard van planten is totaal verschillend van die van dieren. Uit planten geïsoleerde eiwitten zijn geassocieerd met onverteerbare niet-structurele koolhydraten (oligosacchariden) en structurele vezelcomponenten (cellulose), die niet geassocieerd zijn met dierlijke eiwitten. Aangenomen wordt dat de aanwezigheid van deze componenten een efficiënte benutting van eiwitten in veel economisch verantwoorde plantaardige diervoeders in de weg staat. Het ontbreken van voedingsremmers of antinutritionele factoren in vismeel maakt dit meel ook aantrekkelijker dan plantaardige eiwitten voor gebruik in aquacultuurdiëten.
Antinutritionele factoren zijn verbindingen die interfereren met de vertering, opname of metabolisme van voedingsstoffen en die ook toxisch kunnen zijn. Een natuurlijk voorkomende antinutritionele factor in ongekookte sojabonen is bijvoorbeeld de Kunitz trypsine-remmer die voorkomt dat het enzym trypsine voedseleiwitten afbreekt in de darm van dieren. Lathyrogenen in kikkererwten verstoren ook de collageenvorming. Collageen is het eiwit dat het meest voorkomt in dieren, het vormt het meeste bindweefsel en geeft structurele steun. Thiaminases in rauwe vis vernietigen thiamine (vitamine B1), en avidine in eiwit bindt biotine (een andere wateroplosbare vitamine van het B-complex). Gossypol is een andere antinutritionele factor die in katoenzaadmeel/olie wordt aangetroffen en die giftig is voor dieren en de vruchtbaarheid bij mannetjes verlaagt.
Een andere zeer belangrijke reden waarom vismeel zo gewild is als ingrediënt in aquacultuurdiëten, is dat vismeel bepaalde verbindingen bevat die het voeder aanvaardbaarder en aangenamer voor de smaak (smakelijk) maken. Deze eigenschap zorgt ervoor dat het voer snel wordt opgenomen, waardoor minder voedingsstoffen uitspoelen. Aangenomen wordt dat het niet-essentiële aminozuur glutaminezuur een van de verbindingen is die vismeel smakelijker maken.

Lipidegehalte in vismeel

Tabel 3. Percentage essentiële aminozuren (EAA)1 in vismeel (FM), gesmolten vleesmeel (MM), pluimveebijproductmeel (PBM), bloedmeel (BM), sojameel (SBM). Percentage ruw eiwit in de maaltijd (tussen haakjes).
Essentiële aminozuren	FM(64,5%)2	MM(55,6%)2	PBM(59.7%)2	BM(89,2%)2	SBM(50,0%)2
Arginine	3.82	3.60	4.06	3.75	3.67
Histidine	1.45	0.89	1.09	5.14	1.22
Isoleucine	2.66	1.64	2.30	0.97	2.14
Leucine	4.48	2.85	4.11	10.82	3.63
Lysine	4.72	2.93	3.06	7.45	3.08
Methionine + Cystine3	2.31	1.25	1.94	2.32	1.43
Phenylalanine + Tryosine4	4.35	2,99	3,97	8,47	4,20
Threonine	2,31	1,64	0,94	3,76	1.89
Tryptofaan	0.57	0.34	0.46	1.04	0.69
Valine	2.77	2.52	2.86	7.48	2,55
1De percentages voor de EAA-samenstelling van elk diervoeder werden ontleend aan de NRC 1993 (National Research Council, Nutrient Requirements of Fish, National Academy of Sciences, Washington, DC). 2Percentage van totaal ruw eiwit in het diervoeder. 3Cystine kan worden gesynthetiseerd uit methionine. 4Tyrosine kan worden gesynthetiseerd uit fenylalanine.

De lipiden in vissen kunnen worden gescheiden in vloeibare visoliën en vaste vetten. Hoewel het grootste deel van de olie gewoonlijk wordt geëxtraheerd tijdens de verwerking van het vismeel, vertegenwoordigt het resterende vet gewoonlijk tussen 6% en 10% van het gewicht, maar dit kan variëren van 4% tot 20%. Visvetten zijn zeer goed verteerbaar door alle diersoorten en zijn uitstekende bronnen van de essentiële meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA) van zowel de omega-3 als de omega-6 familie van vetzuren. De belangrijkste omega-3 vetzuren in vismeel en visolie zijn linoleenzuur, docosahexaeenzuur (DHA), en eicosapentaeenzuur (EPA).
Zowel DHA als EPA vetzuren worden geproduceerd en doorgegeven in de voedselketen door kleine algen en zoöplankton, die door vissen worden geconsumeerd. Vismeel en visolie bevatten meer omega-3 dan omega-6 vetzuren. De meeste plantaardige lipiden bevatten daarentegen hogere concentraties omega-6-vetzuren. Olie gewonnen uit sojabonen, maïs of katoenzaad is bijvoorbeeld rijk aan linolzuur, een omega-6-vetzuur. Sommige oliën, zoals die uit canola- en lijnzaad, bevatten linoleenzuur (van de omega-3-familie), maar de omzetting daarvan in essentieel DHA en EPA door de meeste dieren kan beperkt zijn.
De gunstige effecten van lipiden in visdiëten zijn vooral duidelijk in structuur en functie van celmembranen. Het celmembraan is een semi-permeabele en flexibele laag die elke cel van dieren omhult en de doorgang van voedingsstoffen en andere stoffen in en uit het celinterieur regelt. Het celmembraan beschermt de cel en bestaat hoofdzakelijk uit lipiden, eiwitten en enkele koolhydraten. Door hun vetzuursamenstelling zorgen lipiden ervoor dat de celmembranen soepel blijven bij dalende of stijgende watertemperaturen en beschermen zij de cellen tegen de drastische drukveranderingen die vissen op verschillende diepten in de waterkolom ondervinden. Essentiële vetzuren zijn noodzakelijk voor de normale ontwikkeling van larven, de groei en de voortplanting van vissen. Zij zijn belangrijk voor de normale ontwikkeling van de huid, het zenuwstelsel, de hersenen en het gezichtsvermogen. PUFA’s blijken het immuunsysteem te helpen bij de verdediging tegen ziekteverwekkers en verminderen de stressrespons. Vismeel bevat ook waardevolle fosfolipiden, in vet oplosbare vitaminen en steroïdhormonen.

Energie in vismeel

De lipiden in vismeel geven niet alleen een uitstekend profiel van essentiële vetzuren, maar leveren ook een hoog energiegehalte aan het dieet. Aangezien vismeel zeer weinig koolhydraten bevat, houdt het energiegehalte van vismeel rechtstreeks verband met het percentage eiwit en olie dat het bevat. De hoeveelheid en de kwaliteit van de olie in vismeel hangen af van de soort, de fysiologie, het geslacht, de reproductieve status, de leeftijd, de voedingsgewoonten van de gevangen vis en de verwerkingsmethode.
De vetten in vismeel en visolie worden door alle dieren gemakkelijk verteerd, vooral door vissen, garnalen, pluimvee, varkens en herkauwers zoals koeien, schapen en geiten. Bij deze dieren is de verteerbaarheid van de lipiden 90% of meer. De hoge verteerbaarheid van visvetten betekent dat ze veel bruikbare energie kunnen leveren. Als een dieet niet genoeg energie levert, moeten de vissen of garnalen waardevolle eiwitten afbreken voor energie, wat duur is en de productie van giftige ammoniak kan verhogen.
Vismeel van goede kwaliteit bevat antioxidanten of verbindingen die de kans op schade door zeer reactieve giftige stoffen, die voortdurend op moleculair niveau in dierlijke cellen worden geproduceerd, verkleinen. Zo worden bijvoorbeeld lipiden, vooral PUFA’s, gemakkelijk beschadigd en ranzig wanneer zij aan zuurstof worden blootgesteld, een proces dat oxidatie wordt genoemd en waarbij warmte vrijkomt. Het gebruik van anti-oxidanten bij de conservering van vismeel is essentieel om de energiewaarde ervan te stabiliseren, omdat er grote hoeveelheden PUFA’s in de olie aanwezig zijn.
Zonder stabilisatie van vismeel met antioxidanten kan de beschikbare energie-inhoud van het meel met wel 20% verminderen; de zuurstof wijzigt (beschadigt) de chemische structuur van de PUFA’s en daardoor is er minder energie beschikbaar voor het dier. Vóór de ontwikkeling en het gebruik van antioxidanten door de vismeelindustrie was het gebruikelijk om stapels verwerkt meel te draaien om de door oxidatie ontstane warmte af te voeren. Af en toe ontbrandde vismeel spontaan en veroorzaakte brand tijdens het vervoer of de opslag. In het verleden is bekend dat schepen op zee zonken als gevolg van branden die werden veroorzaakt door spontane verbranding van het vismeel dat zij vervoerden. Tegenwoordig voorkomen aan vismeel toegevoegde anti-oxidanten dergelijke rampen.

Mineralen- en vitaminenwaarde van vismeel

Wanneer een voedermonster naar het laboratorium wordt gebracht en op nutriëntengehalte wordt geanalyseerd, omvat de procedure het verbranden van een deel van het monster. As is het materiaal dat overblijft nadat het voedermonster volledig is verbrand. Normaliter ligt het asgehalte van vismeel van goede kwaliteit gemiddeld tussen 17% en 25%. Meer as wijst op een hoger gehalte aan mineralen, vooral calcium, fosfor en magnesium. Calcium en fosfor vormen het grootste deel van de as die in vismeel wordt aangetroffen.
In tegenstelling tot fosfor in planten, is fosfor in vismeel in een vorm die voor de meeste dieren zeer beschikbaar is. Het fosfor in planten is niet zo gemakkelijk beschikbaar voor monogastrische dieren (met een maag met één compartiment, zoals varkens, honden en mensen), omdat het voornamelijk in de organische vorm zit die bekend staat als fytaat. Herkauwers zoals koeien, schapen en geiten zijn in staat om fosfor in fytaat te gebruiken dankzij de microbiële populatie in hun pens, een van de vier compartimenten in de maag van herkauwers.
Het vitaminegehalte van vismeel is zeer variabel en wordt beïnvloed door verschillende factoren, zoals herkomst en samenstelling van de vis, verwerkingsmethode van het meel, en versheid van het product. Het gehalte aan vetoplosbare vitaminen in vismeel is relatief laag, omdat ze tijdens de extractie van de olie worden verwijderd. Vismeel wordt beschouwd als een matig rijke bron van vitaminen van het B-complex, met name cobalamine (B12), niacine, choline, pantotheenzuur, en riboflavine.

Economische en milieuoverwegingen bij het gebruik van vismeel

Tabel 4: Gebruik van vismeel door de landbouw
Sector	2002 Jaar 2010
Aquacultuur	46%	56%
Varkens	24%	20%
Pluimvee	22%	12%
Herkauwers	1%	<1%
andere	7%	12%

De hoge kwaliteit en concentratie van essentiële voedingsstoffen, vooral van uitgebalanceerde aminozuren, essentiële vetzuren, en energiegehalte maakt vismeel tot een onmisbaar ingrediënt in het dieet van de meeste aquacultuursoorten en vele landdieren. Vanwege het nutriëntengehalte, de hoge verteerbaarheid en de smakelijkheid, dient vismeel als het referentie-ingrediënt in aquacultuurdiëten.
Het grootste deel van het geproduceerde vismeel wordt verwerkt in commerciële diëten die worden gevoerd aan vis, garnalen, varkens, pluimvee, melkvee, en andere dieren zoals nertsen (tabel 4 ). Het is onwaarschijnlijk dat de aanvoer van in de handel verkrijgbaar vismeel en visolie gelijke tred zal kunnen houden met de verwachte toename van de wereldproductie van voeders voor aquacultuur en terrestrische dieren. De laatste jaren is ongeveer 46% van de totale jaarlijkse vismeelproductie gebruikt voor aquacultuur, een cijfer dat naar verwachting zal stijgen naarmate de vraag naar aquacultuurproducten in het komende decennium toeneemt.
Optimaal gebruik van vismeel in praktische aquacultuurdiëten is noodzakelijk om de voederkosten, die 40% of meer van de bedrijfskosten kunnen uitmaken, tot een minimum te beperken. De concentratie van hoogwaardige voedingsstoffen, vooral eiwit, maakt vismeel tot een van de meest gezochte en duurste voedermiddelen. De kostprijs van vismeel van hoge kwaliteit (65% eiwit) schommelt sinds het jaar 2000 tussen 385 en 554 dollar per ton, of 2,0 tot 3,5 maal de prijs van sojameel.
Helaas zijn de specifieke voedingsbehoeften aan energie, essentiële aminozuren, vetzuren en andere voedingsstoffen nog niet bekend voor veel aquacultuursoorten. Ook de verteerbaarheid van verschillende voedermiddelen is voor veel van de commercieel belangrijke vissoorten nog niet vastgesteld. Daarom is men huiverig om de totale hoeveelheid vismeel die in veel van de verschillende aquacultuurdiëten wordt gebruikt, te verminderen. Simpelweg het dieet overmatig aanvullen met vismeel van hoge kwaliteit is een gemakkelijke en zeer succesvolle manier om het gebrek aan kennis over aquacultuurdiëten met betrekking tot de specifieke behoeften aan voedingsstoffen en de verteerbaarheid van diervoeders te verhelpen.
De beste aanpak bij de samenstelling van voeder is het gebruik van hoogwaardige voedermiddelen om een dieet samen te stellen dat beantwoordt aan de voedings- en energiebehoeften van de betrokken aquacultuursoort. Vismeel bevat het profiel van aminozuren dat het best beantwoordt aan de aminozuurbehoeften van vissen. Als een deel of het geheel van het vismeel in een dieet met succes kan worden vervangen door andere hoogwaardige eiwitbronnen, zal dit in hoge mate bijdragen tot de bescherming van het omringende milieu en de bevordering van een duurzame aquacultuurindustrie.
Nieuwe informatie over de nutriëntenbehoeften van aquatische organismen, gekoppeld aan vooruitgang in de voedertechnologie, wijst erop dat soortspecifieke visdiëten kunnen worden gemaakt door vismeel gedeeltelijk of volledig te vervangen door andere plantaardige en dierlijke eiwitten. Diëten op basis van uitsluitend plantaardige eiwitten, bestaande uit sojameel, katoenzaadmeel en maïs- en tarwemeel, aangevuld met lysine en methionine, zijn met succes gebruikt om jonge meerval, karper en tilapia op te kweken tot marktgrootte.
Larven en jonge vissen hebben echter nog steeds vismeel nodig om optimaal te kunnen groeien. Dierlijke eiwitten en vetten, bijprodukten van de dierlijke zuiveringsindustrie, kunnen worden gebruikt in aquacultuurdiëten omdat zij ook essentiële aminozuren en vetzuren leveren. Deze “vismeelvervangers” zullen in de toekomst op grotere schaal door de aquacultuursector worden gebruikt.
Vismeel behoort tot een korte lijst van uitstekende diervoeders die essentiële voedingsstoffen leveren in een licht verteerbare geconcentreerde vorm. Het gebruik van vismeel in de voeding van huisdieren en landbouwhuisdieren zal een kern- en efficiënte praktijk blijven, vooral voor jonge, snelgroeiende en hoogproductieve dieren zoals rijpende vis, garnalen met eitjes, pluimvee en zogende melkvee. De gunstige effecten van het eten van gezond voedsel zullen de wereldwijde vraag naar zeevruchtenproducten doen toenemen, waardoor het gebruik van vismeel zal toenemen. Vissen die gevoed worden met diëten die samengesteld zijn met een hoog percentage vismeel zullen hoge concentraties van de PUFA’s in hun weefsels bevatten.
Deze vissen en hun filets zijn zeer heilzaam voor de mens vanwege de bekende eigenschappen van de PUFA’s, vooral van de omega-3-familie. PUFA’s zijn essentieel voor de menselijke biologische functies, met name voor de productie van prostaglandinen. PUFA’s en prostaglandines kunnen veel gezondheidsproblemen bij de mens verlichten, zoals hoge bloeddruk, hartkwalen, artritis, migraine, diabetes en kanker. De opname van DHA en EPA uit vismeel in het dieet van vissen en andere landbouwhuisdieren is een efficiënte methode om een juiste concentratie van deze belangrijke omega-3 vetzuren in het menselijke dieet te verzekeren.
Het in evenwicht brengen van voedingsstoffen in diëten door het gebruik van de minimale hoeveelheid vismeel om te voldoen aan specifieke aminozuurvereisten voor snelle groei en voortplanting en het verminderen van de voederkosten vormen een van de belangrijkste doelstellingen bij de formulering van visvoeders. Een ander belangrijk doel bij het formuleren van voeder is het verhogen van de nutriëntendichtheid en de verteerbaarheid van het voeder om de biologische prestatie te verbeteren en de uitspoeling van nutriënten en de aantasting van de waterkwaliteit te verminderen. De aquacultuursector moet blijven zoeken naar alternatieve bronnen van plantaardige en dierlijke eiwitten van hoge kwaliteit voor hun voeders. Dit is momenteel een actief onderzoeksgebied in de aquacultuurvoeding.