Geschreven door Sarita Arteaga, DMD, FAGD
Demineralisatie en remineralisatie hebben een cruciale invloed op de hardheid en sterkte van tandglazuur. De strijd om tanden sterk en gezond te houden is afhankelijk van de verhouding tussen demineralisatie en remineralisatie. Demineralisatie treedt op bij een lage pH-waarde wanneer de orale omgeving onderverzadigd is met minerale ionen, in verhouding tot het mineralengehalte van de tand. Het glazuurkristal, dat bestaat uit koolzuurhoudend apatiet, wordt opgelost door organische zuren (melkzuur en azijnzuur) die worden geproduceerd door de cellulaire werking van tandplakbacteriën in de aanwezigheid van koolhydraten in de voeding. Door reïneralisatie worden calcium-, fosfaat- en fluoride-ionen vervangen door fluorapatietkristallen.1,2 Deze kristallen zijn beter bestand tegen het oplossen van zuren en zijn aanzienlijk groter dan de oorspronkelijke kristallen, waardoor een gunstiger (kleinere) oppervlakte-volumeverhouding ontstaat. Grotere apatietkristallen in geremineraliseerd glazuur zijn dus beter bestand tegen glazuurafbraak door de aanwezige organische zuren.
Bij de ontwikkeling van tandcariës wordt de relatie tussen demineralisatie en remineralisatie beïnvloed door de aanwezigheid van speeksel, dat het transport van ionen, orale bacteriën en fermenteerbare koolhydraten naar de blootliggende tandoppervlakken vergemakkelijkt. Het is deze complexe onderlinge relatie die we beter moeten begrijpen om de strijd van het behoud van tandintegriteit aan te gaan.
Dit artikel bespreekt de huidige calciumfosfaattechnologieën en andere factoren die van invloed zijn op een onbalans met de mineralisatieverhouding.
Speeksel
Speeksel bevat een oververzadigde oplossing van calcium en fosfaat, die zuren neutraliseert. Talrijke factoren kunnen de kwantiteit en de kwaliteit van het speeksel beïnvloeden, zoals blijkt uit de talrijke beschikbare hulpmiddelen voor speekseldiagnose, zoals Saliva-Check van GC America, Inc. De speekselproductie kan worden beïnvloed door systemische ziekten die de speekselklieren beschadigen, zoals sarcoïdose en het syndroom van Sjogren; door therapeutische hoofd- en nekbestraling, die atrofie en fibrose van de speekselklieren veroorzaakt; en door voorgeschreven geneesmiddelen.
Elk kan een effect op lange of korte termijn hebben op de speekselproductie. Talrijke geneesmiddelen die xerostomie als bijwerking veroorzaken, zijn onder meer die welke worden gebruikt bij de ziekte van Parkinson, sommige hypertensiva, antihistaminica en die welke worden gebruikt voor de behandeling van psychiatrische aandoeningen. Een medicijn dat kan helpen bij chronische xerostomie door de werking van acetylcholine op muscarinereceptoren na te bootsen is pilocarpine HCl (Salagen), maar het gebruik ervan is beperkt. Patiënten met xerostomie wordt aangeraden te hydrateren met water of niet-cariogene dranken of een speekselsubstituut te gebruiken om de pH in de mond weer op peil te brengen en de juiste verhouding van remineralisatie te herstellen.
Antimicrobiële middelen
Antimicrobiële middelen zijn effectief tegen het infectieuze proces van cariës. Chloorhexidine (CHX) (PerioGard, Colgate Oral Pharmaceuticals, Peridex OMNII Products, PerioRx, Discus Dental) wordt op grote schaal gebruikt als mondspoeling om de bacteriële belasting intraoraal te verminderen. De sterke kationische eigenschappen van biguaniden zorgen ervoor dat het zich aan de meeste intra-orale oppervlakken hecht. Dit zorgt voor een langdurige afgifte (substantiviteit) van het geneesmiddel dat uiteindelijk het bacteriële celmembraan verstoort. De patiënt wordt geïnstrueerd om elk van de 14 nachten voor het slapen gaan gedurende 30 seconden te spoelen met een 0,12 tot 0,2% CHX-oplossing.3 De bezorgdheid over spoelingen op alcoholbasis is weggenomen door een effectieve CHX-spoeling te maken zonder alcohol maar met dezelfde werkzaamheid (GUM® Brand CHX Rinse, Sunstar Butler). Xylitol-bevattende kauwgom (Spry Xlear Inc., Epic Industries) stimuleert speeksel, remt tandplak en is een vijf-koolstof suikeralcohol die cariogene bacteriën niet kunnen gebruiken voor energieproductie.3 Deze door de patiënt toegediende systemen zijn afhankelijk van de therapietrouw van de patiënt. Fluoride is de belangrijkste preventieve maatregel voor de volksgezondheid. Het heeft een antimicrobieel effect op de bacteriën die tandcariës veroorzaken en speelt een rol bij het kantelen van de verhouding in de richting van remineralisatie en het creëren van zuurbestendige tandstructuur. Bij een zure pH van 5,0 is fluoride voornamelijk een geïoniseerd HF-molecuul dat het bacteriële celmembraan kan passeren en het stofwisselingsproces van de cel kan beïnvloeden. Lage doses fluoride (1.000 tot 11.100 ppm) in een tandpasta verminderen cariës doordat bij dagelijks gebruik een lage concentratie speekselfluoride beschikbaar blijft voor remineralisatie.4 Mondspoelingen (0,05 procent natriumfluoride) die vrij verkrijgbaar zijn, worden ook vastgehouden in het speeksel en de tandplaque en helpen cariës te voorkomen bij dagelijks of wekelijks gebruik.
Helaas verdwijnt deze hoeveelheid fluoride snel uit de mondholte. Fluoride op recept is verkrijgbaar in een hogere potentie (5.000 ppm dentifrice of 2,0 procent NaF-spoeling) en biedt de patiënt extra bescherming tegen cariës, maar is ook afhankelijk van de therapietrouw van de patiënt. Professioneel aangebrachte topische fluoride in de vorm van aangezuurd fosfaatfluoride (1,23 procent) is een langdurige bron van calciumfluoride die weinig fluoride afgeeft. Het kan fluoride langzaam afgeven en houdt het speekselfluorideniveau op peil. Vernissen zoals Cavity Shield van OMNII Products, Duraflor van Medicom, Duraphat van Colgate Oral Pharmaceuticals en FlorOpal van Ultradent Products, Inc. bieden een hoge concentratie (5 procent natriumfluoride bij 22, 600 ppm) fluoride die zich aan de tandstructuur hecht, vakkundig wordt aangebracht en een film van CaF vormt, die vervolgens op een getimede manier wordt afgegeven. De nadelen in kleur en smaak van deze vernissen zijn onlangs veranderd met nieuwe formuleringen van witte vernissen (Vanish®, OMNII Products) met verschillende smaken.
Calciumfosfaattechnologieën
Er bestaan nieuwe technologieën die remineralisatie tot stand brengen door calcium en fosfaat op verschillende manieren in het speeksel te brengen, waardoor de balans van de verhouding in de richting van remineralisatie wordt gewijzigd. NovaMin® is een “synthetisch mineraal bestaande uit calcium, natrium, fosfor en silica, dat zich bindt aan het tandoppervlak en een snelle en continue afzetting van een natuurlijk kristallijn hydroxylcarbonaat vrijmaakt. “5 Het is te vinden in Oravive Revitalizing pasta en Butler NuCare producten. Recaldent® (Caseïne fosfopeptide en amorf calciumfosfaat CCP-ACP) “is een van melk afgeleide peptide die gebonden is aan amorf calciumfosfaat dat zich bindt aan de tandstructuur en vrijkomt bij zure oprispingen. “5 Dit is verkrijgbaar als Prospec™ MI Paste® (GC America) en Trident Gum® (Cadbury Adams). Onderzoek heeft aangetoond dat het “effectief is bij het remineraliseren van cariëslaesies en de hechting van sommige bacteriën aan het tandoppervlak belemmert “6. Sensistat® (GC America) is “arginine-bicarbonaat, een aminozuurcomplex dat zich bindt aan calciumcarbonaat, langzaam oplost en zowel calcium als fosfaat vrijgeeft “5. Op de markt is onder meer Denclude® (Ortek) verkrijgbaar als een gevoeligheidspasta die door de tandarts wordt verstrekt. ACP (amorf calciumfosfaat) wordt “gemaakt door oplosbare zouten van calcium en fosfor te combineren die neerslaan op het tandoppervlak. “5 Arm & Hammer Enamel Care® tandpasta (Church & Dwight) heeft ACP als een van de bestanddelen. Het beweert “vloeibaar calcium te zijn dat het tandoppervlak vult en de glans herstelt. “5
Conclusie
Demineralisatie van de tand is een aandoening die wordt beïnvloed door voeding, bacteriën, en beperkt gebruik van beschermende middelen in fluoride, speekselbuffers, en antimicrobiële middelen. Met een beter begrip van de toepassing van deze effectieve middelen en nieuwe technologieën die toegankelijk zijn voor tandartsen, kunnen we een gunstiger relatie creëren waarbij remineralisatie vaker optreedt dan demineralisatie.
1 http://www.mizar5.com/demin.htm
2 Margeas R. Remineralisatie met een uniek afgiftesysteem. Inside Dentistry, mei 2006; p.863.
3 Anderson MH, Bratthall D, Einwag J, Eldertom RJ, Ernst C-P, Levin RP, Tynelius-Bratthall G, Willershausen-Zonnchen B. Professional Prevention in Dentistry. Williams & Wilkins, 1994.
4 Wolfgang HA. Effect van fluoride tandpasta’s op demineralisatie van glazuur. BMC Oral Health, 2006, 6:8
5 http://www.dentist.net/amorphous-calcium-phosphate.asp
6 Reynolds EC. Remineralisatie van glazuur onderoppervlakkige laesies door caseïne fosfopeptide-gestabiliseerde calcium fosfaat oplossingen. J Dent Res. 76:1587-1595, 1997.
7 Itthagarun A, King NM, Yiu C, Dawes C. The effect of chewing gums containing calcium phosphates on the remineralization of artificial caries-like lesions in situ. Caries Research, 2005; 39:251-254.
null