Summary

Een van de meest fundamentele uitkomsten in de gezondheidseconomie is dat een hogere sociaaleconomische status samenhangt met betere gezondheidsuitkomsten. De ervaring van financiële druk en gebrek aan middelen overstijgt echter het begrip laag inkomen en armoede. Gezinnen van alle inkomenscategorieën kunnen financiële druk en gebrek aan middelen ervaren. Dit artikel geeft een overzicht van de literatuur die de relatie tussen financiële druk en verschillende gezondheidsuitkomsten onderzoekt. Er zijn drie belangrijke benaderingen voor het meten van financiële druk in de onderzoeksliteratuur, die elk een iets ander aspect beschrijven: de schuldpositie van het gezin, de beschikbaarheid van noodfondsen, en het onvermogen om aan de huidige financiële verplichtingen te voldoen.

Er zijn twee belangrijke hypothesen die verklaren hoe financiële druk de gezondheid kan beïnvloeden. Ten eerste wijst financiële druk op een lagere hoeveelheid financiële middelen waarover individuen en gezinnen kunnen beschikken. Dit kan een tweeledig effect hebben op de gezondheid. Enerzijds kunnen lagere financiële middelen leiden tot een afname van de consumptie van stoffen zoals tabak die schadelijk zijn voor de gezondheid. Anderzijds kunnen lagere financiële middelen ook een negatieve invloed hebben op de toegang tot en het gebruik van gezondheidszorg, en op de therapietrouw, en beide kunnen bijdragen aan een verslechtering van de gezondheid. Ten tweede kan financiële druk leiden tot grotere onzekerheid over de beschikbaarheid van financiële middelen, zowel nu als in de toekomst, wat resulteert in verhoogde stress, die op zijn beurt kan resulteren in slechtere gezondheidsuitkomsten. Het onderzoek naar de relatie tussen financiële druk en gezondheid is gecompliceerd omdat die relatie tweerichtingsverkeer lijkt te zijn. Het is niet alleen zo dat financiële druk een invloed kan hebben op de gezondheid, maar ook dat de gezondheid een invloed kan hebben op financiële druk.

In de onderzoeksliteratuur wordt consequent vastgesteld dat financiële druk een nadelige invloed heeft op een verscheidenheid aan geestelijke gezondheidsuitkomsten. Deze relatie is gedocumenteerd voor een verscheidenheid aan indicatoren van financiële druk, waaronder schulden zonder onderpand, hypotheekschulden en het onvermogen om aan de huidige financiële verplichtingen te voldoen. Het onderzoek naar het verband tussen financiële druk en uitkomsten van gezondheidsgedrag is meer ambigu. Zo zijn er bijvoorbeeld gemengde resultaten over de vraag of financiële druk leidt tot een grotere kans op obesitas. In dit onderzoek is gekeken naar verschillende indicatoren van financiële druk, waaronder creditcardschulden en het onvermogen om aan de huidige financiële verplichtingen te voldoen. Zowel bij volwassenen als bij kinderen blijkt er geen consistent bewijs te zijn voor het effect van financiële druk op het lichaamsgewicht. Ook de resultaten over de invloed van financiële druk op alcoholgebruik en middelenmisbruik zijn gemengd.

Een aantal belangrijke vragen over de relatie tussen financiële druk en gezondheid blijft onopgelost. De meeste van de bestaande studies richten zich op gezondheidsuitkomsten bij volwassenen. Er is een gebrek aan inzicht in hoe blootstelling van het gezin aan financiële druk invloed kan hebben op kinderen. Bovendien is er zeer weinig bekend over de gevolgen van langdurige blootstelling aan financiële spanningen. Er zijn ook enkele zeer belangrijke methodologische uitdagingen in dit onderzoeksgebied met betrekking tot het vaststellen van causaliteit. Het vaststellen van causaliteit en meer te weten komen over de implicaties van blootstelling aan financiële druk zou belangrijke beleidsimplicaties kunnen hebben voor een verscheidenheid aan vangnetprogramma’s.