2007 Scholen Wikipedia Selectie. Gerelateerde onderwerpen: Geografie van Azië

Gele Rivier (Huang He)
Stroom van de Gele Rivier met grote steden
Oorsprong	Bayankalagebergte, Provincie Qinghai
Mond	Bohai Zee
Bekkenlanden	China
Lengte	5464 km
Hoogte bron	4500 m (14,765 ft)
vg. afvoer	2,571 m³/s (90,808 ft³/s)
Bekkengebied	752 000 km²

De Gele Rivier ( Traditioneel Chinees: 黃河; Vereenvoudigd Chinees: 黄河; Hanyu Pinyin: Huáng Hé luister ; Wade-Giles: Hwang-ho, in het oude Chinees soms gewoon de Rivier genoemd) is de op één na langste rivier van China (na de Yangtze) en de op zes na langste ter wereld. De rivier is 5464 km lang. De Gele Rivier ontspringt in het Bayankala-gebergte in de provincie Qinghai in het westen van China, stroomt door negen provincies van China en mondt uit in de Bohai Zee. Het stroomgebied van de Gele Rivier heeft een oost-west afstand van 1900 km en een noord-zuid afstand van 1100 km. De totale oppervlakte van het stroomgebied bedraagt 752443 km².

De middenstroom van de Gele Rivier passeert het Loess Plateau waar aanzienlijke erosie plaatsvindt. De grote hoeveelheid modder en zand die in de rivier wordt geloosd maakt de Gele Rivier tot de meest sedimentrijke rivier ter wereld. Het hoogste geregistreerde jaarlijkse niveau van in de Gele Rivier geloosd slib is 3,91 miljard ton in 1933. De hoogste slibconcentratie werd in 1977 geregistreerd op 920 kg/m³. Deze sedimenten zetten zich later af in de tragere benedenloop van de rivier, waardoor de rivierbedding hoger komt te liggen en de beroemde “rivier boven de grond” ontstaat. In Kaifeng ligt de Gele Rivier 10 meter boven het maaiveld.

De Gele Rivier wordt in China de “Moederrivier van China” en “de Wieg van de Chinese Beschaving” genoemd, omdat het stroomgebied van de Gele Rivier de geboorteplaats is van de noordelijke Chinese beschavingen en de meest welvarende regio in de vroege Chinese geschiedenis. Echter, de frequente verwoestende overstromingen, grotendeels te wijten aan de verhoogde rivierbedding in haar benedenloop, heeft haar ook de weinig benijdenswaardige onderscheiding opgeleverd als “China’s Sorrow”.

Naam

In de vroege geschiedenis wordt de Gele Rivier in de Chinese literaturen eenvoudig He (河), of “Rivier” genoemd. De naam “Gele Rivier” (黄河) komt voor het eerst voor in het Boek van Han (汉书) geschreven in de Westelijke Han dynastie (206 v.Chr.-A.D.9). De naam “Gele Rivier” verwijst naar de eeuwigdurende okergele kleur van het modderige water in de benedenloop van de rivier. Een alternatieve poëtische naam van de rivier die hiernaar verwijst is de Modderstroom (Chinees: 濁流; pinyin: Zhuo Liu). De Chinese uitdrukking “wanneer de Gele Rivier helder stroomt” is vergelijkbaar met de Engelse uitdrukking “when hell freezes over”.

Geschiedenis en cultuur

De Gele Rivier is van bijzonder belang voor het ontstaan van de Chinese beschaving. Zij wordt door Chinezen “de Moederrivier” en “de wieg van de Chinese beschaving” genoemd. Traditioneel wordt aangenomen dat de Chinese beschaving is ontstaan in de gebieden rond de Gele Rivier.

In de lange geschiedenis van China is de Gele Rivier beschouwd als zowel een zegen als een vloek en heeft zowel de bijnaam “China’s trots” (Zhōngguó de Jiāoào) als “China’s verdriet” (Zhōngguó de Tòng) gekregen. Uit verslagen blijkt dat de loop van de rivier van 602 v. Chr. tot heden ten minste vijf grote richtingsveranderingen heeft ondergaan en dat de dijken meer dan 1.500 keer zijn doorgebroken. Een grote koerswijziging die plaatsvond in 1194 nam het afwateringssysteem van de Huai rivier over gedurende de volgende 700 jaar. De modder in de Gele Rivier blokkeerde letterlijk de monding van de Huai Rivier en maakte duizenden dakloos. De Gele Rivier nam haar huidige loop aan in 1897, nadat de laatste koerswijziging in 1855 had plaatsgevonden. Momenteel stroomt de Gele Rivier door Jinan, de hoofdstad van de provincie Shandong, en mondt uit in de Bohai Zee.

De rivier krijgt zijn gele kleur vooral van de fijnkorrelige kalkhoudende zanden afkomstig van het Loess Plateau die in de stroom worden meegevoerd. Eeuwen van slibafzetting en bedijking hebben ertoe geleid dat de rivier boven de omliggende landbouwgrond is komen te liggen, waardoor overstromingen een levensgevaarlijk probleem zijn geworden. Overstromingen van de Gele Rivier hebben enkele van de hoogste dodentol in de wereldgeschiedenis veroorzaakt: de overstroming van Huang He in 1887 kostte 900.000-2.000.000 mensen het leven en de overstroming van Huang He in 1931 kostte 1.000.000-3.700.000 mensen het leven. In 1938, tijdens de Tweede Sino-Japanse Oorlog, braken de Nationalistische troepen onder Chiang Kai-Shek de dijken die de Gele Rivier tegenhielden om de oprukkende Japanse troepen tegen te houden. De rivier overstroomde toen een enorm gebied en het overstromingswater kostte zo’n 500.000-900.000 mensen het leven.

Een andere historische bron van verwoestende overstromingen was het instorten van ijsdammen stroomopwaarts in Binnen-Mongolië met het plotseling vrijkomen van enorme hoeveelheden opgestuwd water. In de afgelopen eeuw zijn er 11 van dergelijke grote overstromingen geweest, die telkens een enorm verlies aan mensenlevens en bezittingen veroorzaakten. Tegenwoordig worden explosieven uit vliegtuigen gebruikt om de ijsdammen te breken voordat zij gevaarlijk worden.

Soms wordt de Gele Rivier poëtisch de Zhuo Liu (濁流) genoemd, of de “Modderige Stroom”. De Chinese uitdrukking “als de Gele Rivier helder stroomt” is vergelijkbaar met de Engelse uitdrukking “als de hel bevriest.”

Een aantal van de bekende verdedigingswerken tegen overstromingen die in de oudheid werden gebruikt, waren de bouw van sloten, muren (dammen), dijken, en afvoerkanalen om het overstromingswater om een blokkade heen te leiden. Het grootste probleem was dat de oplossingen plaatselijk waren en dat de dammen soms te klein en te zwak waren voor de gevolgen. Als de rivier de verdedigingswerken doorbrak, zou zij veel meer schade aanrichten dan wanneer er geen dijken waren gebouwd.

Kenmerken van de Gele Rivier

De Gele Rivier is opmerkelijk door de hoeveelheid slib die zij meevoert, jaarlijks 1,6 miljard ton op het punt waar zij van het Loess Plateau afdaalt. Als de rivier met voldoende volume naar zee stroomt, wordt 1,4 miljard ton meegevoerd naar zee. In de moderne tijd, sinds 1972, toen de rivier voor het eerst droogviel, is de rivier in de benedenloop, van Jinan tot de zee, in de meeste jaren drooggevallen, in 1997 gedurende 226 dagen. De geringe omvang van de rivier is te wijten aan de toegenomen vraag naar water voor irrigatiedoeleinden, die sinds 1950 met een factor vijf is toegenomen. Het water dat in 1999 van de rivier werd afgeleid, werd gebruikt voor 140 miljoen mensen en voor de irrigatie van 74.000 km² land. Het grootste volume wordt bereikt tijdens het regenseizoen, van juli tot oktober, wanneer 60% van het volume van de rivier stroomt. Water voor irrigatie is daarentegen nodig tussen maart en juni. Om het overtollige water op te vangen voor gebruik wanneer dat nodig is en voor de beheersing van overstromingen en de opwekking van elektriciteit zijn verschillende dammen gebouwd, maar door de hoge slibbelasting zal hun levensduur naar verwachting beperkt zijn. Een voorgesteld Zuid-Noord-wateroverhevelingsproject omvat verschillende regelingen om water van de Yangtze over te hevelen, één in de westelijke bovenloop van de rivieren waar zij het dichtst bij elkaar liggen, een ander uit de bovenloop van de Han-rivier, en een derde via de route van het Grand Canal.

Door haar zware slibbelasting is de Gele Rivier een afzettingsstroom, dat wil zeggen dat zij een deel van de meegevoerde grond in haar bedding afzet op stukken waar zij traag stroomt. Deze afzettingen verhogen de rivierbedding die in de benedenloop tussen natuurlijke dijken stroomt. Bij een overstroming kan de rivier uit de dijken breken naar de omringende lagere overstromingsvlakte en een nieuwe loop nemen. Historisch gezien is dit ongeveer eens in de honderd jaar voorgekomen. In de moderne tijd zijn aanzienlijke inspanningen geleverd om de dijken te versterken en overstromingen onder controle te houden.

De delta van de Gele Rivier heeft een oppervlakte van 8000 vierkante kilometer. Sinds 1996 wordt echter gemeld dat het elk jaar iets kleiner wordt, door erosie.

Geografie

Van haar bronnen, Gyaring Lake en Ngoring Lake, hoog in het Bayankala gebergte in de provincie Qinghai in het uiterste westen van China, maakt de Gele Rivier een lus naar het noorden, buigt af naar het zuiden, waardoor de “Grote Bocht” ontstaat, en stroomt dan in het algemeen oostwaarts door Noord-China naar de Golf van Bohai, en draineert een stroomgebied van 752443 km², dat 120 miljoen mensen voedt.

De rivier wordt gewoonlijk in drie fasen verdeeld. Verschillende geleerden verschillen echter van mening over hoe de drie stadia worden verdeeld. In dit artikel wordt de indeling van het Gele Rivier Hydrologie Comité aangehouden.

Bovenloop

De bovenloop van de Gele Rivier is een segment dat begint bij de bron in het Bayankala-gebergte en eindigt bij het district Hekou van Binnen-Mongolië, vlak voordat het scherp naar het zuiden afbuigt. Dit segment heeft een totale lengte van 3472 km en een totale stroomgebiedoppervlakte van 386.000 km² (51,3% van de totale stroomgebiedoppervlakte). Over deze lengte daalt de hoogte van de Gele Rivier 3496 meter, met een gemiddelde daling van 1%.

De bovenloop kan verder worden verdeeld in drie secties: het bron-, dal-, en alluviale vlakte-gedeelte. Het brongedeelte stroomt voornamelijk door weilanden, moerassen en heuvelruggen tussen het Bayankalagebergte en het Anemaqengebergte. Het rivierwater is helder en stroomt gestaag. Kristalheldere meren en trage meanderingen zijn kenmerkend voor dit deel. De twee belangrijkste meren langs dit traject zijn het Zhaling-meer (扎陵湖) en het Eling-meer (鄂陵湖), met een capaciteit van respectievelijk 4,7 miljard en 10,8 miljard m³. Op een hoogte van meer dan 4260 m boven de zeespiegel zijn dit de grootste twee zoetwatermeren op de hoogvlakte in China.

Het dalgedeelte strekt zich uit van Longyang Gorge in Qinghai tot Qingtong Gorge in Gansu. Steile kliffen langs beide zijden van de Gele Rivier. Omdat de waterbedding smal is en het gemiddelde verval groot, is de waterstroom in dit gedeelte uiterst turbulent en snel. Er zijn 20 kloven in dit deel, de bekendste zijn de Longyang, Jishi, Liujia, Bapan en Qingtong kloven. De stromingsomstandigheden in dit deel maken het de beste plaats om waterkrachtcentrales te bouwen.

Na het verlaten van de Qingtong kloof komt de Gele Rivier in een deel van uitgestrekte alluviale vlaktes, de Yinchuan vlakte en de Hetao vlakte. In dit deel zijn de gebieden langs de rivier voornamelijk woestijnen en graslanden, met zeer weinig zijrivieren. De stroming is traag en aan beide zijden van de rivier. De Hetao vlakte heeft een lengte van 900 km en een breedte van 30 tot 50 km. Het is historisch gezien de belangrijkste irrigatievlakte langs de Gele Rivier.

Middenloop

Het deel van de Gele Rivier tussen het district Hekou in Binnen-Mongolië en Zhengzhou in Henan vormt de middenloop van de rivier. De middenloop heeft een lengte van 1206 km en een stroomgebiedoppervlakte van 344.000 km² (45,7% van het totaal), met een totaal hoogteverschil van 890 meter, en een gemiddeld hoogteverschil van 0,074%. Er zijn 30 grote zijrivieren langs de middenloop, en het waterdebiet neemt in deze fase van de rivier toe met 43,5%. De middenloop is de belangrijkste bron van het slib van de Gele Rivier, met een aandeel van 92% van het totale slib.

Van het district Hekou tot Yumenkou passeert de Gele Rivier door de langste reeks aaneengesloten valleien op zijn hoofdloop, die gezamenlijk bekend staan als de Jinshan Vallei. De overvloedige hydrodynamische hulpbronnen die in dit gedeelte zijn opgeslagen, maken het tot het op één na meest geschikte gebied voor de bouw van hydro-elektrische centrales. De beroemde Hukou-waterval bevindt zich in het onderste deel van deze vallei.

Benedenloop

In de benedenloop, van Zhengzhou tot aan zee, een afstand van 786 km, is de rivier beperkt tot een oeverloze loop terwijl hij naar het noordoosten over de Noord-Chinese vlakte stroomt alvorens uit te monden in de Bohai Zee. De oppervlakte van het stroomgebied in deze fase bedraagt slechts 23.000 km² (3% van het totaal). Het totale hoogteverlies van de benedenloop bedraagt 93,6 meter, met een gemiddelde daling van 0,012%.

Het slib dat uit de middenloop wordt aangevoerd, vormt in dit stadium sedimenten, waardoor de rivierbedding hoger komt te liggen. Gedurende tweeduizend jaar van oeverconstructie, hebben overmatige sedimentafzettingen de rivierbedding enkele meters boven de omringende gronden doen uitsteken. De door dijken omsloten Gele Rivier ontvangt in dit stadium het debiet van enkele zijrivieren. Bijna alle rivieren ten zuiden van de Gele Rivier monden uit in de Huai Rivier, terwijl die ten noorden ervan uitmonden in de Hai Rivier.

Zijrivieren van de Gele Rivier

• Witte Rivier (白河)
• Zwarte Rivier (黑河)
• Huang Rivier (湟水)
• Zuli Rivier (祖厉河)
• Qingshui Rivier (清水河)
• Dahei Rivier (大黑河)
• Kuye Rivier (窟野河)
• Wuding Rivier (无定河)
• Fen-rivier (汾河)
• Wei-rivier (渭河)
• Luo-rivier (洛河)
• Qin-rivier (沁河)
• Dawen-rivier (大汶河)

Waterkrachtcentrales op de Gele Rivier

Hieronder volgt een lijst van waterkrachtcentrales die op de Gele Rivier zijn gebouwd (tussen haakjes staat het jaar van ingebruikneming):

• Waterkrachtcentrale Sanmen Gorge (1960)
• Sanshenggong waterkrachtcentrale (1966)
• Waterkrachtcentrale Qingtong Gorge (1968)
• Waterkrachtcentrale Liujia-kloof (1974)
• Waterkrachtcentrale Yanguo-kloof (1975)
• Waterkrachtcentrale Tianqiao (1977)
• Waterkrachtcentrale Bapan-kloof (1980)
• Waterkrachtcentrale Bapan-kloof (1980)
• Waterkrachtcentrale Bapan-kloof (1980)
• . centrale (1980)
• Longyang Gorge waterkrachtcentrale (1992)
• Da Gorge waterkrachtcentrale (1998)
• Li Gorge waterkrachtcentrale (1999)
• Wanjiazhai waterkrachtcentrale (1999)
• Xiaolangdi waterkrachtcentrale (2001)

Provincies en steden aan de Gele Rivier

Oorsprong in het Bayankala gebergte, stroomt de Gele Rivier nu door negen provincies, namelijk Qinghai, Sichuan, Gansu, Ningxia, Binnen-Mongolië, Shaanxi, Shanxi, Henan en Shandong. De monding van de Gele Rivier bevindt zich bij Dongying, Shandong.

De provincies Hebei en Henan ontlenen hun naam aan de Huang He. Hun namen betekenen respectievelijk “ten noorden” en “ten zuiden van de (Gele) Rivier”.

Grote steden gelegen langs de Gele Rivier zijn (te beginnen bij de bron): Lanzhou, Wuhai, Baotou, Kaifeng, en Jinan.

Overstromingen en verandering van loop

De rivier is uiterst gevoelig voor overstromingen. In de afgelopen 3000-4000 jaar is de rivier 1593 maal overstroomd, terwijl de hoofdloop 18 maal veranderde en een van de hoogste dodentol in de Chinese geschiedenis veroorzaakte.

Beginnend in 1194, veranderde de Gele Rivier in het noorden haar loop zuidwaarts om in de Huai Rivier uit te monden, en veranderde in de volgende 700 jaar verscheidene malen heen en weer. De verzanding die hiervan het gevolg was, was zo groot dat nadat de Gele Rivier in 1897 voor de laatste maal zijn noordelijke loop had hervat, de Huai He niet langer in staat is zijn oude loop te volgen. In plaats daarvan stroomt hij samen in het Hongze Meer, en stroomt dan zuidwaarts naar de Yangtze Rivier.

In 1938, tijdens de Tweede Sino-Japanse Oorlog, braken de Nationalistische troepen onder bevel van Chiang Kai-Shek de dijk die de Gele Rivier tegenhield, om de oprukkende Japanse troepen tegen te houden. Dit resulteerde in de overstroming van een gebied van 54.000 km² en de dood van 500.000-900.000 mensen.