Met verbale grappen, slapstickkomedie en kietelen zijn er talloze redenen waarom we lachen. Maar is de mens de enige soort met gevoel voor humor?

Het korte antwoord is nee, maar het hangt er ook vanaf hoe je “humor” definieert.

Filosofen en psychologen hebben millennia lang geworsteld met het vinden van een exacte definitie van wat humor is. Zij hebben in de loop der jaren talrijke theorieën gepresenteerd, waarvan één van de populairste de “incongruentie-theorie” van de humor is. Op zijn basisniveau, deze theorie zegt dat humor ontstaat wanneer er een inconsistentie tussen wat men verwacht te gebeuren en wat er werkelijk gebeurt – en dit omvat komische tools zoals woordspelingen, ironie en wendingen van het lot.

Volgens deze definitie heeft de overgrote meerderheid van de dieren waarschijnlijk geen gevoel voor humor, omdat zij de cognitieve mechanismen en netwerken missen die hen in staat zouden stellen om dergelijke inconsistenties te identificeren.

Een bekende uitzondering is Koko, de beroemde westelijke laaglandgorilla die meer dan 1.000 Amerikaanse gebarentaaltekens en 2.000 gesproken Engelse woorden verstaat. De slimme primaat is niet alleen bekend om taal te gebruiken om humoristisch effect door te spelen met verschillende betekenissen van hetzelfde woord, maar ook om slapstickkomedie te begrijpen – ze heeft naar verluidt het woord “chase” ondertekend nadat ze de schoenveters van haar trainer aan elkaar had geknoopt en maakte lachgeluiden om de onhandigheid van haar trainer.

Maar er zijn verschillende problemen met de incongruentietheorie van humor en verwante theorieën, waaronder het feit dat ze niet kunnen verklaren hoe grappen met voorspelbare punchlines grappig zijn en hoe bepaalde incongruente dingen niet grappig zijn. Ze hebben ook moeite om een belangrijke reden te verklaren waarom we lachen: Gekieteld worden door een vriend of familielid.

In de afgelopen jaren zijn psychologen met een andere theorie gekomen. Zij stellen voor dat humor voortkomt uit zogenaamde goedaardige schending of “iets dat iemands welzijn, identiteit of normatieve geloofsstructuur bedreigt, maar dat tegelijkertijd in orde lijkt,” schreven ze in een recent artikel over de theorie.

Benign violation kan verklaren waarom een aantal dingen ons aan het lachen maken, waaronder gekieteld worden: Dat wil zeggen, kietelen is een goedaardige inbreuk op iemands fysieke ruimte. Je kunt jezelf niet kietelen omdat dat geen schending is en volslagen vreemden kunnen je niet kietelen tot het punt van lachen omdat je het niet zult zien als een goedaardige handeling.

Volgens deze theorie hebben verschillende dieren inderdaad “humor”, al was het maar omdat ze gekieteld kunnen worden.

Onderzoek in 2009 toonde aan dat onze primaatverwanten – chimpansees, bonobo’s, gorilla’s en orang-oetans – allemaal lachgeluiden produceren wanneer ze worden gekieteld (evenals wanneer ze worstelen en spelen-achtervolgen). Dit suggereert dat humor en ons vermogen om te lachen waarschijnlijk afkomstig zijn van de laatste gemeenschappelijke voorouder van mens en mensapen.

En in een vervolgstudie in 2015 toonden wetenschappers aan dat chimpansees stille “lachgezichten” kunnen maken, net als mensen.

Honden staan ook bekend om een soort hijgende lach en speelgezicht dat op humor duidt.

Interessant is dat het dier dat de meeste onderzoeksaandacht heeft gekregen voor zijn vermogen om te worden gekieteld en te lachen, ratten zijn. Wanneer ze door mensen worden gekieteld of wanneer ze met ratten van dezelfde grootte spelen, laten de knaagdieren lange, 50 kHz ultrasone tsjirpen horen. Ze vinden het zo leuk om gekieteld te worden dat ze zelfs achter de kietelende vingers van onderzoekers aanzitten.

Oorspronkelijk artikel op Live Science.