De kleine boerengemeenschap Mödlareuth, gelegen halverwege Berlijn en München op het platteland van Duitsland, telt ongeveer 50 inwoners en heeft slechts één café. En toch trekt het tienduizenden bezoekers per jaar.

Bij aankomst is de reden daarvan duidelijk. Tussen de 18 huizen en boerderijen ligt een 100 meter lange strook betonnen witte muur, die ooit deel uitmaakte van de voormalige grens tussen Oost- en West-Duitsland.

Fysiek gescheiden van de bekendere Berlijnse Muur, was de Binnen-Duitse grens bijna 1.400 km lang en verdeelde Oost- en West-Duitsland van 1949, toen de Sovjets Oost-Duitsland vestigden, tot de grensversterkingen in 1989 begonnen om te vallen. Mödlareuth lag direct op zijn pad, wat betekent dat gedurende deze periode een deel van het rustige dorp in het socialistische oosten lag en het andere in het kapitalistische westen.

De betonnen inbraak maakt nu deel uit van het Mödlareuth Museum, naast een wachttoren, metalen hekken, een reconstructie van de zwaar versterkte barrière en andere relikwieën. Het eerder genoemde café, geopend in 2002, heet “Zum Grenzgänger” – “de Grensoverschrijder” en het dorp staat nog steeds bekend als “Klein Berlijn”.

Misschien bent u ook geïnteresseerd in:
– In Duitsland, de meest romantische brievenbus ter wereld
– Het Holocaust-monument van 70.000 stenen
– Hoe de ideeën van Maarten Luther 500 jaar standhielden

Vandaag de dag hebben toeristen gewapend met camera’s de plaats ingenomen van gewapende bewakers. En hoewel bezoekers en inwoners nu gemakkelijk van de ene kant van het dorp naar de andere kunnen lopen en de oude waarschuwingsborden negeren, overschrijden ze in feite nog steeds een andere, minder zichtbare grens: de grens tussen de deelstaten Beieren en Thüringen.

Het verhaal van hoe dit dorp ooit tot twee contrasterende politieke, economische en sociale systemen behoorde – en de manier waarop de grens zich vandaag de dag nog steeds manifesteert – is een fascinerend verhaal.

In 1810 werden langs de oevers van de Tannbach grensstenen geplaatst om twee Duitse soevereine staten af te bakenen: het pas uitgebreide Koninkrijk Beieren en het vorstendom Reuss van de Jongere Linie (Fürstentum Reuss jüngerer Linie). Deze stenen, gegraveerd met de initialen “KB” en “FR”, zijn vandaag de dag nog te zien. Beide zijden werden deel van het verenigde Duitse Rijk in 1871. Na de Eerste Wereldoorlog, met de vorming van de deelstaten Beieren en Thüringen, waarvan de grens langs dezelfde lijn liep als de stenen, kreeg de beek een nieuwe rol.

Het dorp staat nog steeds bekend als “Klein Berlijn”

Het duurde echter tot het einde van de Tweede Wereldoorlog voordat deze waterige grens het dorp en zijn inwoners naar de frontlinie dreef van spanningen die Europa decennialang zouden verdelen.

In 1945, toen het naoorlogse Duitsland werd opgedeeld in vier bezettingszones onder controle van de geallieerden (Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Sovjet-Unie), werd ook Mödlareuth opgedeeld. De demarcatielijnen die in 1944 in het Protocol van Londen werden vastgelegd, leidden ertoe dat Thüringen naar de Sovjet-Unie ging en Beieren naar de Amerikanen. Terwijl Berlijn opzettelijk werd opgedeeld, was Mödlareuth waarschijnlijk niet op de radar van de wereldleiders, wat betekende dat het per ongeluk in het kruisvuur terecht kwam.

Om te beginnen was het voor dorpelingen nog mogelijk om heen en weer te lopen over de beek, ook al konden ze worden aangehouden voor een documentencontrole. Maar naarmate de spanningen tussen de Sovjet-Unie en de westerse geallieerden toenamen als gevolg van de Koude Oorlog, markeerde de Tannbach een steeds bredere kloof.

In 1949 werd de beek onderdeel van de grens tussen de nieuw gevormde Duitse Democratische Republiek (Oost-Duitsland) en de Bondsrepubliek Duitsland (West-Duitsland). De stroom liep van de Oostzee, dicht bij Lübeck, in het noorden tot waar de noordelijke Beierse grens de Tsjechische Republiek in het oosten ontmoette, en sneed de noordoostelijke hoek van Duitsland af als Oost-Duitsland. Terwijl mensen en plaatsen langs de hele grens verdeeld waren, werd in Mödlareuth een kleine gemeenschap gesplitst.

De scheiding werd in 1952 heviger, toen de DDR de Oost-West grens (zonder waarschuwing) sloot om verdere grootschalige emigratie naar West-Duitsland te voorkomen.

De bewoners keken toe hoe de grens steeds verder werd versterkt, eerst met een controlestrook van 10 meter, daarna met hekken, prikkeldraad en uiteindelijk een betonnen muur in 1966. “Mödlareuth was een bijzonder dichtbebouwd en goed bewaakt deel van de grens,” zei Robert Lebegern, directeur van het museum, die uitlegde dat dit kwam door de nabijheid van woningen en mensen aan de oostkant van de grens. Later werden in Oost-Mödlareuth mijnen langs de muur gelegd als extra afschrikmiddel.

Met een lengte van 700 m en een hoogte van 3,3 m, zonder controlepost, scheidde de betonnen muur van Mödlareuth het dorp goed en echt. Hij werd vijf jaar na de Berlijnse Muur gebouwd als onderdeel van de voortdurende versterking van de binnengrens van Duitsland, en de term “Klein Berlijn” werd kort daarna door Amerikaanse troepen bedacht.

De impact van deze vijandige scheiding in een kleine gemeenschap is moeilijk te bevatten. Foto’s uit die tijd, die in het museum te zien zijn, geven enig idee van de visuele dominantie ervan. Maar de grens was veel meer dan een doorn in het oog, vooral voor de inwoners van Oost-Mödlareuth, die te maken kregen met beperkingen zoals een avondklok, reisbeperkingen en een verbod op bijeenkomsten na zonsondergang.

Terwijl de ene kant van het dorp van de wereld was afgesloten, werd de andere kant plotseling blootgesteld.

En terwijl de ene kant van het dorp van de wereld was afgesloten, werd de andere kant plotseling blootgesteld. Bezoekers uit West-Duitsland en daarbuiten begonnen naar West-Mödlareuth te reizen om Klein Berlijn van dichtbij te bekijken. Zelfs voormalig vice-president George HW Bush maakte een stop aan de westelijke Beierse kant tijdens een officieel bezoek aan de Bondsrepubliek Duitsland in 1983. Later stuurde hij een felicitatie aan de dorpelingen toen de grens in 1989 werd heropend.

Het besluit om een stuk van 100 meter van de muur te behouden, heeft de belangstelling voor het dorp doen voortduren lang nadat de Koude Oorlog was afgelopen. Maar afgezien van de overblijfselen van een verdeeld verleden en de toeristen die ze komen bekijken, is het dagelijks leven in Mödlareuth weer min of meer normaal geworden – hoewel er nog steeds een politieke grens is.

De grens tussen de deelstaten Beieren en Thüringen is voor dagjesmensen moeilijker te zien, maar leidt wel tot een aantal belangrijke verschillen tussen de twee kanten. Ze hebben verschillende postcodes, autoregistraties en kiescodes. Er zijn twee burgemeesters. Sommige feestdagen zijn verschillend. En voor dorpskinderen kan het zelfs bepalen naar welke school ze gaan.

De grens beïnvloedt ook de identiteit. “De dorpelingen zijn in de eerste plaats Mödlareuthers, maar ze zijn ook ofwel Thüringer of Beier,” legde Lebegern uit, eraan toevoegend dat het niet ongewoon is om iemand van de Thüringer kant te horen zeggen dat ze naar de Beierse gaan of vice versa. In een land dat op federalisme is gebaseerd, is dit een belangrijk onderscheid.

De mensen associëren 9 november 1989 meestal met de val van de Berlijnse Muur, maar die nacht werden ook langs de hele Binnenduitse grens controleposten geopend.

Een goede manier om het verschil tussen de twee kanten te zien, is te luisteren naar de begroetingen die mensen gebruiken. De Thüringers, die in Oost-Duitsland woonden, zeggen meestal “Guten Tag” (“goedendag”), een standaard Duitse groet; terwijl de Beiernaren “Grüss Gott” zeggen (afkomstig van “God zegene u”), iets wat je vaak hoort in Zuid-Duitsland (en Oostenrijk).

Het is interessant dat deze alternatieve begroetingen deel uitmaken van een bredere scheiding van dialecten die tijdens de Koude Oorlog plaatsvond. Een academische analyse uit 2010 van taalmonsters, verzameld kort na de Duitse hereniging en gepubliceerd door de Duitse federale overheidsinstelling Bundeszentrale für politische Bildung (Het federale agentschap voor burgereducatie), stelde vast dat de Binnen-Duitse grens een scheiding van dialecten langs politieke lijnen creëerde. Dit taalscheidingsproces, dat eeuwen zou hebben geduurd bij een relatief open grens, was het gevolg van de verminderde interactie tussen de twee zijden en een grotere invloed van de wijdere omgeving.

Een ander verschil om op te letten in Mödlareuth is het rollen van de “r “s, iets wat de Beiernaren wel doen en de Thuringen niet. Vandaag de dag zijn deze dialectverschillen in Mödlareuth nog steeds aanwezig, zij het wat afgezwakt door de terugkeer naar het geïntegreerde dorpsleven. De dorpelingen hebben nu bijvoorbeeld een gemeenschappelijke kerstboom en één meiboom. Ook vieren ze samen de aanstaande 30e verjaardag van de val van de muur.

“Mensen hebben de neiging om 9 november 1989 te associëren met de val van de Berlijnse Muur, maar die nacht werden ook langs de hele Binnenduitse grens controleposten geopend”, aldus Lebegern. Binnen enkele uren konden mensen niet alleen van Oost-Berlijn naar West-Berlijn reizen, maar ook van Oost-Duitsland naar West-Duitsland.

Omdat Mödlareuth geen controlepost had, moest een deel van de muur worden afgebroken voordat de bewoners de grens van hun dorp konden passeren. Precies een maand later, op 9 december, werd, na verhoogde druk van de plaatselijke bevolking, een kleine doorgangspost voor voetgangers officieel geopend. In plaats van vreemden te verenigen bovenop een met graffiti bedekte muur zoals in Berlijn, verbond hier een gat in het beton buren en familieleden opnieuw met elkaar. Mödlareuthers vierden het met een drankje (of twee) en aten Thüringer Rostbratwurst, een lokale worst die al honderden jaren in Thüringen wordt gemaakt.

In de week voorafgaand aan 9 november 2019 sluit het dorp zich aan bij landelijke evenementen ter gelegenheid van 30 jaar na de val van de Berlijnse Muur en de Binnen-Duitse grens. Dit omvat een lichtinstallatie langs het pad van de muur in Mödlareuth, evenals een konvooi van klassieke Oost-Duitse auto’s door het dorp.

Een tweede evenement zal worden gehouden op 9 december om de dag te herdenken dat de lokale muur officieel werd geopend – met de Tannbach die nog steeds rustig en constant op de achtergrond stroomt.

Sluit u aan bij meer dan drie miljoen fans van BBC Travel door ons te liken op Facebook, of volg ons op Twitter en Instagram.

Als u dit verhaal leuk vond, meld u dan aan voor de wekelijkse bbc.com-functies nieuwsbrief genaamd “The Essential List”. Een handgeplukte selectie van verhalen van BBC Future, Culture, Worklife en Travel, elke vrijdag afgeleverd in uw inbox.