De Mona Lisa is een van de meest raadselachtige en iconische stukken van de westerse kunst. Het heeft talloze kopieën geïnspireerd, maar een replica in het Museo del Prado in Madrid genereert zijn eigen buzz: Restauratoren zeggen dat het werd geschilderd op hetzelfde moment als het origineel – en mogelijk door een van de leerlingen van de meester, misschien zelfs een minnaar.

Juxtaposing de twee schilderijen – en met behulp van infrarood-technologie, die werkt als een röntgenfoto, waardoor men onder de verf kan kijken om eerdere, verduisterde versies te zien – conservatoren zeggen dat Leonardo en de schilder van de replica precies dezelfde veranderingen op hetzelfde moment hebben gemaakt.

“De veranderingen weerspiegelden de veranderingen die Leonardo op het origineel aanbracht,” vertelt Martin Bailey, correspondent bij The Art Newspaper in Londen, aan NPR’s Melissa Block. “Hij concludeerde dat de twee schilderijen naast elkaar in de studio waren gemaakt, waarschijnlijk op ezels die twee of drie meter van elkaar verwijderd waren. De kopie brengt da Vinci’s studio tot leven – en roept vragen op. Wie was deze mysterieuze schilder? Volgens Bailey is de kunstenaar waarschijnlijk een van Leonardo’s belangrijkste assistenten geweest: Melzi of Salai (van wie werd gezegd dat hij da Vinci’s minnaar was).

Naast elkaar zien de afbeeldingen er merkbaar anders uit: de kopie is aanzienlijk helderder en kleurrijker; zelfs Mona Lisa’s beroemde verlegen glimlach krijgt een nieuwe lading.

“De originele Mona Lisa in het Louvre is moeilijk te zien – het is bedekt met lagen vernis, die in de loop van de decennia en de eeuwen donkerder is geworden, en zelfs gebarsten,” zegt Bailey. “Wat prachtig is aan de kopie is hoe levendig het is, en je ziet Lisa in een heel ander licht. Ik vond haar ogen verleidelijk. En je ziet haar raadselachtige glimlach op een manier die je niet helemaal krijgt in het origineel.”

Bailey zegt dat de vondst relevant zal zijn voor historici en leken, in die zin dat paradoxaal genoeg een kopie kijkers met een frisse blik naar het origineel zou kunnen brengen.

“Het is tenslotte het beroemdste schilderij ter wereld, maar mensen kijken er niet met een frisse blik naar,” zegt hij. “Ze kijken er bijna als een icoon naar. Als je naar het Louvre gaat, kijken de mensen niet echt naar het schilderij; ze willen er alleen maar mee in dezelfde ruimte zijn. Voor mij is het mooie van de kopie dat het ons echt laat kijken naar het schilderij als een schilderij, en ik hoop dat het dat effect ook op andere mensen zal hebben.”