Leonardo da Vinci (1452-1519) was een cruciale figuur in de late Renaissance. Niet alleen wordt hij beschouwd als een van de grootste kunstenaars die ooit heeft geleefd, maar hij leverde ook opmerkelijke bijdragen aan de techniek, architectuur, wetenschap, stedenbouw, cartografie, filosofie en anatomie tijdens de Renaissance. Hoewel een deel van dit werk in het geheim werd gedaan, was hij ook een vooraanstaand kunstenaar, architect en ingenieur. Leonardo da Vinci was de man van de Renaissance bij uitstek.

Leonardo wordt erkend als iemand die een unieke bijdrage heeft geleverd aan de Renaissance, de periode waarin het leren herleefde en waarin men overstapte naar een seculier wereldbeeld. De Florentijnse kunstenaar en polymaat heeft een beslissende bijdrage geleverd aan dit tijdperk. Hij had een beslissende invloed op de artistieke tendensen in zijn eigen tijd en de latere Renaissance. Zijn belangstelling voor wetenschap en experiment inspireerde vele humanisten tot het bestuderen van de wereld en de natuur. Hij was ook een groot uitvinder, maar zijn uitvindingen hadden weinig invloed op zijn eigen tijd.

Waarom was Leonardo Da Vinci belangrijk?

Leonardo werd geboren in 1452, in het dorpje Vinci, buiten de stad Florence. Zijn vader was een rijke advocaat, en zijn moeder was een boerin. Zijn ouders waren niet getrouwd en Leonardo was een buitenechtelijk kind, wat in die tijd een groot sociaal stigma opleverde. Hij kon niet legaal zijn vaders achternaam dragen, dus werd hij genoemd naar zijn geboortedorp, Vinci.

Terwijl hij als kind weinig of geen formele scholing kreeg, ging hij op 15-jarige leeftijd in de leer bij Andrea del Verrocchio (1435-1488). Hij was een van de belangrijkste kunstenaars van zijn tijd en beïnvloedde de jonge Leonardo enorm, vooral in zijn dynamische voorstellingen van de menselijke figuur. Nadat hij zijn leertijd had voltooid, werd hij assistent van Verrocchio, en zijn buitengewone vaardigheden werden bekend. Zijn artistieke stijl werd beschouwd als buitengewoon origineel vanwege zijn unieke gebruik van licht en schaduw. In 1477/1488 richtte Leonardo zijn atelier op en kreeg al snel belangrijke opdrachten.

Hij werd in deze tijd beschuldigd van homofilie, en als hij schuldig was bevonden, had hij geëxecuteerd kunnen worden. Leonardo liet de aanklacht vallen, maar zijn reputatie leed eronder. In 1481 herleefde zijn reputatie nadat hij de Aanbidding der Koningen had geschilderd. Dit werk maakte hem beroemd in Florence en daarbuiten. Het werk bleef echter onvoltooid omdat hij naar Milaan werd uitgenodigd door de machtige Hertog. Leonardo maakte indruk op de Hertog, en hij presenteerde zichzelf als een bekwaam ingenieur. Leonardo schilderde verschillende uitstekende werken in Milaan, zoals de Maagd van de Rots. In deze tijd maakte hij één van de beroemdste werken in de kunstgeschiedenis, het Laatste Avondmaal. Tijdens zijn verblijf in Milaan begon hij ook met het bestuderen van dode lichamen en werkte hij in het geheim als militair ingenieur. Da Vinci maakte ook enkele bronzen beelden voor de hertog van Milaan, waarvan er helaas geen enkele bewaard is gebleven.

Waarom ontvluchtte Leonardo Da Vinci Italië?

In 1499, toen de Fransen Italië binnenvielen, ontvluchtte Leonardo de stad en verbleef in Venetië. Hier was hij actief als militair ingenieur en ontwierp hij plannen om een reeks zeeweringen op te zetten. In 1500 keerde Da Vinci, die inmiddels een van de beroemdste mannen van heel Italië was, terug naar zijn geboortestad Florence. Hier werkte hij verder aan verschillende artistieke projecten, maar hij schijnt vele onvoltooide te hebben nagelaten. Veel van de projecten uit deze periode zijn alleen bekend van Leonardo’s tekeningen, die als meesterwerken worden beschouwd. In 1506 werkte Leonardo als militair ingenieur voor de beruchte Cesare Borgia, die meedogenloos een staat voor zichzelf uit de pauselijke gebieden in Midden-Italië aan het snijden was.

Omstreeks deze periode schilderde hij zijn beroemdste werk, de Mona Lisa. Leonardo werkte de rest van zijn leven aan het schilderij en nam het mee op zijn reizen. Da Vinci keerde terug naar Milaan in 1506, en hij werkte aan een ruiterstandbeeld. Tegelijkertijd zette hij zijn wetenschappelijke studies voort. In het bijzonder was hij gefascineerd door de anatomie, en dit had een grote invloed op zijn kunst. In deze periode vulde hij zijn notitieboeken met zijn observaties, ideeën en tekeningen over verschillende onderwerpen. Een gemeenschappelijk thema in zijn notitieboeken is zijn fascinatie voor beweging, groei en actie.

Waarom verhuisde Leonardo Da Vinci naar Rome?

In 1516 werd hij uitgenodigd naar Rome te komen, maar zijn tijd hier was niet zo productief. Hoewel hij nog steeds gewaardeerd werd als kunstenaar, was zijn populariteit enigszins afgenomen. Dit was niet verwonderlijk, want Da Vinci werd een steeds meer teruggetrokken figuur. Toch bleef hij zijn notitieboekjes vullen en maakte hij veel plannen voor toekomstige projecten, maar de meeste van deze projecten zijn nooit uitgevoerd.

Toch werd hij beschouwd als een genie en consulteerde hij vaak vooraanstaande personen over zowel artistieke kwesties als technische projecten. De Franse koning, Frans I, nodigde Leonardo en zijn discipelen uit aan het hof in Fontainebleau. Leonardo werd de officiële hofschilder. De Franse vorst voorzag hem ook van een huis. In Frankrijk bleef Leonardo in zijn schriften schrijven en plannen maken voor projecten, die hij geen van allen uitvoerde. Hij stierf in 1519 in het huis dat hem door de Franse koning was geschonken.

Hoe beïnvloedde Da Vinci de kunst?

Tijdens de vroege Renaissance was de schilderkunst sterk vooruitgegaan dankzij grote kunstenaars als Botticelli en Verrocchio. Leonardo zou de schilderkunst echter tot nieuwe hoogten brengen, en zijn werk is intrinsiek belangrijk maar zeer invloedrijk. Zijn werk was revolutionair omdat het zo realistisch en expressief was.

Leonardo gebruikte zijn anatomische studies om het menselijk lichaam en vooral de handelingen ervan beter te begrijpen. Da Vinci’s studies stelden hem in staat afbeeldingen van mensen te maken die zeer realistisch en zeer dynamisch waren. De emoties die Leonardo uitdrukt zijn veel naturalistischer dan voorgaande kunstenaars. Leonardo inspireerde vele schilders tot een meer naturalistische benadering. Hij schreef over zijn schildertechnieken in zijn veelgelezen Verhandeling over de Schilderkunst.

Leonardo was een meester in de schildertechnieken, waaronder chiaroscuro, dat is de behandeling van licht en schaduw. Velen nemen ten onrechte aan dat Leonardo deze techniek heeft uitgevonden, maar hij heeft ze zeker geperfectioneerd. Veel latere schilders volgden zijn methode.

Gebaseerd op zijn wetenschappelijke studies, was Leonardo ook een meester in lineair perspectief, en hij overtrof allen die hem voorgingen. Hij ontwikkelde nieuwe manieren om het perspectief weer te geven, en dit gaf zijn schilderijen meer diepte en liet ze realistischer lijken.

Misschien wel zijn belangrijkste bijdrage aan de schilderkunst was het ontwikkelen van de sfumato techniek, een nieuwe manier om glazuren te mengen. Deze techniek maakte de figuren in een schilderij levende en ademende onderwerpen. Leonardo’s technieken en stijlen waren revolutionair, en zij beïnvloedden in het bijzonder de andere grote Florentijn, Michelangelo. De fresco’s van Michelangelo werden dynamischer en expressiever als gevolg van het werk van Leonardo. Michelangelo’s werk veranderde, hoewel de twee grote kunstenaars elkaar niet mochten en bittere rivalen waren.

Da Vinci inspireerde ook andere schilders van de Hoge Renaissance, zoals Rafaël (1483-1520). Da Vinci’s behandeling van de Maagd Maria was zeer invloedrijk in de schilderijen van Rafaël. Onder de anderen wiens werk werd gevormd door de grote Florentijn waren Filippino Lippi (1457-1504) en del Sarto (1486-1531). Leonardo had ook een belangrijke invloed op de beeldhouwkunst. Zijn originele beeldhouwwerken zijn nu verloren gegaan.

Hoewel zij destijds van enorme invloed bleken op de ontwikkeling van de Renaissance beeldhouwkunst. De Florentijn was ook geïnteresseerd in architectuur en hielp bij het ontwerpen van de koepel voor de kathedraal van Milaan. Hij schreef een ongepubliceerde verhandeling over architectuur en maakte vele architectonische tekeningen. Deze inspireerden vele architecten, waaronder de grote Bramante.

Hoe beïnvloedde Leonardo da Vinci de Renaissance wetenschap en techniek?

Da Vinci was gefascineerd door wetenschap, techniek en mechanica. Hij schreef over deze onderwerpen overvloedig in zijn notitieboeken. Zijn theorie van kennis was gebaseerd op de studie van de natuur. Leonardo was ook geïntrigeerd door het menselijk lichaam, en men neemt aan dat hij wel 30 menselijke lichamen heeft ontleed en vele anatomische tekeningen heeft gemaakt.

Daarenboven was hij een groot waarnemer, en hij deed vele empirische observaties die inzichtelijk waren op uiteenlopende gebieden als waterbouwkunde en stadsplanning. Deze nadruk op empirisme was radicaal in die tijd, omdat de autoriteit van de Kerk en de oude klassieke auteurs onbetwist was, en de ontvangen wijsheid. Leonardo’s ideeën in deze tijd waren meer verwant aan moderne ideeën over wetenschap en leren.

Hoewel zijn invloed beperkt werd door de macht van de Kerk. Leonardo kon bijvoorbeeld zijn bevindingen over zijn anatomische studies niet publiceren, omdat het ontleden van lichamen door de katholieke hiërarchie als zondig werd beschouwd. Hij zou zelfs vervolgd kunnen worden door de burgerlijke autoriteiten. Daarom was hij gedwongen veel van zijn ontdekkingen en ideeën geheim te houden. De Florentijn schreef zijn ideeën in zijn notitieboekjes in spiegelschrift dat niet gemakkelijk te ontcijferen was.

Dientengevolge werden veel van zijn wetenschappelijke prestaties en observaties pas een eeuw of langer na zijn dood onthuld. Als Da Vinci zijn wetenschappelijk werk, zoals zijn studie van het hart, had gepubliceerd, zou hij “de opmars van de wetenschap met een hele eeuw hebben vooruitgeholpen.”

Tijdens zijn leven moedigde Leonardo sommigen aan om de voorkeur te geven aan observatie en experiment boven de leer van de Kerk en de Klassieken, hetgeen van cruciaal belang was in de latere fase van de Renaissance. Leonardo hielp de intellectuele omgeving van de Renaissance te veranderen in een omgeving die veel moderner van opvatting was.

Was Leonardo da Vinci een uitvinder?

Leonardo was ook een uitvinder, en zijn notitieboeken staan vol met vele plannen of ontwerpen voor uitvindingen. Da Vinci ontwierp plannen voor een vliegmachine, duikpak, parachute, anemometer, gepantserde auto, zelfrijdende auto en zelfs een robotridder. Leonardo was een van de meest productieve uitvinders in de geschiedenis. Geen van zijn uitvindingen werd ooit ontwikkeld tot praktische en werkende machines. Het bleven slechts ontwerpen op papier, ook al waren er baanbrekende ideeën.

Deze ideeën werden niet afgemaakt omdat Leonardo niet erg goed was in het afmaken van projecten. Ook ontbrak het hem aan middelen om zijn ideeën in praktijk te brengen, zoals zijn plannen voor een robot-ridder. Zijn ontwerpen voor verschillende uitvindingen waren hun tijd te ver vooruit en zouden door zijn tijdgenoten niet begrepen zijn. Bovendien was de technologie niet voorhanden om zijn vernieuwende ideeën uit te werken. Het was pas in latere eeuwen dat zijn ontwerpen op prijs werden gesteld. Hoewel aan Leonardo grote ideeën kunnen worden toegeschreven, hebben zijn uitvindingen weinig of geen invloed gehad op de Renaissance.

Wat was de invloed van Leonardi da Vinci op de wereld?

Leonardo is een van de torenhoge figuren in de ontwikkeling van de Renaissance en de Westerse cultuur. Hij was een opmerkelijk man en een echte polymaat die buitengewone inzichten en prestaties had. De Florentijn was in staat nieuwe technieken in de schilderkunst te ontwikkelen die een revolutie in de kunstvorm teweegbrachten, en hij inspireerde veel van de grootste schilders van de Renaissance, zoals Rafaël. Leonardo had een grote invloed op de beeldhouwkunst en architectuur in Italië tijdens zijn leven en daarna. Leonardo was ook een wetenschapper en geïnteresseerd in een breed scala van onderwerpen. Zijn wetenschappelijke ontdekkingen, zoals die in de anatomie, werden geheim gehouden, grotendeels uit angst voor de Kerk.

Hoewel zijn benadering van studie en zijn belangstelling voor de natuur velen inspireerden tot een zienswijze die afweek van de leer van die tijd. Leonardo was een geniaal ontwerper en uitvinder. De meeste van zijn ideeën bleven echter slechts ideeën en vaak onpraktisch. Daarom hadden zijn uitvindingen weinig invloed op de Renaissance.

Verder lezen

Kemp, Martin. Leonardo da Vinci: the marvelous works of nature and man. Oxford University Press, 2007.

Da Vinci, Leonardo. De notitieboeken van Leonardo da Vinci. Vol. 1-3. Courier Corporation, 2012.

Da Vinci, Leonardo. Een verhandeling over schilderen. Read Books Ltd, 2013.