Phylum: Basidiomycota – Class: Agaricomyceten – Orde: Agaricales – Familie: Hygrophoraceae

Distributie – Taxonomische geschiedenis – Etymologie – Identificatie – Culinaire notities – Referentiebronnen

Deze zeer variabele graslandpaddenstoel is een van de vele soorten waarvan de hoed zwart wordt naarmate hij ouder wordt; Hij kan echter gemakkelijk worden onderscheiden van andere soortgelijke waxcaps door zijn lang houdbare vruchtlichamen die, eenmaal volgroeid, over de hele oppervlakte gitzwart kleuren en dan nog vele weken kunnen blijven staan.

Hygrocybe conica verschijnt soms in rijen langs wegbermen, vooral op hellingen of waar het gras goed beschaduwd, vochtig en met mos begroeid is.

Hoewel ontegenzeggelijk mooi bij felle zonneschijn, zien deze kegelvormige waxinekapschimmels er net zo goed uit bij nat weer, wanneer ze fel afsteken tegen de groene achtergrond van hun graslandhabitat.

Zwarte waxinekapschimmels kunnen rood, oranje, geel of, natuurlijk, gitzwart zijn. Soms zie je al deze kleuren in een groep en soms in een enkele dop. Even gevarieerd zijn de vormen van de hoeden: sommige blijven hardnekkig scherp kegelvormig, terwijl andere geleidelijk opengaan, soms bijna plat worden, maar altijd ten minste een lichte centrale umbo behouden. Gelukkig krijgen we in Groot-Brittannië en Ierland veel oefening in het herkennen van Zwartwaskappen in al hun vormen en kleuren, want naast het Ivoorwaskapje Hygrocybe virginea zijn ze de meest algemene van de in Noord-Europa voorkomende waskappen.

Verspreiding

Lokaal in Groot-Brittannië en Ierland, omdat de meeste graslanden “verbeterd” zijn, zodat ze te voedselrijk zijn om waskapsels te herbergen; waar ze wel voorkomen, zijn waskapsels echter vaak talrijk en in grote groepen te zien. Onverbeterd parkland, de randen van golfbanen, de dijken van waterreservoirs en kunstmatige meren, en kerkhoven zijn vaak bezaaid met deze “Tellytubby” paddenstoelen.

Taxonomische geschiedenis

Wetenschappelijk beschreven in 1762 door de Duitse pionier-mycoloog Jacob Christian Schaeffer, die de paddenstoel de naam Agaricus conicus gaf (in een tijd dat de meeste paddenstoelen met kieuwen aanvankelijk tot het geslacht Agaricus werden gerekend), werd de Zwarte wasmuts door een andere Duitse mycologische reus, Paul Kummer, in 1871 overgebracht naar het geslacht Hygrocybe, toen het zijn thans aanvaarde wetenschappelijke naam Hygrocybe conica verkreeg.

Hygrocybe conica is de typesoort van het geslacht Hygrocybe. De groepsnaam Hygrocybe werd voor het eerst gepubliceerd in 1821 door de grote Zweedse mycoloog Elias Magnus Fries als een onderafdeling van het toen massieve geslacht Agaricus. Pas in 1871 kreeg Hygrocybe de status van geslacht, een rang die het kreeg van de Duitse mycoloog Paul Kummer.

Dit wasmutsje werd ook beschreven en benoemd door veel van de pionierende mycologen, en dus heeft het een overvloed aan synoniemen. Daaronder zijn Agaricus tristis Pers. Hygrophorus conicus (Schaeff.) Fr., Hygrophorus tristis (Pers.) Bres, Hygrocybe tristis (Pers.) F.H. Møller, Hygrophorus olivaceoniger P.D. Orton, Hygrocybe olivaceonigra (P.D. Orton) M.M. Moser, Hygrocybe conica var. olivaceonigra (P.D. Orton) Arnolds, en Hygrocybe cinereifolia Courtec. & Priou.

Etymologie

Het geslacht Hygrocybe is zo genoemd omdat schimmels uit deze groep altijd zeer vochtig zijn. Hygrocybe betekent ‘waterige kop’.

Heksenhoed is een naam die soms wordt toegepast op de groep wasmutszwammen die scherp kegelvormige hoedjes hebben, en het is niet verwonderlijk dat het specifieke epitheton conica gewoon kegelvormig betekent.

Determinatiegids

	De karmijnrode schoonheid van deze kleine wasmutsjes is maar van voorbijgaande aard, want ze worden al gauw helemaal zwart, meestal vanuit het midden van het kapje. Als men de hoed, de kieuwen of de stengel aanraakt, worden zij spoedig zwart, zoodat de voor latere studie verzamelde exemplaren er spoedig heel anders uitzien dan de mooie schimmels, die men in het veld aantreft. Zwarte waskapsels kunnen opmerkelijk snel verschijnen na regen in de nazomer en herfst, maar eenmaal volgroeid blijven ze soms meer dan twee weken staan.
	Kap 4 tot 7 cm in diameter; variërend van aanvankelijk licht oranje tot oranjerood, vaak bleker aan de rand. Het oppervlak is vettig bij vochtig weer, maar bij droog weer wordt het droog en zijdeachtig. De kegelvormige hoeden openen zich zelden volledig en ze worden spoedig zwart – eerst in vlekken maar uiteindelijk worden ze helemaal zwart. Zelfs wanneer ze zwartgeblakerd zijn, blijven de hoeden van deze zwammen vrij glanzend. Het oppervlak is zeer glad bij nat weer.
	Kieuwen De kieuwen zijn eerst bleek citroengeel, worden meer oranje en worden dan zwart naarmate de rest van de paddenstoel van kleur verandert. Basidia 2-, 3- of 4-sporig. Stam Cilindervormig, 5 tot 10 mm in diameter x 4 tot 10 cm hoog; geen ring; aanvankelijk geel met een scharlakenrode zweem nabij de hoed maar blijft veel bleker aan de basis; vol, eerder dan hol; vruchtvlees aanvankelijk wit maar wordt snel zwart bij het snijden. Naarmate het vruchtlichaam rijpt, wordt de hele steel zwart, meestal van boven naar beneden.
	Basidia Sommige vruchtlichamen hebben hoofdzakelijk basidia met vier poriën, met klemmen; andere hebben hoofdzakelijk basidia met twee poriën (zie links) zonder klemmen.
	Poren van vruchtlichamen met overwegend 4-sporige basidia Ellipsoïdaal, glad, 8,5-10 x 6-7µm; inamyloïd. Poren (links) van vruchtlichamen met overwegend 2-sporige basidia Ellipsoïdaal tot langwerpig, glad, 9-11,5 x 5,5-7,5µm; inamyloïd. Toon grotere afbeelding Sporen van Hygrocybe conica, Zwartwaskapje X Sporenafdruk Wit.
Zuur/smaak	Niet onderscheidend.
Habitat & Ecologische rol	In wegbermen, op kerkhoven en op weiden en andere dichtgemaaide of gemaaide stukken grasland waar geen kunstmest wordt gestrooid. Waxcaps zijn lang beschouwd als saprobic op de dode wortels van grassen en andere grasland planten, maar het wordt nu waarschijnlijk geacht dat er een soort van wederzijdse relatie is tussen waxcaps en mossen.
Seizoen	juli tot november in Groot-Brittannië en Ierland.
Gelijkende soorten	Hygrocybe punicea is vergelijkbaar in algemeen voorkomen, maar deze soort wordt niet zwart. Hygrocybe conicoides, de duinwaskap, heeft geeloranje kieuwen en wordt veel langzamer en zelden helemaal zwart.

Culinaire notities

Hygrocybe conicoides is een van de meest algemene Hygrocybe soorten in Groot-Brittannië en Ierland, en ook op Europese schaal is hij vrij algemeen. (Op de foto rechts zie je Blackening Waxcaps langs de oever van de rivier de Teme bij Knighton, op de grens van Wales en Engeland, waar ze in goede waxcap-jaren met honderden tegelijk voorkomen). Men zou zich minder zorgen maken als mensen deze graslandzwammen zouden verzamelen in plaats van de zeldzamere Hygrocybe-soorten; maar hoewel verschillende veldgidsen zeggen dat deze soort eetbaar is, is er ten minste één melding (uit China) van paddenstoelvergiftiging die aan deze soort wordt toegeschreven. Het feit dat deze niet-substantiële waxcaps slijmerig zijn en snel zwart worden als ze worden vastgepakt, is waarschijnlijk genoeg om alle behalve de meest fanatieke (of uitgehongerde) fungiphage af te schrikken van het maken van een maaltijd van Blackening Waxcaps.

Referentiebronnen

Fascinated by Fungi, Pat O’Reilly 2016.

Fungi of Northern Europe, Volume 1 – The Genus Hygrocybe, David Boertmann, 2010.

British Mycological Society English Names for Fungi

Dictionary of the Fungi; Paul M. Kirk, Paul F. Cannon, David W. Minter and J. A. Stalpers; CABI, 2008

Taxonomische geschiedenis en synonieminformatie op deze pagina’s is ontleend aan vele bronnen, maar in het bijzonder aan de GB Checklist of Fungi van de British Mycological Society en (voor basidiomyceten) aan Kew’s Checklist of the British & Irish Basidiomycota.

Aankondigingen

Deze pagina bevat foto’s die zijn bijgedragen door David Kelly.

Top van pagina…