Geboren in ca. 1342 v. Chr. regeerde Toetanchamon ongeveer tien jaar over het Oude Egypte tot aan zijn dood op 19-jarige leeftijd. Zijn korte tijd als farao was niet bijzonder gedenkwaardig, maar de ontdekking in 1922 van de intacte graftombe van de Boy King bezegelde zijn plaats in de geschiedenisboeken.

Na jaren van opgravingen stuitte de Engelse archeoloog Howard Carter op Toetanchamons graftombe in de Vallei der Koningen, en onthulde kamers gevuld met wat hij beschreef als “wonderbaarlijke dingen” aan de wereld.

• 8 dingen die je (waarschijnlijk) nog niet wist over Toetanchamon
• Wat doodde Toetanchamon?
• Waarom werd mummificatie gebruikt in het Oude Egypte, en waarom lieten ze het hart in het lichaam zitten?

In november 2019 gaan zo’n 150 van die kostbare voorwerpen tentoongesteld worden in de Saatchi Gallery in Londen. Hieronder een blik op een handvol van die schatten – waarvan velen Egypte voor het eerst verlaten.

Tutankhamons tombe was gevuld met kostbare voorwerpen om de farao te helpen op zijn reis naar het hiernamaals. Op dit sieraad is een scarabee-kever afgebeeld, gemaakt van lapis lazuli, een halfedelsteen die gewaardeerd wordt om zijn intens blauwe kleur, waardoor hij zeer geliefd was bij juwelen uit het Oude Egypte. De scarabee werd als heilig beschouwd; Khepri was de scarabee-gezichten god van de rijzende zon en wedergeboorte.

“Nadat grafgiften in het graf waren geplaatst, werd er vaak een vloekinscriptie in gekerfd om het te beschermen,” legt Tarek El Awady uit, curator van de tentoonstelling Toetanchamon: Schatten van de Gouden Farao. “Dergelijke vervloekingen konden bijvoorbeeld hebben gedreigd dat de botten van iedereen die de tombe aanraakt door spijkers zouden worden verpletterd of dat zijn bloed door slangen zal worden vergiftigd.”

• Tutankhamun: wie is er bang voor de vloek van de farao?
• Een korte geschiedenis van het hiernamaals
• 8 oude Egyptische goden en godinnen die u misschien niet kent

In weerwil van de geruchten is het onbekend of er vloeken op Toetanchamons tombe zijn gelegd. Als er al een vloek rustte op de tombe van Toetanchamon, dan is er geen acht op geslagen, omdat de tombe meer dan eens zou zijn overvallen.

Deze sandalen, gemaakt van massief goud voor funerair gebruik, zouden aan de voeten van de dode farao zijn gelegd voordat hij in linnen stroken werd gewikkeld. Ze lijken op leren en plantaardige sandalen die Toetanchamon bij leven zou hebben gedragen. De rol van de sandaaldrager van een farao was een van de belangrijkste posities in de Egyptische samenleving. Zij droegen niet alleen het schoeisel van de farao, maar wasten ook de koninklijke voeten.

De oude Egyptenaren geloofden dat het lichaam nodig was in het hiernamaals en er werd veel zorg besteed aan het behoud ervan na de dood. “Om schade aan het lichaam van de overledene te voorkomen – iets wat vooral belangrijk was voor farao’s, die, zo dacht men, goddelijk werden na hun dood – werden ‘stalletjes’ zoals deze om vingers en tenen geplaatst, zodat ze hun vorm zouden behouden,” zegt El Awady. “Goud werd vooral gewaardeerd omdat het, net als de Oudegyptische goden, niet roest of verandert. Het gaat eeuwig mee.”

De kromstaf en de vlegel waren de fundamentele symbolen van de koninklijke macht in het Oude Egypte – de herdersstaf vertegenwoordigde het koningschap en de vlegel de vruchtbaarheid van het land. Dit specifieke exemplaar werd gevonden in de wikkels van Toetanchamons mummie. De gekruiste handen zijn gemaakt van goud met gekleurd glas, terwijl de kromstaf en vlegel een zilveren kern hebben.

• 10 dingen die u (waarschijnlijk) niet wist over het oude Egypte
• Waar, in het Oude Egypte, leefden de mensen?
• Het leven in het Oude Egypte: hoe was het?

Elaborate stukken van juwelen bekend als pectorals waren vergelijkbaar met grote kettingen en zouden zijn gedragen over de borst. De gouden valk stelt hier de god Horus voor, die het teken voor eeuwigheid (shen) in zijn klauwen houdt. Horus werd beschouwd als de schepper en beschermer van de farao’s.

Naast voedsel, kleding en wapens werden in het graf van de Boy King ook verschillende spellen – waaronder dit Senet-bord – gevonden om in het hiernamaals van te genieten. Senet was een populair spel in het Oude Egypte in alle lagen van de bevolking. Het spel werd traditioneel gespeeld door twee personen, maar scènes op de muur van de graftombe van Nefertari – de vrouw van farao Ramses II – tonen hoe zij het opnam tegen een onzichtbare tegenstander om verder te gaan naar het hiernamaals.

Een voorwerp dat misschien niet op zijn plaats lijkt in een Oud-Egyptische graftombe was de boemerang. “We vonden veel verschillende boemerangs in de tombe, de niet-terugkerende en de terugkerende soort,” zegt El Awady.

“Ze werden gebruikt vanaf ten minste het Oude Rijk, vele honderden jaren vóór Toetanchamon. De beroemdste afbeelding van hun gebruik is die van een boemerang die wordt gegooid vanaf een boot in de moeraslanden in Delta, voor het vangen van vogels.”

In deze houten container werd vermoedelijk een gemummificeerde eend bewaard, terwijl andere containers stukken vlees bevatten, zoals rundvlees en geitenvlees. Ongeveer 48 van deze ‘vleesmummies’ werden gevonden in het graf van Toetanchamon. “Stukken vlees werden in linnen gewikkeld en in deze containers geplaatst om de farao te ondersteunen tijdens zijn reis naar het hiernamaals,” zegt El Awady. “Ze zijn zelfs gemaakt in de vorm van de stukken vlees die erin zaten.

Dit in de hand gehouden muziekinstrument – ongeveer 20 centimeter hoog – staat bekend als een sistrum en is wellicht gebruikt tijdens de begrafenisrituelen van Toetanchamon.

“We zullen een van de twee sistrums tentoonstellen die in de voorkamer zijn gevonden, boven een van de grafbedden van de farao,” merkt El Awady op. “Sistrums werden gewoonlijk door vrouwen bespeeld; misschien hield Ankhesenamun, echtgenote en koningin van Toetanchamon, dit voorwerp vast tijdens de begrafenis van haar echtgenoot.

“De sistrum was niet alleen een muziekinstrument; het had een grotere waarde, omdat men geloofde dat het het meest geliefde muziekinstrument van Hathor was. Hathor was de beschermgodin van de farao’s met een tempel in Dendera waar zangers op sistrums speelden – men geloofde dat het ratelende geluid dat zij maakten, leven in het lichaam bracht.”

Het verwijderen van de inwendige organen van het lichaam was een vitaal onderdeel van het mummificatieproces. Deze werden bewaard in canopische kruiken, die vaak voorzien waren van ingewikkelde stoppen, zoals deze, gemaakt van calciet.

Het hart was het enige orgaan dat nooit werd verwijderd; men geloofde dat het in het hiernamaals zou worden afgewogen tegen de veer van Ma’at – het symbool van rechtvaardigheid en waarheid. De god Osiris werd geacht te bepalen of de overledene goede daden op aarde had verricht en daarom eeuwig in het hiernamaals verdiende te leven.

Dit houten schild, één van de acht die in het bijgebouw van de tombe zijn gevonden, stelt Toetanchamon voor als een sfinx die zijn vijanden vertrapt. Bovenop de sfinx zit een valk, een afbeelding van de oorlogsgod Montu. Het opengewerkte hout suggereert dat dit schild eerder voor ceremoniële doeleinden dan voor een gevecht werd gemaakt. Symbolisch stelt het schild de Farao voor als een sterke leider, die Egypte beschermt tegen wanorde door zijn vijanden te verdrijven.

Deze linnen handschoenen zijn een van de weinige voorwerpen in de tentoonstelling waarvan deskundigen geloven dat zij werkelijk door Toetanchamon werden gebruikt toen hij nog leefde.

“De meeste voorwerpen die in het graf zijn gevonden, zijn ceremonieel, of ontworpen om door de farao in het hiernamaals te worden gebruikt” zegt El Awady. “Deze handschoenen, gemaakt van linnen, droeg Toetanchamon waarschijnlijk in de winter, als hij in Memphis woonde, of als hij op zijn koninklijke wagen reed.”

Tarek El Awady is internationaal egyptoloog en was voorheen directeur van het Egyptisch Museum in Cairo. Hij is de curator van de tentoonstelling Toetanchamon: Schatten van de Gouden Farao en sprak met BBC History Revealed-stafschrijver Emma Slattery Williams

VISIT: Toetanchamon: Schatten van de Gouden Farao is in de Saatchi Gallery in Londen van 2 november 2019 tot 3 mei 2020

LISTEN: Een nieuwe BBC Radio 4-documentaire, The Cult of King Tut, is beschikbaar op BBC Sounds

Deze inhoud verscheen voor het eerst in het decembernummer 2019 van BBC History Revealed