Iridium (Ir), chemisch element, een van de platina metalen van de groepen 8-10 (VIIIb), perioden 5 en 6, van het periodiek systeem. Het is zeer dicht en zeldzaam en wordt gebruikt in platina-legeringen. Een kostbaar zilverwit metaal, iridium is hard en bros, maar het wordt taai en kan worden bewerkt bij een witte hitte, van 1.200° tot 1.500° C (2.200° tot 2.700° F). Het is een van de dichtste aardse stoffen. In massieve toestand is het metaal praktisch onoplosbaar in zuren en wordt het zelfs door aqua regia niet aangetast. Het kan worden opgelost in geconcentreerd zoutzuur in aanwezigheid van natriumperchloraat bij 125° tot 150° C (257° tot 302° F).

Britannica Quiz

118 Namen en symbolen van het Periodiek Systeem Quiz

Het Periodiek Systeem bestaat uit 118 elementen. Hoe goed ken je hun symbolen? In deze quiz krijg je alle 118 chemische symbolen te zien, en moet je de naam kiezen van het chemische element waar elk symbool voor staat.

Omwille van moeilijkheden bij de bereiding en de fabricage, heeft het zuivere metaal weinig toepassingen. Iridium wordt voornamelijk gebruikt in de vorm van platina-legeringen. Platina-iridiumlegeringen (5 tot 10 procent iridium) zijn goed verwerkbare metalen, die veel harder en stijver zijn en beter bestand tegen chemische aantasting dan het zachte zuivere platina. Dergelijke legeringen worden gebruikt voor juwelen, penpunten, chirurgische pennen en draaipunten, en elektrische contacten en vonkpunten. De internationale prototype-standaard kilogram massa is gemaakt van een legering die 90 procent platina en 10 procent iridium bevat.

Zuiver iridium komt waarschijnlijk niet voor in de natuur; zijn abundantie in de aardkorst is zeer laag, ongeveer 0,001 deeltjes per miljoen. Hoewel zeldzaam, komt iridium wel voor in natuurlijke legeringen met andere edele metalen: in iridosmine tot 77 procent iridium, in platiniridium tot 77 procent, in aurosmiridium 52 procent, en in natuurlijk platina tot 7,5 procent. Iridium wordt over het algemeen commercieel geproduceerd samen met de andere platina metalen als een bijprodukt van nikkel of koper produktie.

Iridium houdende ertsen worden gevonden in Zuid-Afrika en Alaska, V.S., alsmede in Myanmar (Birma), Brazilië, Rusland, en Australië. Aan het eind van de 20e eeuw was Zuid-Afrika ’s werelds grootste producent van iridium.

Het element werd in 1803 ontdekt in de in zuur onoplosbare residuen van platina-ertsen door de Engelse scheikundige Smithson Tennant; de Franse scheikundigen H.-V. Collet-Descotils, A.-F. Fourcroy, en N.-L. Vauquelin identificeerden het op ongeveer hetzelfde moment. De naam iridium, afgeleid van het Griekse woord iris (“regenboog”), verwijst naar de verschillende kleuren van zijn verbindingen. Natuurlijk iridium bestaat uit een mengsel van twee stabiele isotopen, iridium-191 (37,3 procent) en iridium-193 (62,7 procent). De chemie van iridium concentreert zich op de oxidatietoestanden +1, +3, en +4, hoewel verbindingen van alle toestanden van 0 tot +6 bekend zijn met misschien de uitzondering van +2. Complexen in oxidatietoestand +1 bevatten hoofdzakelijk koolstofmonoxide, olefinen en fosfines als liganden. De anionen hexachloridaat, 2-, en hexabromoiridaat, 2-, zijn de enige opmerkelijke chemische soorten die iridium in de oxidatietoestand +4 bevatten. Iridium is iets reactiever dan ruthenium en osmium.