De multinationale staat is een staat die nationale pluraliteit in een bepaalde vorm bevat, waarbij een nationale minderheid alleen binnen die staat een soort interne staat vormt.

Volgens Alain Dieckhoff wordt de term ‘multinationale’ staat vaak gebruikt om een te breed scala van staten te dekken. De redenering hierachter is dat als elk land dat meer dan één culturele of nationale groepering bevat als multinationale staat zou worden beschouwd, vrijwel elk land onder deze definitie zou vallen, waardoor deze van elke betekenis zou worden beroofd.

Dieckhoff maakt onderscheid tussen twee soorten nationale pluraliteit :

• De eerste, waar een staat een minderheid bevat waarvan de mede-nationalen een meerderheid vormen in een naburige staat, is geen multinationale staat, maar een natie-staat die een nationale minderheid bevat.

• De tweede is waar een staat twee of meer naties (of historische/culturele gemeenschappen) bevat. Het zijn deze tweede, die “interne naties” bevatten die Dieckhoff als multinationale staten beschouwt. Voorbeelden zijn Quebec in Canada, Catalonië en Galicië in Spanje, enz.

De beheersing van deze interne nationale diversiteit kan voor een staat problematisch zijn; zij kan worden onderdrukt door een regering die een beeld van nationale homogeniteit wil oproepen (zoals China met zijn interne naties van Tibetanen en Oeigoeren). In democratische staten (deze voorbeelden zijn ontleend aan Westerse landen) wordt deze diversiteit beheerd door territoriale of niet-territoriale autonomie.

Er wordt veel getwijfeld aan de levensvatbaarheid of stabiliteit van multinationale staten, aangezien veel van de factoren die geacht worden cohesie te bevorderen in niet-multinationale staten, zoals taal en geschiedenis, eerder verdeeldheid kunnen veroorzaken: “Openheid voor diversiteit is van het grootste belang in multinationale democratieën, maar daar moet een gedeelde publieke cultuur tegenover staan die de wil om samen te blijven ondersteunt. Maar hier ligt een grote uitdaging: het (de) overkoepelende principe(s) moet(en) zowel stevig genoeg zijn om de volkeren met elkaar te verbinden als flexibel genoeg om de autonomie van de verschillende subeenheden te behouden.” (1)

Voorbeelden

België en Zwitserland zijn voorbeelden van twee Europese multinationale staten waarvan de geschiedenis tot nu toe laat zien in welke vormen een multinationale staat levensvatbaar kan zijn. In België lijkt de figuur van de koning waardevol te zijn als stabiliserende factor en als verenigend symbool. De Koning wordt gezien als een symbool dat losstaat van het politieke conflict tussen de Vlamingen en de Walen. In België doet zich echter een problematische tendens voor waarbij de politiek de taalkloof begint te weerspiegelen, met als gevolg dat gebeurtenissen in de verschillende taalmedia op verschillende wijze worden behandeld. Het resultaat is dat de Belgische samenleving de neiging vertoont in twee geïsoleerde eenheden te opereren die zelfs op het niveau van de nationale politiek geen belangen delen. Zwitserland, dat vier taalgroepen en een verdeling tussen katholiek en protestant kent, heeft het voordeel dat deze verschillen transversaal zijn: de religieuze verdeling loopt niet gelijk met de taalgroepen. Dit betekent dat er, ondanks soms gewelddadige interne conflicten, geen diepe interne breuklijnen zijn. Dit wordt ook in de hand gewerkt door het feit dat mensen zich binnen Zwitserland identificeren met hun kantons, die niet allemaal overeenkomen met taalkundige of politieke verschillen.

Bronnen

• Dieckhoff, A. (2010) ‘Multinational democratic States: a reassessment’ in Rethinking the state: Understanding the processes of post-crisis state transformation Bruylant: Brussel

Noten

• (1) : Dieckhoff (2010) Multinational democratic States: a reassessment.

• Deze conceptdefinitie is ontwikkeld als resultaat van het werk dat is verricht tijdens de internationale conferentie Post-crisis state transformation: Rethinking the foundations of the state in Linköping, Zweden, gehouden van 1 tot 5 mei 2009. Deze conferentie werd georganiseerd door Modus Operandi in samenwerking met de Université Pierre Mendès France (Grenoble, Frankrijk) en de Europese Stichting voor Wetenschappen.