“Dit leven zoals je het nu leeft en geleefd hebt, zul je nog een keer moeten leven en nog ontelbare keren; en er zal niets nieuws in zijn, maar elke pijn en elke vreugde en elke gedachte en zucht en alles wat onmetelijk klein of groot is in je leven moet naar je terugkeren – alles in dezelfde opeenvolging en volgorde – zelfs deze spin en dit maanlicht tussen de bomen, en zelfs dit moment en ikzelf. De eeuwige zandloper van het bestaan wordt keer op keer rondgedraaid, en jij met haar, een korrel stof.” ~Friedrich Nietzsche

“Weet je nog wat je me eens vertelde? Dat elke minuut die voorbijgaat een nieuwe kans is om het allemaal om te draaien.” ~ Tom Cruise als David Aames, Vanilla Sky

Sommige mensen beschouwen Friedrich Nietzsche als een van de meest opwindende filosofen aller tijden. Zeker, zijn ideeën zijn invloedrijk geweest en zijn geschriften dramatisch. En wat je ook van zijn standpunt vindt, de thema’s die hij aansnijdt zijn provocerend genoeg om ons iets te geven om op te kauwen en ons aan het denken te zetten. Uiteindelijk was dat tot op zekere hoogte misschien wel alles wat hij bedoelde in een wereld waarin mensen over het algemeen gewoon hun gang gingen en de waarden accepteerden van de cultuur waarin ze waren ondergedompeld.

Het bovenstaande citaat gaat in op een van zijn oorspronkelijke constructies, het idee dat het leven zich in een eeuwige herhaling bevindt. Bijbelgeleerden staan niet alleen als het gaat om het gewicht dat wordt toegekend aan onze dagelijkse levensbeslissingen als zijnde van grote betekenis voor de eeuwigheid. Nietzsche daarentegen kiest ervoor te suggereren dat onze beslissingen in dit leven gewicht in de schaal leggen, omdat de manier waarop wij vandaag kiezen te leven, tot in de eeuwigheid steeds opnieuw zal worden herhaald.

Het is in sommige opzichten een zeer ongewoon perspectief, een variant op reïncarnatie, waarbij wij ook voor onbepaalde tijd terugkeren, maar in verschillende hoedanigheden. Geleerden hebben erover gediscussieerd of het idee bedoeld is als een serieus vermoeden of als een concept om ons meer na te laten denken over ons gedrag hier en nu.

Ik geloof dat Nietzsches enige bedoeling met dit concept van eeuwige herhaling was om ons te doordringen van de betekenis van onze daden.

Hij was een briljante geest, maar voor zover ik weet biedt hij geen ondersteunend argument voor de voorgestelde notie. Het is een zekerheid dat hij begreep dat zelfs als wijzelf steeds terugkerend zouden zijn, onze omstandigheden dat niet zouden zijn, want tijden veranderen, cultuur verandert, de geschiedenis ontvouwt zich overal om ons heen.

Dit thema van eeuwige herhaling komt terug in Cameron Crowe’s film Vanilla Sky. Als men het uitgangspunt van de film eenmaal doorheeft, is de kijker als Theseus die de draad van Ariadne volgt om zijn weg door het labyrint te vinden. In de film is David Aames zich er niet van bewust dat hij deze “eeuwige herhaling” meemaakt, maar weet hij alleen dat er iets vreselijk mis is. De climaxscène op het dak brengt een aantal historisch belangrijke filosofische vragen aan de oppervlakte.

Toen Nietzsche in Italië woonde, kreeg hij een zenuwinzinking toen hij getuige was van een man die een paard sloeg. Terwijl hij het paard omhelsde, wiens lijden hem boven het hoofd ging, stortte Nietzsche in en bracht de laatste tien jaar van zijn leven in een gebroken toestand door.