Dit maakt deel uit van een serie berichten over enkele van de minder besproken symptomen die vaak samengaan met een depressieve stemming. Zoals ik in het eerste bericht in deze serie heb besproken, is de lijst van diagnostische symptomen voor depressie welbekend, maar niet uitputtend. Tijdens een depressie ervaren mensen ook veel meer verschijnselen.
Zoals gezegd in dat eerdere bericht, is het echter ook belangrijk om te erkennen dat elk van deze “verborgen symptomen” ook op andere momenten in ons leven kan voorkomen. Maak je geen zorgen als je jezelf in deze ervaringen terugziet.

Alone in een onzeker bestaan…

Heb je een leven?
“Get a life!” zeggen mensen ons soms. Meestal bedoelen ze dan dat we ons met onbenulligheden bezighouden. Als we een interessant, druk leven hadden met een verscheidenheid aan vrienden en interesses, zouden we niet zo gefocust en boos zijn over bijvoorbeeld de vraag of iemand zijn auto verkeerd heeft geparkeerd: Heeft u een leven? Heeft u een zodanige verscheidenheid aan activiteiten, interesses en vrienden dat u kunt zeggen dat u een redelijk menselijk bestaan heeft?
Het antwoord hangt af van de mensen met wie u zichzelf vergelijkt. Als u denkt aan een jetsetterende acteur/rockster die elke avond op een andere gala-opening is, met elke vijf minuten een nieuwe partner, dan hebt u dat misschien niet – en misschien hebt u dat liever niet. Als je jezelf vergelijkt met meer nuchtere vrienden en buren, dan misschien wel.
“Ik heb geen leven!”
Tijdens een depressie (en op sommige andere momenten) is het heel gewoon om het gevoel te hebben dat ons leven niet zo vol is als we zouden willen. Deels zijn we zo snel overweldigd dat we ons beperken tot een kleinschalig bestaan. Deels kunnen grote stukken van ons leven onverwacht zijn weggevallen (baan, relatie, plannen), en daarom zijn we depressief.
Soms echter kan hetzelfde leven het ene moment vol en bevredigend lijken, en het volgende moment leeg – zonder dat er echt iets verandert. Het hangt af van het perspectief dat je aanneemt.
Dit doet denken aan de scène in Woody Allen’s Annie Hall, waarin Woody’s analist vraagt hoe vaak hij en Diane Keaton’s personage seks hebben. “Vrijwel nooit! Slechts drie keer per week,” jammert hij. Keaton’s analist stelt haar dezelfde vraag. “Oh, constant,” klaagt ze. “Drie keer per week!” Dezelfde realiteit, verschillende interpretatie.
De oscillatie
Tijdens een depressie is het niet ongewoon om voortdurend het gevoel te hebben dat iemands leven niet is wat het zou moeten zijn, ongeacht iemands feitelijke omstandigheden. Het negatieve filter dat alles wat we zien doordringt – en vergiftigt – kan zelfs een aardig leven een hel doen lijken. Dit is de gebruikelijke houding tijdens het dieptepunt van een depressie. De negatieve evaluatie kan objectief waar zijn (anderen zouden het ermee eens zijn dat je leven echt afschuwelijk is, zelfs los van het stemmingsprobleem), of ze kan worden bezoedeld door het negatieve gevoel van de depressie zelf.

In mildere depressies, echter, en naarmate een ernstiger depressie wat opklaart, kan het gevoel van tevredenheid met iemands leven flikkeren. Je gaat uit eten met een vriend en je voelt je warm, geliefd, geïnteresseerd en tevreden. Ja, je hebt een leven, en het is een behoorlijk goed leven. Dan neem je afscheid van de vriend, gaat naar huis, trekt de deur achter je dicht, en dat hele gevoel vervliegt. Hier ben je dan, alleen, zonder vrienden en met niets te doen: dit voelt nu als de werkelijkheid van je leven.
Soms vindt dit verschijnsel plaats buiten het bewustzijn om. Mensen weten dat ze zich redelijk goed voelen als ze dingen doen met anderen, en ellendig als ze alleen thuis zijn, maar ze merken de onderliggende gedachten niet op.
Maar sommige mensen zien het proces gebeuren en zijn ontzet over hun klaarblijkelijke gebrek aan een kerngevoel van stabiliteit. “Ik heb hetzelfde aantal vrienden of ik nu bij ze ben of niet,” zeggen ze. “Hoe kan die kennis me niet bijblijven en me een goed gevoel geven als ik twee minuten alleen ben?”
Op die vraag, gesteld in frustratie, komt eigenlijk een antwoord. In feite zijn het er twee. Ten eerste is dit fragiele gevoel van jezelf en je leven een tamelijk standaardkenmerk van depressieve stemmingen (en van andere momenten waarop delen van je leven uit elkaar zijn gevallen). Het betekent niet dat we geen kern hebben, geen dragende persoonlijkheid, geen ego-kracht. Het hoort er gewoon bij.
Ten tweede kunnen onze emoties soms erg gebonden zijn aan het huidige moment. Als we verdiept zijn in een project, of met een vriend in een restaurant zitten, voelen we ons betrokken en geliefd. Als we alleen zijn en niet betrokken, met niets te doen, dan kunnen we ons, ja, eenzaam en niet betrokken voelen. Dan kunnen we dat gevoel overnemen en het toepassen op het leven als geheel. Er zijn op dit moment geen vrienden bij ons in de kamer, daarom hebben we geen vrienden.
Hoe stoppen we de oscillatie?
Dat doen we niet, helemaal niet. We zullen altijd tot op zekere hoogte beïnvloed worden door onze gedachten en omstandigheden. Maar als we dit schommelen van onze waarneming in een ongemakkelijke mate ervaren, dan kunnen we een paar dingen doen.
Acceptatie. Probeer te erkennen dat dit een normale menselijke ervaring is, en geen teken dat je geen kracht of gevoel voor jezelf hebt. Het zal komen en gaan, net als alle andere ongemakkelijke gevoelens. Tijdens een depressie kan het intenser zijn. Het zal verdwijnen als de depressie opklaart.
Ongevoeligheid. Sommige mensen proberen ermee om te gaan door druk bezig te blijven en nooit een moment te hebben om te stoppen en “de leegte onder ogen te zien”. Dit houdt het probleem in feite in stand, omdat het idee dat alleen zijn een ramp is, op subtiele wijze wordt versterkt. Introduceer in plaats daarvan geleidelijk aan vrijwillig eenzaamheid en afzondering. Als een weekend alleen zijn te beangstigend lijkt, begin dan met een uurtje, of tien minuten. Naarmate uw tolerantie toeneemt, kunt u die stap opvoeren.
Zelfpraat. Herinner uzelf aan de waarheid. Nee, je bent niet zo sociaal en dwaas druk als je vriendin Joan. Maar ja, je hebt wel een leven. Er zijn vrienden en interesses. Benoem ze. Verwacht dat deze opsomming van de elementen van je leven in het begin vlak en zinloos zal aanvoelen. Ga door.
Welkom de ontevredenheid. Misschien zou een objectieve rechter zeggen dat uw leven op dit moment inderdaad een beetje mager is. Prima. Gebruik het gevoel van leegte als een hint. Hoe zou een niet-leeg leven eruit zien? Zorg ervoor dat je in deze fantasie ruimte laat voor eenzaamheid en bezinning, ook als die nu ongemakkelijk zijn. Neem de doelen die je ontwikkelt en splits ze op in haalbare stappen. Je wilt graag een andere baan, dus je besteedt 10 minuten aan het zoeken naar je cv. Je wilt meer vrienden, dus je bekijkt de mogelijkheden voor vrijwilligerswerk in je buurt.
Volg deze stappen, en de wilde schommelingen in onze overtuigingen over ons leven kunnen zich beginnen te stabiliseren.
Volgende: The Collapse of Automaticity.
YouTube Vlog
Ik heb net een YouTube-kanaal genaamd How to be Miserable, met berichten over een breed scala van psychologie-gebaseerde onderwerpen. Nieuwe berichten elke dinsdag en sommige donderdagen. Om u te abonneren binnen uw YouTube-feed, drukt u op de rode knop SUBSCRIBE en je zult niet missen nieuwe video’s als ze worden geplaatst! Hier is de introvideo:

Online cursus
PsychologieSalon heeft een cognitieve gedragsgids ontwikkeld voor zelfzorg bij depressie. Hoewel het geen vervanging is voor professionele face-to-face zorg, kan UnDoing Depression een nuttige aanvulling zijn op uw inspanningen. De preview staat hieronder. Bezoek onze cursuspagina op psychologysalon.teachable.com voor informatie over deze en andere cursussen.
We hebben ook cursussen voor professionals en voor het publiek, getiteld Wat is depressie, Wat veroorzaakt depressie, Diagnose van depressie, Cognitieve gedragsmatige groepsbehandeling van depressie, Hoe koop ik geluk, en Ademhaling vergemakkelijkt.