De achtergrond van het Nicaraguaanse volk evenals de Nicaraguaanse cultuur bestaat uit een interessante etnische en raciale mengeling. Dit is al zo sinds de precolumbiaanse tijden in deze regio. Tegenwoordig kun je “Nicas” tegenkomen met een bruine, witte of zwarte huidskleur; met donkere, lichtbruine, groene of blauwe ogen; met pluizig, golvend of glad haar, variërend in kleur van donker tot licht. Tijdens de maand oktober wordt de Dag van de Rassen gevierd, en in deze Special zullen we de verschillende rassen en etnische groepen bespreken die in Nicaragua hebben bestaan en die er vandaag bestaan.

Als etnische groep wordt de Nicaraguaanse bevolking beschouwd als ‘mestizo’, een mengeling van Spaanse en inheemse bevolking. Het grootste deel van de bevolking behoort tot deze groep (meer dan 80% volgens officiële schattingen). De Nicaraguanen (ook Nicas genoemd) zijn mestiezen, maar deze mengeling gaat verder dan de gemiddelde definitie, omdat het gebied is bewoond door groepen mensen die verwant zijn aan drie van de vier basisrassen. Volgens onderzoek werd het gebied bewoond door Mongoloïden, Negroïden en Kaukasiërs.

Pre-Columbiaanse tijden

Net als de rest van het continent werd het Nicaraguaanse grondgebied oorspronkelijk bevolkt en bezocht door zogenaamde Amerindiaanse stammen (Mongoloïden). De voetafdrukken van de Acahualinca wijzen op menselijke aanwezigheid zesduizend jaar geleden. De meest nauwkeurige wetenschappelijke informatie die is verkregen, bewijst echter de menselijke aanwezigheid gedurende iets meer dan duizend jaar.

Uit studies blijkt dat Nicaragua in de tiende eeuw overvloedig werd bevolkt door stammen die behoorden tot de Chibcha’s (een omvangrijke en verdeelde groep Zuid-Amerikaanse volkeren die behoren tot het “Atlanto-tropische” ras). Het centrale gebied en de Stille Oceaan werden bewoond door de Matagalpa’s, maar zij werden verdrongen door indringers die uit het noorden kwamen. De Matagalpa’s konden echter een deel van hun grondgebied in de bergen in het noorden en midden van het land behouden (tegenwoordig het gebied “Segovias” in Nicaragua).

De indringers waren de Chorotegas, die een invloed van de Maya’s hadden en raciaal gezien waren zij Meso-Amerikanen. Zij schijnen vanuit het zuidelijke deel van Mexico te zijn gereisd en kwamen rond het jaar 900 na Christus aan de Stille Oceaan-kant van Nicaragua aan. Hun cultuur was anders en hun aanwezigheid strekte zich uit langs de grenzen van de Stille Oceaan, waar zij, gevestigd in kleine dorpen, gedurende ongeveer 300 jaar de overhand hadden.

Omstreeks het jaar 1200 na Chr. vond een andere invasie plaats. Opnieuw waren het Meso-Amerikanen. Deze keer van Nahua afkomst, verwant aan de Azteken. Hun migratie naar het zuiden werd veroorzaakt door de vernietiging van het Nahua-rijk in Tula door de noordelijke Chichimecas. Zij kwamen aan in Nicaragua en verdreven de Chorotegas uit de landengte van Rivas, waar zij zich vestigden en zich begonnen te identificeren als de “Nicaraos”. Zij stichtten ook dorpen in de departementen Carazo en Masaya.

Later arriveerden de Subtiabas of Maribios, die eveneens Nahuas waren. Zij bezetten een klein gebied in het centrale deel van de Stille Oceaan, ingesloten tussen de gebieden van de Chorotegas en de Nicaraos.

In de ondoordringbare wouden van het Caraïbisch gebied woonden de Sumo’s of Mayangna’s, de Rama’s, en de Miskito’s (allen van Chibchas afkomst). De meerderheid van hen waren nomadenstammen, maar zij vestigden zich in gemeenschappen langs de oevers van rivieren en de oceaan.

Tijdens de koloniale tijd

De Kaukasische Europeanen waren de tweede elementaire raciale groep die in Nicaragua aankwam (de Spanjaarden zetten voet op Nicaraguaanse bodem in de vijftiende eeuw). Hoewel Columbus tijdens een van zijn ontdekkingsreizen de Caraïbische kust bezocht, kwamen de eerste veroveraars pas in het begin van de jaren 1500 aan in het gebied van de Stille Oceaan.

De Spanjaarden kwamen uit het zuiden, en toen zij het gebied binnenkwamen werden zij begroet door vriendelijke Nicaraos die hun schatten gaven. De Spanjaarden begonnen het gebied te verkennen en op verschillende plaatsen werden zij met veel vijandigheid ontvangen. In 1524 werden echter de steden Granada en León gesticht, aan de oevers van de twee grote meren, en de Spanjaarden begonnen de hele Stille en centrale regio te bevolken.

De kolonisatoren installeerden hun steden en dorpen dicht bij de inheemse centra, waar zij hun mankracht vandaan haalden. Zij hadden echter behoefte aan een sterkere en gehoorzamere werkkracht en bijgevolg arriveerde de derde elementaire raciale groep op Nicaraguaans grondgebied: de negroïden.

Aan de kant van de Stille Oceaan hadden de landeigenaren, volgens een theorie, verschillende wijken op hun boerderijen: de ene huisvestte de inheemse bevolking, de andere de negroïde bevolking. Door de rassenvermenging verdween de derde raciale groep, omdat zij een minderheid in het gebied vormde. Alleen genetische sporen werden achtergelaten door de negroïden. Het Caribische gebied werd echter nooit door de Spanjaarden gekoloniseerd en hier vond iets anders plaats.

Volgens historische gegevens kreeg een Portugees schip dat slaven vervoerde van de Golf van Guinea in Afrika te maken met een oproer en strandde op de Caribische kust van Nicaragua. Honderden negers arriveerden aan de kust waar zij werden ontvangen en geaccepteerd door de inheemse Miskitos, met wie zij zich vermengden.

In deze streek werden Engelse steden gesticht en de Engelsen vermengden zich met de Miskito. Het grootste deel van de Engelse bevolking verhuisde echter naar Jamaica toen dit gebied werd ingelijfd bij de Republiek Nicaragua. Maar de Engelsen brachten wel negroïde slaven naar het gebied, die na verloop van tijd de creoolse gemeenschappen in de hele regio vormden.

Een andere vermenging tussen de negroïden en de Amerindianen vond plaats op het Antilliaanse eiland San Vicente, waar de Garífunas zich vestigden. De Engelsen namen het eiland over en ondanks plaatselijk verzet transporteerden zij de Garífunas naar de Britse gebieden aan de Caribische Hondurese kust. Van daaruit verhuisden sommige groepen en vestigden zich op het Nicaraguaanse Miskito-territorium, waar ze kleine dorpen vormden.

Tijdens het ontstaan van de onafhankelijkheid van Nicaragua werden de bergen in het noorden – ooit het territorium van de Indiaanse Matagalpas – nauwelijks bevolkt door Mestiezen. Aan het begin van de twintigste eeuw begonnen groepen Duitsers naar deze streek te komen, waar zij de koffieproductie opstartten en andere genetische kenmerken aan de bevolking bijdroegen.

Huidige etnische en raciale groepen

Huidig, na meer dan 500 jaar van vermenging, vormen de Mestiezen het grootste deel van de bevolking op bijna het gehele grondgebied van Nicaragua. Op enkele uitzonderingen na is het onmogelijk te zeggen of een blanke al dan niet inheemse genen heeft, of dat iemand die ogenschijnlijk inheems is, al dan niet Europese genen heeft. Negroïde genen kunnen ook aanwezig zijn.

Door deze vermenging is er geen officiële erkenning van de oude Nahua, Chorotega, Subtiaba, of Matagalpa etnische groepen, die het gebied van de Stille Oceaan en het centrum van Nicaragua hebben bewoond. Taalkundig zijn de Chorotegan, Nauhuan y Matagalpan talen sinds verschillende generaties verdwenen.

Echter, er is nog steeds een deel van de bevolking dat zich als inheems identificeert. Aan de Caribische kant zijn er nog gemeenschappen van Sumos of Mayangnas, Ramas, en Miskitos of Garífunas die duidelijk kunnen worden geïdentificeerd dank zij hun cultuur en hun taal. Deze specifieke kenmerken zijn echter op weg naar uitsterven als gevolg van een culturele en demografische invasie van het gebied in combinatie met een Mestizo-regering. Om hun rechten te verdedigen, hebben de kustbewoners politieke gevechten geleverd en wonnen ze hun autonomie minder dan 30 jaar geleden.

Op dit moment erkennen verschillende internationale organisaties dat 3% van de Nicaraguaanse bevolking nog een inheemse taal spreekt (de Misquitos, Sumos, en Ramas). Naast de Spaanse taal worden de inheemse talen echter ook bedreigd door het Engels Creools dat massaal in de regio wordt gesproken.

Dag van de Rassen

Op 12 oktober wordt de Spaanse Dag of Dag van de Rassen (Día de la Hispanidad of Día de la Raza) gevierd, ter herdenking van de komst van de Spanjaarden in 1492 en de ontmoeting van de twee werelden. Deze vieringen worden zwaar bekritiseerd door uitgeroepen inheemse groepen, en door mensen die de Spaanse kolonisatie van Nicaragua (en de rest van de Amerika’s) als een negatieve ontwikkeling beschouwen.

Hoewel deze dag officieel gevierd wordt in Nicaragua. Hieronder volgt een overzicht van enkele van de activiteiten.

In alle scholen van het land vindt een viering plaats met muurschilderingen, braderieën met typische gerechten en de verkiezing van de “Mooie Indiaan” (India Bonita) tussen kandidaten uit elke klas.

Sinds de jaren ’90 organiseert het Ministerie van Onderwijs de verkiezing van de “Hispanic Queen” (Reina de la Hispanidad). De verkiezing vindt plaats op scholen; eerst op gemeentelijk niveau, later op departementaal niveau en tenslotte op nationaal niveau.

Een interessant evenement vindt elke 9 oktober om 9 uur plaats, wanneer de laatste verkiezingen van de “Hispanic Queen”-verkiezing worden gehouden. De winnende kandidaten van elke afdeling komen bijeen en geven voor een jury een presentatie. De presentaties kunnen bestaan uit dansen of toneelstukken over historische gebeurtenissen. De “koninginnen” moeten gekleed zijn in typische kostuums, of in kleding gemaakt van typische materialen. Het is interessant om de diversiteit van de presentaties te zien, evenals het enthousiasme van de menigte die hun kandidaten steunt. De verkiezing wordt gehouden in de aula van het Ministerie van Onderwijs, en is toegankelijk voor het publiek.

Op 12 oktober wordt dezelfde voorstelling gegeven in de kathedraal van Managua om 9 uur ’s morgens, gevolgd door een centrale act met deelname van de Minister van Onderwijs en de Ambassadeur van Spanje. Daarna wordt rond de kathedraal een gastronomische markt georganiseerd die door iedereen kan worden bijgewoond. Met deze braderie eindigen de festiviteiten.