Wat is reactiviteit eigenlijk? We reageren dag in dag uit op dingen: op wat er in ons dagelijks leven gebeurt, op de daden van anderen, op sommige nieuwtjes die we ontvangen. Moeten we niet reageren en reageren op de wereld om ons heen? Dus wat is deze riskante categorie van ‘reactief gedrag’?

Michael Williams wijdt zijn blog ‘Agency’ aan praktische en theoretische aspecten van reactiviteit, met de bedoeling om lezers in staat te stellen “te handelen in situaties die worden gekenmerkt door verwarring, woede en schaamte.” .Williams geeft ons enige richting bij het verkennen van deze vragen.

What’s in a word?

Etymologisch gezien hebben “reageren” en “reageren” zeer verschillende connotaties. Reageren komt van het Latijnse respondere, wat “antwoorden of een wederdienst beloven” betekent. Reageren op prikkels in de wereld om ons heen betekent dus dat men die prikkels herkent en er op de een of andere manier “op antwoordt”. Aan de andere kant betekent reageren – ‘re’ (opnieuw) ‘act’ (een doen) – “opnieuw doen”, vaak met de connotatie van tegengestelde wederkerige kracht.

Misschien lijkt dit een triviaal verschil, een dwaas semantisch spel, maar er zit een inzicht in. Reageren, ’terughandelen’ op een gebeurtenis, is reageren door het gebeuren op zichzelf terug te laten werken. Denk aan een paar natuurkundige voorbeelden, zoals een elastiekje dat ‘reageert’ als het wordt uitgerekt. Of een rubberen bal die ‘reageert’ als hij tegen de grond wordt gegooid. Alle kracht die bij de eerste actie betrokken is, wordt onmiddellijk omgedraaid en gereproduceerd. Verpersoonlijk het nu. Stel dat iemand een vuistslag geeft; er zijn vele manieren om te reageren, maar slechts een paar manieren om te ‘reageren’! En hoe zit het als de vuistslag verbaal is? Nu komen we in de complexiteit van die schadelijke categorie van ‘reactief gedrag.’

Wat een schaamte

Volgens Williams is reactief gedrag intrinsiek verbonden met ervaringen van schaamte, die voortkomen uit de manier waarop we als kind relaties vormen. Schaamte kan geworteld zijn in onze kwetsbaarheid voor de mensen om ons heen, en de manier waarop we worden aangemoedigd om relaties te zien als een strijd om een niveau van controle of dominantie over de ander te behouden. Dit is een van de wortels van veel conflicten op de werkplek die ik heb bemiddeld. We overtuigen onszelf van een vals gevoel van controle of dominantie dat ons helpt ons emotioneel veilig te voelen. In werkelijkheid maakt het ons echter kwetsbaar voor elke dip, hobbel of ongemak in een relatie.

De ‘reactie,’ dan, is geworteld in de poging om onmiddellijk te herstellen, terug te draaien, of ongedaan te maken elk waargenomen verlies van controle of dominantie. We reageren op wat er gebeurd is en proberen ons gevoel van veiligheid te herstellen door die valse realiteit te reconstrueren. Onze negativiteit en zelfpraat zetten ons op voor een verliezende strijd.

De verliezende strijd

Wanneer elke hik een bedreiging is voor je gevoel van eigenwaarde, kan alles wat fout gaat aanvoelen als een zeer persoonlijke aanval. Alles voelt als een probleem dat met het zelf te maken heeft, en vraagt om reactie om de dreiging te ondervangen. Dat is veel emotionele stress, en veel werk!

Daarnaast is de inspanning om controle of dominantie te herstellen gebaseerd op een onbewuste valse veronderstelling: dat je controle kunt hebben, of moet domineren, in de eerste plaats. Het effect om ’terug te handelen’ creëert dan eigenlijk alleen maar de volgende situatie, ongemak, of ongelijkheid. Je voelt je misschien even veilig, maar tegen de hoge prijs van het verpesten van relaties, het escaleren van conflicten, of jezelf op te stellen voor een volgende val.

De meeste mensen denken eigenlijk niet bewust dat het een goed idee is om al hun relaties te onderhouden door de mensen om hen heen te domineren; toch is het een sterk gesocialiseerd gedrag dat we moeten besluiten om af te leren. Sommige voorbeelden van reactief gedrag liggen voor de hand (zoals het terugslaan van een vuistslag!), maar andere zijn veel subtieler. Misschien stelt een collega u veel vragen over uw idee en ziet u de vraag als twijfelen aan uw competentie of autoriteit. In plaats van aan te geven dat u zich ongemakkelijk voelt, of om opheldering te vragen, zegt u iets minachtends. Of misschien komt wat iemand tijdens een vergadering zegt u onvriendelijk of onpersoonlijk voor; in plaats van te proberen te achterhalen wat hij bedoelde, of hem te benaderen om uw reactie constructief te uiten, gaat u ervan uit dat hij een slechte bedoeling had en loopt u weg, besluit om de rest van de week niet meer met die persoon te praten. Stel dat u en een collega verschillende strategieën hebben om een taak te volbrengen en u stelt voor om het op uw manier te doen. Als zij er beleefd en respectvol voor kiezen om dat af te wijzen en verder te gaan met hun eigen strategie, waarom voelt dat dan soms als een belediging en wekt dat onze woede op?

Alle bovenstaande voorbeelden zouden kunnen worden opgevat als reactief gedrag. Zoals Williams schrijft, “de meeste mensen denken aan reactiviteit als schreeuwen of een andere boze uiting. Maar, het is zoveel meer dan dat! In feite is het vaak zo subtiel dat je je misschien niet eens realiseert dat je überhaupt reageert.

Winnen door verbeurdverklaring

In de meeste sporten betekent verbeurdverklaring verliezen – niet zo in de wereld van emotioneel evenwicht! Toegeven aan het idee dat hobbels in de weg normaal zijn, dat dingen soms misgaan in relaties, zelfs als niemand dat van plan is, en dat er gelijkheid en flexibiliteit in relaties kan zijn zonder emotionele veiligheid te verliezen, zijn enkele van de sleutels tot het overwinnen van je eigen reactieve reacties.

Reactief gedrag is eigenlijk alleen maar de symptomen van reactiviteit. Je zou het symptoom kunnen behandelen door regels voor jezelf te maken, maar een diepere oplossing zal komen van het confronteren van de onbewuste veronderstellingen die de fundamenten van je gevoel van zelf en emotionele veiligheid in relatie tot de mensen om je heen onderbouwen.

Voor een betere beheersing van conflicten is het een goede gewoonte om je reactieve gedragingen of hot spots te herkennen en strategieën te bedenken om ze te minimaliseren en te beheren. En als u deel uitmaakt van een team, probeer dan een groepsdialoog te houden over uw respectieve hot buttons, zodat uw team aan het werk kan blijven en niet wordt afgeleid in rommelige werkplek- of partnerschapsconflicten.

Ellen F. Kandell is een gecertificeerde professionele mediator en advocaat met meer dan 30 jaar ervaring in de openbare en particuliere sector. Ellen is gecertificeerd door het International Mediation Institute. Zij is dit jaar voorzitter geworden van de certificeringscommissie van MCDR. Zij biedt bemiddeling, groepsfacilitering en training aan diverse, nationale cliënten. Neem contact met haar op via e-mail, LinkedIn, Twitter, of bel haar op 301-588-5390.