Rome Roma
Roma Capitale
Colosseum in Rome, Italië
Vlag Wapenschild
Bijnaam: De Eeuwige Stad, Caput Mundi, de Stad der Zeven Heuvelen
Coordinaten: 41°54′N 12°30′E
Oppervlakte
– Totaal	1,285.31 km² (496.3 sq mi)
Hoogte	20 m (66 ft)
Bevolking (september 2011)
– Totaal	2,777,979
Tijdzone	CET (UTC+1)
– Zomer (DST)	CEST (UTC+2)
Postcodes	00100; 00121 tot 00199
Streekcode(s)	06
Patroonheiligen	Sint Pieter en Sint Paulus
Website: Officiële website

De geschiedenis van Rome omspant meer dan 2500 jaar. Het staat bekend als een van de stichtende steden van de westerse beschaving. Naast zijn centrale plaats in de geschiedenis van het Romeinse Rijk, heeft Rome een belangrijke plaats in de geschiedenis van het Christendom. Tot op de dag van vandaag is het de stad die Vaticaanstad omringt, de thuisbasis van het pausdom. De wereldwijde Rooms-Katholieke Kerk wordt bestuurd vanuit Vaticaanstad, dat door de Heilige Stoel wordt beheerd als een onafhankelijke enclave binnen Rome en ’s werelds kleinste soevereine staat.

Heden ten dage is Rome een moderne, kosmopolitische stad, en de derde meest bezochte toeristische bestemming in de Europese Unie. Door zijn invloed in de politiek, media, kunst en cultuur, is Rome beschreven als een wereldstad en staat wereldwijd bekend als de “Eeuwige Stad.”

Als een van de weinige grote Europese steden die relatief ongeschonden aan de Tweede Wereldoorlog is ontsnapt, blijft het centrum van Rome in essentie renaissancistisch en barok van karakter. Het historische centrum, met inbegrip van talrijke religieuze en openbare gebouwen, staat op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Deze organisatie noemt het “unieke artistieke prestaties”, “opmerkelijke voorbeelden van grote vroegchristelijke basilieken”, omdat het “een aanzienlijke invloed heeft uitgeoefend op de ontwikkeling van de architectuur en de monumentale kunsten”, en “direct en tastbaar geassocieerd is met de geschiedenis van het ontstaan van de christelijke religie”.

Geografie

De naam zou kunnen zijn afgeleid van de namen van de legendarische stichters van Rome, de tweeling Romulus en Remus, of van het Etruskische woord “rumon”, dat “rivier” betekent, of van het Griekse “reuma”, dat “stromend” betekent, of van een archaïsch Latijns woord “ruma”, dat de bult op de rug van een dier betekent, en waarvan men zich kan voorstellen dat het “heuvel” betekent.”

De stad Rome ligt in de regio Lazio in Midden-Italië aan de rivier de Tiber (Italiaans: Tevere). De oorspronkelijke nederzetting ontwikkelde zich op heuvels die uitkwamen op een doorwaadbare plaats naast het Tiber-eiland, de enige natuurlijke doorwaadbare plaats in de rivier. Het historische centrum van Rome werd op zeven heuvels gebouwd: De Aventijnse Heuvel, de Caelische Heuvel, de Capitolijnse Heuvel, de Esquilijnse Heuvel, de Palatijnse Heuvel, de Quirinale Heuvel, en de Viminale Heuvel. De stad wordt ook doorkruist door een andere rivier, de Aniene, die samenvloeit met de Tiber ten noorden van het historische centrum.

Hoewel het stadscentrum ongeveer 24 kilometer (14.9 mi) landinwaarts van de Tyrreense Zee ligt, strekt het stadsgebied zich uit tot aan de kust, waar de zuidwestelijke wijk Ostia ligt. De hoogte van het centrale deel van Rome varieert van 13 m boven zeeniveau (aan de voet van het Pantheon) tot 139 m boven zeeniveau (de top van de Monte Mario). De gemeente Rome heeft een totale oppervlakte van ongeveer 1.285 km², waaronder veel groene gebieden.

Rome heeft een typisch mediterraan klimaat. De gemiddelde maximumtemperatuur in juli ligt rond de 30°C (86°F), hoewel het onaangenaam heet kan zijn, met temperaturen die ’s middags vaak boven de 35°C (95°F) uitkomen. Romeinen hebben de neiging om in augustus op vakantie te gaan naar koelere oorden. De gemiddelde maximumtemperatuur overdag in januari is 13°C (55°F). De Romeinse ottobrate of “mooie oktoberdagen” staan bekend als zonnige en warme dagen. De gemiddelde jaarlijkse neerslag is 31 inch (790 mm).

Historisch gezien werden de stadsgrenzen van Rome beschouwd als het gebied binnen de stadsmuren, die 12 mijl (19 km) lang waren in 270 v. Chr. Moderne Romeinen beschouwen het stedelijk gebied van de stad vaak als begrensd door de ringweg, de Grande Raccordo Anulare, die het stadscentrum omcirkelt op een afstand van ongeveer zes mijl (10 km).

Stichting

Volgens de Romeinse traditie werd de stad op 21 april 753 v. Chr. gesticht door de tweeling Romulus en Remus. Archeologisch bewijs ondersteunt de opvatting dat Rome is gegroeid uit herdersnederzettingen op de Palatijn, gebouwd in het gebied van wat later het Forum Romanum zou zijn, mogelijk in het midden van de achtste eeuw v. Chr. De oorspronkelijke nederzetting ontwikkelde zich tot de hoofdstad van het Romeinse Koninkrijk (volgens de overlevering geregeerd door een opeenvolging van zeven koningen), en vervolgens van de Romeinse Republiek (vanaf 510 v. Chr, geregeerd door de Senaat), en tenslotte het Romeinse Rijk (vanaf 27 v. Chr., geregeerd door een keizer). Militaire verovering, commercieel overwicht en selectieve assimilatie van naburige beschavingen, met name de Etrusken en de Grieken, maakten deel uit van de vroege groei van de stad. Rome was onverslagen in oorlogen tot 386 v. Chr,

Romeinse overheersing breidde zich uit over de kusten van de Middellandse Zee en bereikte een bevolking van een miljoen mensen, en bijna 1000 jaar lang was Rome de politiek belangrijkste, rijkste en grootste stad in de westerse wereld, totdat het werd overtroffen door de oosterse hoofdstad Constantinopel.

Daling en Middeleeuwen

Met het bewind van Constantijn I (306-337) won de bisschop van Rome zowel aan politiek als religieus belang. Hij werd uiteindelijk bekend als de paus en vestigde Rome als het centrum van de Katholieke Kerk. Na de inname van Rome in 410 v. Chr. door Alaric I en de val van het West-Romeinse Rijk in 476 v. Chr. was Rome afwisselend Byzantijns en geplunderd door Germaanse barbaren. Het inwonertal liep tijdens de Vroege Middeleeuwen terug tot slechts 20.000, waardoor de uitgestrekte stad gereduceerd werd tot groepen bewoonde gebouwen, afgewisseld door grote gebieden met ruïnes en vegetatie. Rome bleef nominaal deel uitmaken van het Byzantijnse Rijk tot 751, toen de Longobarden uiteindelijk het Exarchaat van Ravenna afschaften. In 756 gaf Pepijn de Korte (714-768) de paus de tijdelijke jurisdictie over Rome en de omliggende gebieden, waardoor de Pauselijke Staten ontstonden.

Rome bleef de hoofdstad van de Pauselijke Staten tot de inlijving bij het Koninkrijk Italië in 1870; de stad werd een belangrijk bedevaartsoord tijdens de Middeleeuwen en het brandpunt van de strijd tussen het Pausdom en het Heilige Roomse Rijk vanaf Karel de Grote (747-814), die in 800 in Rome door Paus Leo III tot zijn eerste keizer werd gekroond. Afgezien van korte perioden als onafhankelijke stad in de Middeleeuwen behield Rome eeuwenlang zijn status van pauselijke hoofdstad en “heilige stad”, zelfs toen de paus kortstondig naar Avignon verhuisde (1309-1377).

Renaissance

In de tweede helft van de vijftiende eeuw verhuisde de zetel van de Italiaanse Renaissance van Florence naar Rome. De pausen wilden de grootsheid van andere Italiaanse steden overtreffen en creëerden steeds extravagantere kerken, bruggen en openbare ruimten, waaronder een nieuwe Sint-Pietersbasiliek, de Sixtijnse Kapel, de Ponte Sisto en de Piazza Navona. De pausen waren ook beschermheren van de kunst en engageerden kunstenaars als Michelangelo, Perugino, Raphael, Ghirlandaio, Luca Signorelli, Botticelli, en Cosimo Rosselli. De periode was ook berucht om de pauselijke corruptie, waarbij veel pausen kinderen verwekten en zich inlieten met nepotisme en simonie. De corruptie van de pausen en de extravagantie van hun bouwprojecten leidden gedeeltelijk tot de Protestantse Reformatie (1517-1648) en, op hun beurt, de Contrareformatie (1560-1648).

Hereniging

Italië raakte verstrikt in de nationalistische onrust van de negentiende eeuw en won en verloor tweemaal een kortstondige onafhankelijkheid. Rome werd het brandpunt van de hoop op Italiaanse hereniging toen de rest van Italië werd herenigd onder het Koninkrijk Italië met een tijdelijke hoofdstad in Florence. In 1861 werd Rome uitgeroepen tot hoofdstad van Italië, hoewel het nog steeds onder controle van de paus stond. Gedurende de jaren 1860 stonden de laatste overblijfselen van de Pauselijke Staten onder Franse bescherming. Pas toen deze bescherming in 1870 werd opgeheven, als gevolg van het uitbreken van de Frans-Pruisische oorlog, konden Italiaanse troepen Rome veroveren.

Twintigste eeuw

Na een zegevierende Eerste Wereldoorlog (1914-1918), was Rome getuige van de opkomst van het Italiaanse fascisme onder leiding van Benito Mussolini (1883-1945), die in 1922 de stad binnenmarcheerde, uiteindelijk een nieuw keizerrijk uitriep en Italië aan nazi-Duitsland bond. Dit was een periode van snelle groei van de bevolking, van 212.000 mensen op het moment van de eenwording tot meer dan een miljoen mensen, maar deze trend werd een halt toegeroepen door de Tweede Wereldoorlog (1939-1945), waarin Rome werd beschadigd door zowel de bombardementen van de geallieerden als de bezetting door de nazi’s. Na de executie van Mussolini en het einde van de oorlog werd in 1946 in een referendum de monarchie afgeschaft ten gunste van de Italiaanse Republiek.

Rome groeide na de oorlog enorm, als een van de drijvende krachten achter het “Italiaanse economische wonder” van de naoorlogse wederopbouw en modernisering. Het werd een modieuze stad in de jaren 1950 en begin jaren 1960, de jaren van la dolce vita (“het zoete leven”), en een nieuwe stijgende trend in bevolking bleef tot het midden van de jaren 1980, toen de gemeente meer dan 2.800.000 inwoners had; daarna begon de bevolking langzaam af te nemen omdat meer inwoners naar nabijgelegen voorsteden verhuisden.

Overheid

Rome is de hoofdstad van Italië en is de zetel van de Italiaanse regering, een republiek waarin de president staatshoofd is die door een kiescollege voor een termijn van zeven jaar wordt gekozen. De eerste minister, die hoofd van de regering is, wordt door de president benoemd en door het parlement bevestigd. Het tweekamerparlement bestaat uit een senaat van 315 leden en een kamer van afgevaardigden van 630 leden. Beide kamers worden door de bevolking verkozen voor een termijn van vijf jaar.

Rome is de grootste van de 8101 Italiaanse comuni, en wordt bestuurd door een burgemeester en een stadsraad. De zetel van de comuni is gevestigd op de Capitolijnse heuvel, de historische regeringszetel van Rome. Rome is verdeeld in 19 administratieve gebieden, municipi genoemd, die elk worden bestuurd door een president en een raad van vier leden die om de vijf jaar worden gekozen.

Het historische centrum is verdeeld in 22 rioni, die alle binnen de Aureliaanse muren liggen, behalve Prati en Borgo. Nieuwere districten zijn aangewezen als wijken, waarvan er in 2008 35 waren. Rome heeft ook zes officieel aangewezen voorstedelijke zones en 52 landbouwzones.

Rome is uniek in het hebben van een soevereine staat gelegen binnen zijn stadsgrenzen, Vaticaanstad, dat een enclave van Rome is en een soeverein bezit van de Heilige Stoel, de hoogste regering van de Rooms-Katholieke Kerk. Rome herbergt buitenlandse ambassades voor zowel Italië als de Heilige Stoel, hoewel vaak dezelfde ambassadeur bij beide geaccrediteerd is.

Rome is ook de zetel van organisaties van de Verenigde Naties, zoals het Wereldvoedselprogramma, de Voedsel- en Landbouworganisatie, en het Internationaal Fonds voor Agrarische Ontwikkeling. In 1957 werd in Rome het Verdrag van Rome ondertekend, waarbij de Europese Economische Gemeenschap (voorloper van de Europese Unie) werd opgericht. In juli 2004 vond in Rome de officiële ondertekening plaats van de voorgestelde Europese grondwet.

Economie

Italië heeft een gediversifieerde industriële economie met ongeveer dezelfde totale productie en per hoofd van de bevolking als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, hoewel de economie wordt beperkt door hoge belastingen, een starre arbeidsmarkt en te royale pensioenen. Het hedendaagse Rome heeft een dynamische en gevarieerde economie met bloeiende technologie-, communicatie- en dienstensectoren.

De stad is een centrum voor het bankwezen en voor de elektronica- en luchtvaartindustrie. Tal van internationale hoofdkantoren, ministeries, conferentiecentra, sportlocaties en musea zijn gevestigd in de belangrijkste zakenwijken van Rome: de Esposizione Universale Roma; de Torrino (verder naar het zuiden van de EUR); de Magliana; het Parco de’ Medici-Laurentina, en de Tiburtina-vallei.

De stad herbergt de hoofdkantoren van drie van ’s werelds 100 grootste bedrijven: Enel, ENI, en Telecom Italia.

Toerisme is onvermijdelijk een van de belangrijkste industrieën van Rome, met tal van opmerkelijke musea, waaronder het Vaticaan Museum, de Borghese Gallery, en de Musei Capitolini. De industrieën omvatten techniek, elektronica, chemicaliën, drukkerijen, kleding, en voedselverwerking.

Rome is het centrum van de Italiaanse filmindustrie, dankzij de Cinecittà studio’s, die in 1937 werden opgericht door Benito Mussolini. Het 40 ha grote studiocomplex ligt op 9 km van het centrum van Rome en maakt deel uit van een van de grootste productiegemeenschappen ter wereld, na Hollywood.

Rome stond in 2005 met 123 miljard dollar op de 38e plaats van grootste bruto binnenlands product ter wereld. Het BBP per hoofd van de bevolking bedroeg 47.000 dollar. De stad produceert 6,7 procent van het Italiaanse BBP, meer dan enige andere stad in dat land, en bleef jaarlijks met 4 procent groeien, een hoger percentage dan enige andere stad in het land.

Rome ligt in het centrum van een netwerk van wegen dat ruwweg de lijnen volgt van de oude Romeinse wegen die begonnen bij de Capitolijnse heuvel, en heeft te kampen met aanzienlijke verkeersopstoppingen. Tegenwoordig wordt Rome op een afstand van ongeveer 10 km omcirkeld door de ringweg die de Grande Raccordo Anulare wordt genoemd.

Het bovengrondse openbaar vervoer in Rome bestaat uit een bus- en tramnet. Rome heeft een metronet met twee lijnen, de Metropolitana, waarvan de bouw in de jaren 1930 is begonnen. Rome’s belangrijkste treinstation, Termini is een van de grootste treinstations in Europa, met 29 platforms, meer dan 150 miljoen passagiers per jaar, met ongeveer 400.000 dagelijkse reizigers.

Rome’s internationale luchthaven, Fiumicino, is de belangrijkste luchthaven van Italië, de oudere Rome Ciampino Airport is een gezamenlijke civiele en militaire luchthaven, en de Aeroporto dell’Urbe, is een kleine, low-traffic luchthaven ligt ongeveer 6 km ten noorden van het centrum van de stad.

Demografie

Historisch centrum van Rome, de eigendommen van de Heilige Stoel in die stad die extraterritoriale rechten genieten en San Paolo Fuori le Mura*
UNESCO-werelderfgoed
Staatspartij	Italië
Type	Cultureel
Criteria	i, iii, iv
Referentie	91
Regio**	Europa en Noord-Amerika
Inscriptiegeschiedenis
Inscriptie	1980 (3e zitting)
Uitbreidingen	1990
Bedreigde	1991-1998
* Naam zoals opgenomen op Werelderfgoedlijst. ** Regio zoals geclassificeerd door UNESCO.

In 2007 woonden er 2.718.768 mensen in Rome, en zo’n vier miljoen in de wijde omgeving van Rome. In de vijf jaar tussen 2002 en 2007 groeide de bevolking van Rome met 6,54 procent, terwijl de bevolking van Italië als geheel met 3,56 procent groeide. In 2007 bedroeg het geboortecijfer van Rome 9,10 geboorten per 1.000 inwoners, tegen een Italiaans gemiddelde van 9,45 geboorten.

Rome was de grootste stad ter wereld, en waarschijnlijk de grootste die ooit tot in de negentiende eeuw is gebouwd. Schattingen van de piekbevolking lopen uiteen van 450.000 tot meer dan 3,5 miljoen mensen ten tijde van keizer Augustus (63 v.C.E. tot 19 C.E.). Na de val van het Romeinse Rijk daalde de bevolking van de stad dramatisch tot minder dan 50.000 mensen, en bleef tot de Renaissance stagneren of krimpen. Toen het Koninkrijk Italië Rome in 1870 annexeerde, had het een bevolking van ongeveer 200.000, die snel steeg tot 600.000 aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.

In 2006 was een grote meerderheid van de bevolking, 92,63 procent, Italiaans. De grootste andere etnische groepen kwamen uit Roemenië en Polen, 3,14 procent, Oost-Azië (vooral Filippino), 1,28 procent, en de Amerika’s (vooral uit Peru), 1,09 procent. Er woonden ook tienduizenden illegale immigranten in Rome.

De oorspronkelijke taal van Rome was het Latijn, dat zich tijdens de Middeleeuwen ontwikkelde tot het Italiaans. Het Italiaans ontstond als een samenvloeiing van verschillende regionale dialecten, waaronder het Toscaanse dialect overheerste, maar de bevolking van Rome ontwikkelde ook een eigen dialect, het Romanesco.

Rome is het centrum van de rooms-katholieke denominatie van het christendom, en veel in gemeen met de rest van Italië, de grote meerderheid van de Romeinen zijn rooms-katholieken. De laatste jaren is de islamitische gemeenschap in Rome sterk gegroeid, voor een groot deel door immigratie uit Noordafrikaanse landen en landen in het Midden-Oosten. Als gevolg daarvan heeft de stad de bouw van de grootste moskee van Europa bevorderd, die in 1995 werd ingehuldigd.

Rome is een nationaal centrum voor hoger onderwijs. De eerste universiteit, La Sapienza (gesticht in 1303), heeft meer dan 150.000 studenten. De Universiteit van Rome Tor Vergata werd opgericht in 1982, en Roma Tre in 1992. Rome telt ook een aantal pontificale universiteiten en instituten, waaronder de Pauselijke Gregoriaanse Universiteit (de oudste jezuïetenuniversiteit ter wereld, opgericht in 1551), de Pauselijke Universiteit van Sint-Thomas van Aquino. Er zijn een aantal particuliere universiteiten.

Plaatsen van belang

Een van de symbolen van Rome is het Colosseum (70-80 v. Chr.), het grootste amfitheater dat ooit in het Romeinse Rijk is gebouwd. Het bood oorspronkelijk plaats aan 60.000 toeschouwers en werd gebruikt voor gladiatorengevechten. De lijst van belangrijke monumenten omvat het Forum Romanum, de Domus Aurea, het Pantheon, de Zuil van Trajanus, de Markt van Trajanus, de Catacomben, het Circus Maximus, de Thermen van Caracalla, Castel Sant’Angelo, het Mausoleum van Augustus, de Ara Pacis, de Boog van Constantijn, de Piramide van Cestius, en de Bocca della Verità.

Vaak over het hoofd gezien, heeft Rome een uitgebreid middeleeuws erfgoed. Basilieken uit het Paleochristelijke tijdperk zijn onder meer Santa Maria Maggiore en San Paolo Fuori le Mura, die beide kostbare mozaïeken uit de vierde eeuw herbergen. De twaalfde-eeuwse Basilica di San Clemente, vlakbij het Colosseum, is gebouwd bovenop een goed bewaarde kerk uit de vierde eeuw (met veel fresco’s), die werd gebouwd naast een Mithraïsche tempel uit de derde eeuw. Opmerkelijke middeleeuwse mozaïek- en frescokunst is te vinden in de kerken van Santa Maria in Trastevere, Santi Quattro Coronati en Santa Prassede. Tot de lekengebouwen behoren een aantal torens, waarvan de grootste de Torre delle Milizie en de Torre dei Conti zijn, beide naast het Forum Romanum, en de enorme trap die naar de basiliek van Santa Maria in Ara Coeli leidt.

Het indrukwekkendste meesterwerk van de renaissance-architectuur in Rome is het Piazza del Campidoglio van Michelangelo, samen met het Palazzo Senatorio, zetel van het stadsbestuur. In deze periode bouwden de grote aristocratische families van Rome weelderige woningen zoals het Palazzo del Quirinale (nu zetel van de President van de Italiaanse Republiek), het Palazzo Venezia, het Palazzo Farnese, het Palazzo Barberini, het Palazzo Chigi (nu zetel van de Italiaanse Eerste Minister), het Palazzo Spada, het Palazzo della Cancelleria, en de Villa Farnesina.

De belangrijkste pleinen, vaak versierd met obelisken en gebouwd in de 17e eeuw, zijn Piazza Navona, Piazza di Spagna, Campo de’ Fiori, Piazza Venezia, Piazza Farnese, en Piazza della Minerva. Openbare parken en natuurreservaten beslaan een groot gebied.

Na 1870, toen Rome hoofdstad werd van het nieuwe Koninkrijk Italië, werden vele grote paleizen in neoklassieke stijl gebouwd om ministeries, ambassades en andere regeringsinstanties te huisvesten, met name het Monument van Vittorio Emanuele II, waar zich het Graf van de Onbekende Soldaat bevindt dat de 650.000 Italianen vertegenwoordigt die in de Eerste Wereldoorlog zijn gesneuveld.

De belangrijkste fascistische site is de Esposizione Universale Roma wijk, vooral het Palazzo della Civiltà Italiana (1938-1943), waarvan het iconische ontwerp is bestempeld als de kubieke of vierkante Colosseum.

De belangrijkste musea en galeries zijn het Nationaal Museum van Rome, het Museum van de Romeinse Beschaving, het Nationaal Etruskisch Museum van Villa Giulia, de Capitolijnse Musea, de Galerij Borghese, het Museum van Castel Sant’Angelo, en de Nationale Galerij voor Moderne Kunst. Rome huisvest de Accademia Nazionale di Santa Cecilia (opgericht in 1585), en een operagebouw, het Teatro dell’Opera di Roma, evenals verschillende kleinere muzikale instellingen.

Rome was gastheer van de Olympische Zomerspelen van 1960 en is een officiële kandidaat om gastheer te zijn van de Olympische Zomerspelen van 2020. Voetbal is de populairste sport in Rome, net als in de rest van het land. Rugby wint steeds meer aan populariteit. Elk jaar in mei wordt in Rome het tennistoernooi ATP Masters Series gehouden op de gravelbanen van het Foro Italico. Wielrennen was enorm populair in de periode na de Tweede Wereldoorlog.

De blik op de toekomst

“De Eeuwige Stad” is een bijnaam voor de stad Rome, die de grootste en dichtstbevolkte stad van Italië is. Rome heeft een enorme erfenis, aangezien het staat op meer dan 2500 jaar geschiedenis, was ooit de grootste stad ter wereld, was het centrum van de westerse beschaving, en is nog steeds het hart van het christendom, als zetel van de rooms-katholieke kerk die het Vaticaanstad controleert. Deze erfenis, plus de beroemde gebouwen van Rome en zijn status als werelderfgoed blijven elk jaar een gestage stroom internationale bezoekers trekken, waardoor het de op twee na meest bezochte toeristische bestemming in de Europese Unie is.

Noten