Timothy C. Hain, MD – Pagina laatst gewijzigd: August 2, 2020

Nystagmus wordt gedefinieerd als onwillekeurige beweging van de ogen. Meestal bestaat het uit een mengsel van langzame en snelle bewegingen van de ogen. Nystagmus kan normaal optreden, zoals bij het volgen van een visueel patroon. Nystagmus kan ook abnormaal zijn, meestal in situaties waarin men zou willen dat de ogen stilstaan, maar ze zijn in beweging. Vertigo (een gevoel van ronddraaien), gaat vaak gepaard met nystagmus. Het volgende materiaal tracht de subtypes van nystagmus te illustreren en te beschrijven.

SPONTANEELSE NYSTAGMUS

• Vestibulaire onbalans nystagmus (zie Menieres film op site DVD)
• Pendulaire nystagmus
• Horizontale
• Verticale
• Torsie
• Zie-zaag
• Congenitale Nystagmus
  • Latente Nystagmus
  • Pendulair type
  • Jerk type
  • Periodic alternating type (PAN), film op site DVD
• Convergentie/Retractie nystagmus
• Divergentie nystagmus
• Periodic alternating nystagmus (PAN)
• Centrale nystagmus (verschillende films beschikbaar )
  • downbeat
  • upbeat nystagmus
  • horizontal
  • torsional
• Saccadic Nystagmus — inclusief vrijwillig (film beschikbaar op site DVD)

Typische verschijning van vestibulaire type spontane nystagmus.

Nestibulaire onbalans nystagmus (schokkerig type)

Spontane nystagmus duidt op beweging van de ogen zonder een cognitieve, visuele of vestibulaire stimulus. Meestal wordt spontane nystagmus veroorzaakt door een evenwichtsstoornis van het evenwichtsorgaan. Normaal vuren beide vestibulaire zenuwen op een tonisch tempo. De input van beide zenuwen wordt centraal afgetrokken. Wanneer het hoofd stil ligt, resulteert dit in een signaal van 0 spikes/sec, en geen nystagmus. Wanneer één vestibulaire zenuw minder vuurt dan de andere, geeft dit een offset die een constante nystagmus veroorzaakt. Vestibulaire nystagmus is “schok”-nystagmus – het oog beweegt langzaam naar de kant van de verminderde vuren, en “schokt” dan terug naar het centrum.

Vestibulaire nystagmus wordt gewoonlijk geremd door visuele fixatie en volgt ook typisch de wet van Alexander (het wordt groter bij staren in de richting van de snelle fasen). Als de nystagmus deze karakteristieken niet volgt, is het waarschijnlijk geen perifere vestibulaire nystagmus (het kan bijvoorbeeld te wijten zijn aan congenitale nystagmus), of er kunnen ook andere problemen gesuperponeerd zijn met het oculomotorische systeem of centrale paden. Processen die de door de ogen opgewekte nystagmus versterken, zoals de inname van kalmerende medicatie, versterken de effecten van de wet van Alexander. Bij vestibulaire nystagmus met zeer hoge snelheid, of bij personen met slecht gezichtsvermogen, kan fixatie ook ineffectief zijn.

Normale personen zijn in staat om spontane nystagmus van kleine fluctuaties in vestibulaire toon over een periode van dagen-weken uit te schakelen door een combinatie van laag-niveau automatische processen die wellicht verband houden met denervatie-overgevoeligheid, en perifere en centrale adaptatie. Dit uitdovingsproces verloopt snel, waarbij het overgrote deel binnen een paar weken is verdwenen. Voor volledige unilaterale laesies, kan een kleine residuele nystagmus nog jaren aanhouden.

Met dit in gedachten, is spontane nystagmus abnormaal, maar de betekenis ervan is niet altijd duidelijk (Kumar, 1982). Een spontane nystagmus vandaag de dag kan verband houden met een recente, relatief kleine vestibulaire onevenwichtigheid of een oud, volledig unilateraal vestibulair verlies. Spontane nystagmus moet ook worden beschouwd in de context van de opnamemethode die men ter beschikking heeft. Bij gebruik van zeer gevoelige opnamemethoden zoals video-ENG, of infrarood, kunnen kleine hoeveelheden (b.v. 2 deg/sec) significant zijn. Bij de meer gebruikelijke elektronystagmografische registratie, die gevoelig is voor drift, is de bovengrens van normaal 5 deg/sec.

Bij de ziekte van Menière wordt vestibulaire onevenwichtigheid type nystagmus typisch gezien tijdens een acute aanval. Aanvallen duren meestal slechts 2 uur, maar meestal zal er de volgende dag of twee ook enige nystagmus zijn. In ongeveer 85% van de gevallen is de nystagmus horizontaal met de snelle component gericht naar het gezond horende oor, wat wijst op een vestibulaire parese aan de kant waarnaar de langzame fasen gericht zijn. De nystagmus langzame-fase snelheid kan oplopen tot 40 deg/s. Af en toe wordt ook nystagmus gezien die in de tegenovergestelde richting is gericht. Dit kan in een vroeg stadium optreden, als gevolg van een tijdelijke excitatie, of later, als gevolg van een herstel nystagmus (bekend als verschijnselen van Bechterew).

Na unilaterale vestibulaire laesies (zoals vestibulaire neuritis, transtympanische gentamicine, akoestisch neuroma chirurgie, of vestibulaire zenuw doorsnijding), spontane nystagmus geleidelijk verdwijnt over maanden.

Voorbeelden:

• Doorsnijding van de nervus vestibularis

Congenitale nystagmus wordt apart gedekt.

• Latente nystagmus (LN)
• Pendulair type
• Jerk type

Convergentie/Retractie nystagmus

Dit type nystagmus is klassiek te wijten aan een dorsale middenhersenen laesie.

Divergentie nystagmus

Dit type nystagmus is zeldzaam, en is klassiek het gevolg van de Arnold Chiari misvorming.

Periodic alternating nystagmus (PAN) (hier meer gedetailleerd behandeld)

Deze zeldzame oculomotorische aandoening kan aangeboren zijn, of worden verworven als gevolg van letsel aan de cerebellaire nodulus. Het kan soms effectief worden behandeld met het geneesmiddel baclofen. Het wordt gekenmerkt door een nystagmus die eerst de ene kant opgaat, dan omkeert, en zich dan herhaalt. Een typische periode is 200 seconden, of ongeveer 3 tot 4 minuten.

Centrale nystagmus (downbeat, upbeat nystagmus, horizontaal, torsional)

Upbeat nystagmus (UBN) — zie link.

Downbeating nystagmus (UBN) — zie link.

Torsionele nystagmus (TN)