• Vertaal geplaatst 14 december 2014 9:02 GMT
• Geschreven door Juan Arellano Vertaald door Marianna Breytman
• Lees dit bericht in Français, Ελληνικά, русский, English, 日本語, Español

De Filipijnen, een Zuidoost-Aziatische archipel van meer dan 7.000 eilanden, is net als Latijns-Amerikaanse landen een voormalige kolonie in het Spaanse Rijk. De Filippijnen stonden in feite drie eeuwen lang onder Spaans bestuur, en behoorden met name tot het Koninkrijk Nieuw-Spanje. Gedurende deze tijd was Spaans de dominante taal van de koloniale regering op de eilanden, om pas na de Spaans-Amerikaanse Oorlog te worden vervangen door Engels, toen Spanje voor 20 miljoen dollar de controle over de eilanden overdroeg aan de Verenigde Staten.

Tijdens de 20e eeuw nam het gebruik van het Spaans af, vooral na de vernietiging van het Spaanse bolwerk in de Slag om Manilla. Door de daaropvolgende modernisering van het land en de Tweede Wereldoorlog werd Engels de meest gebruikte taal in het land.

In 1946 werden de Filippijnen onafhankelijk van de Verenigde Staten, maar behielden het Engels als een van de twee officiële talen, het Filippino is de andere. Momenteel hebben Filippino’s Engels of een van de lokale talen als moedertaal. Geschat wordt dat minder dan 1% van de huidige Filippijnse bevolking Spaans spreekt.

In 2008 schreef Gaspar Canela op de blog Reino de Siam dat de toestand van de Spaanse taal op de Filippijnen eigenlijk veel slechter was, omdat de Spanjaarden er volgens hem nooit in geslaagd zijn om de lokale talen te vervangen:

Muchos filipinos, los menos estudiados, hasta desconocen que estuvieron sometidos a un reino ibérico durante más de tres siglos. Los estadounidenses, tras expulsar a los españoles, trajeron a Filipinas barcos repletos de profesores de inglés. Zij hadden meer succes dan de Spanjaarden bij het verbreiden van hun taal, maar toch beheersen de Filippijnen en de eilanden tot op heden niet de taal van Shakespeare.

Veel Filippino’s erkennen niet eens dat zij meer dan drie eeuwen lang onderdanen waren van een Iberisch koninkrijk. De Amerikanen brachten, na de Spanjaarden te hebben verdreven, schepen vol Engelstalige professoren naar de Filippijnen. Zij hadden meer succes dan de Spanjaarden bij de uitbreiding van het gebruik van hun taal, maar nog steeds heerst niet overal op de eilanden de taal van Shakespeare.

Niettemin is het Spaans niet overal uit verdwenen. Sporen van de Spaanse taal zijn aanwezig in de achternamen van veel Filippino’s, in de namen van steden en historische plaatsen, en op de straten en pleinen van het land. Bovendien werd de klassieke Filippijnse literatuur volledig in het Spaans geschreven, zelfs gedurende een groot deel van de twintigste eeuw. Een van de vele werken uit de klassieke Spaans Filippijnse literatuur is Noli me tangere, van de schrijver José Rizal, die volgens geleerden een belangrijke rol heeft gespeeld in de consolidatie van het Filippijnse nationalisme.

Rizal, nu beschouwd als een nationale Filippijnse held, werd op 30 december 1896 geëxecuteerd op beschuldiging van opruiing door de Spaanse autoriteiten. De nacht voor zijn executie schreef hij een gedicht getiteld “My Last Farewell”, waarin hij zijn liefde voor de Filippijnen beschrijft. YouTube-gebruiker Hispanic Filipino heeft een video geüpload waarin hij het gedicht voordraagt:

Maar is Spaans een dode taal op de Filippijnen? Nauwelijks. Het Spaans blijft sterk geworteld op de eilanden, ook al is dat in het begin moeilijk op te merken. Guillermo Gomez Rivera, directeur van het Manila weekblad Nueva Era, is optimistisch over de toekomst van de taal in de Filippijnen en deelt zijn mening op web blog, Filipinas Única waar hij stelt dat Spaans heel gemakkelijk is voor elke Filippino die Tagalog, Visayan, en Ilokano spreekt:

El español es bien fácil para cualquier filipino que hable tagalo, bisaya, bicolano e ilocano porque en estas lenguas indígenas están incrustadas miles de hispanismos. En estos idios indígenas todas las prendas que se llevan en el cuerpo se llaman en español: sombrero, camiseta, cinturón Todos los muebles y enseres que se encuentran dentro del hogar se llaman en español: cocina, cuarto, sala Todo lo que es infraestructura de urbanización se llama en español: esquinita, avenida, plaza…

Spaans is heel gemakkelijk voor elke Filippino die Tagalog, Visayan en Ilokano spreekt, omdat duizenden hispanismen in deze inheemse talen zijn ingebed. In deze inheemse talen worden alle kledingstukken in het Spaans aangeduid: sombrero (hoed), camiseta (hemd), cinturón (riem) Alle meubels en apparaten die in huis staan, worden in het Spaans aangeduid: cocina (keuken), cuarto (kamer), sala (woonkamer) Alle urbanisatie-infrastructuur wordt in het Spaans aangeduid: esquinita (hoek), avenida (laan), plaza (plein)…

Internetgebruiker Neptuno Azul demonstreert dit principe met de poëzie van Eloidoro Ballesteros, geschreven in het Chavacano, een creoolse taal die is afgeleid van het Spaans en verschillende lokale talen:

De laatste tijd zijn er tekenen dat de belangstelling voor het Spaans weer toeneemt, dankzij de inspanningen van het Cervantes Instituut en andere Spaanse en Filippijnse instellingen, alsmede van mensen die de erfenis van de Filippijnse taal willen redden. Deze groepen hebben zelfs enige officiële steun gekregen van de voormalige regering van president Gloria Macapagal-Arroyo, die in 2009 is begonnen met de gedeeltelijke herinvoering van Spaans in het voortgezet onderwijs. Ook buiten de scholen neemt de belangstelling van het bedrijfsleven voor het Spaans weer toe.

Een nuttige demonstratie van Spaans als levende taal op de Filippijnen is deze YouTube-video, getiteld “Teaching Spanish in the Philippines”, waarin verschillende Filippijnse studenten laten zien wat ze op school hebben geleerd.