AustraliëEdit
Het stadscentrum van Adelaide en de aangrenzende voorstad North Adelaide, in Zuid-Australië, werden in 1837 gepland door kolonel William Light. De straten van de stad werden aangelegd in een raster, met in het stadscentrum een centraal openbaar plein, Victoria Square, en vier openbare pleinen in het centrum van elke wijk van de stad. Noord-Adelaide heeft twee openbare pleinen. De stad werd ook ontworpen om omringd te worden door parken, en al deze kenmerken bestaan vandaag de dag nog steeds, waarbij de pleinen onderhouden worden als voornamelijk groene ruimtes.
ChinaEdit
Op het vasteland van China is het Volksplein een gebruikelijke benaming voor het centrale stadsplein van moderne Chinese steden, dat in de afgelopen decennia is aangelegd als onderdeel van de stedelijke modernisering. Deze pleinen zijn de plaats van overheidsgebouwen, musea en andere openbare gebouwen. Het bekendste en grootste van dergelijke pleinen in China is waarschijnlijk het Tiananmen-plein.
DuitslandEdit
Het Duitse woord voor plein is Platz, dat ook “Plaats” betekent, en een gebruikelijke term is voor centrale pleinen in Duitstalige landen. Vanaf de Middeleeuwen tot heden waren deze pleinen het middelpunt van het openbare leven in de steden. Pleinen die tegenover een paleis of kasteel (Duits: Schloss) liggen, worden gewoonlijk Schlossplatz genoemd. Prominente Plätze zijn onder meer de Alexanderplatz, Pariser Platz en Potsdamer Platz in Berlijn, Heldenplatz in Wenen, en de Königsplatz in München.
ItaliëEdit
Een piazza (Italiaanse uitspraak: ) is een stadsplein in Italië, Malta, langs de Dalmatische kust en in omliggende regio’s. San Marco in Venetië is misschien wel het bekendste plein ter wereld. De term komt ruwweg overeen met het Spaanse plaza. In Ethiopië wordt het gebruikt om een deel van een stad aan te duiden.
Toen de graaf van Bedford Covent Garden ontwikkelde – het eerste door particulieren aangelegde openbare plein in Londen – omringde zijn architect Inigo Jones het met arcaden, op Italiaanse wijze. Praten over de piazza werd in de hoofden van de Londenaren niet verbonden met het plein in zijn geheel, maar met de arcades.
Een piazza is gewoonlijk te vinden op de samenkomst van twee of meer straten. De meeste Italiaanse steden hebben meerdere piazza’s met straten die vanuit het centrum uitstralen. Winkels en andere kleine bedrijven zijn te vinden op piazza’s, omdat het een ideale plek is om een bedrijf te vestigen. Veel metrostations en bushaltes bevinden zich op piazza’s, omdat het belangrijke punten in een stad zijn.
In Groot-Brittannië verwijst piazza nu meestal naar een geplaveide open voetgangersruimte, zonder gras of beplanting, vaak voor een belangrijk gebouw of winkels. King’s Cross station in Londen krijgt een piazza als onderdeel van de herontwikkeling ervan. De piazza vervangt de bestaande hal uit de jaren 1970 en maakt het mogelijk de oorspronkelijke voorgevel uit de jaren 1850 opnieuw te zien. Er is een goed voorbeeld van een piazza in Scotswood bij het Newcastle College.
In de Verenigde Staten, in het begin van de 19e eeuw, werd een piazza door verdere uitbreiding een fantasievolle naam voor een zuilengalerij veranda. Piazza werd door sommigen, vooral in de omgeving van Boston, gebruikt om te verwijzen naar een veranda of voorportaal van een huis of appartement.
Een centraal plein vlak bij de Main Street van Gibraltar, tussen het Parlementsgebouw en het stadhuis dat officieel John Mackintosh Square wordt genoemd, wordt in de volksmond aangeduid als The Piazza.
IndonesiëEdit
Een groot open plein dat vaak voorkomt in dorpen, steden en dorpen van Indonesië staat bekend als alun-alun. Het is een Javaanse term die in het hedendaagse Indonesië verwijst naar de twee grote open pleinen van kraton-compounds. Het is typisch gelegen naast een moskee of een paleis. Het is een plaats voor openbare voorstellingen, hoffeesten en algemeen niet-hofvertier.
IranEdit
In de traditionele Perzische architectuur staan de stadspleinen bekend als maydan of meydan. Een maydan wordt beschouwd als een van de essentiële elementen in de stadsplanning en zij grenzen vaak aan bazaars, grote moskeeën en andere openbare gebouwen. Het Naqsh-e Jahan-plein in Isfahan en het Azadi-plein in Teheran zijn voorbeelden van klassieke en moderne pleinen.
Nederland en BelgiëEdit
Pleinen worden vaak “markt” genoemd vanwege het gebruik van het plein als marktplaats. Bijna elke stad in België en het zuidelijke deel van Nederland heeft een “Grote Markt” (bijvoorbeeld “Grote Markt” in Brussel) of “Grand Place” in het Frans. De “Grote Markt” is vaak de plaats waar het stadhuis staat en dus het centrum van de stad.
Dezelfde naamgeving vindt men in de omliggende regio’s, zoals bijvoorbeeld Keulen dat verschillende centrale pleinen heeft met de naam “-markt” of “Markt” (Heumarkt, Neumarkt, Alter Markt).
RuslandEdit
In Rusland is het centrale plein (Russisch: центра́льная пло́щадь, geromaniseerd: tsentráĺnaya plóshchad́) een gebruikelijke term voor een open gebied in het hart van de stad. In een aantal steden heeft het plein geen eigen naam en wordt het officieel aangeduid als Centraal Plein, bijvoorbeeld Centraal Plein (Tolyatti).
Spaanstalige landenEdit
De Spaanstalige term voor een openbaar plein is plaza, en deze term wordt gebruikt in heel Spanje, Spaans Amerika, het zuidwesten van de Verenigde Staten, en de Filippijnen. Naast kleinere pleinen bevatte het Plaza Mayor (in Spaanse kolonies soms Plaza de Armas genoemd, “wapenplein”, waar troepen konden worden verzameld) van elk bestuurscentrum drie nauw verwante instellingen: de kathedraal, het cantabile of administratief centrum, dat in een vleugel van het paleis van een gouverneur kon zijn ondergebracht, en de audiëntie- of rechtszaal. Het plein kon groot genoeg zijn om dienst te doen als militair paradeplein. In tijden van crisis of feest was het de ruimte waar een grote menigte zich kon verzamelen.
Zoals de Italiaanse piazza en de Portugese praça, blijft de plaza een centrum van gemeenschapsleven dat alleen geëvenaard wordt door het marktplein. Een plaza de toros is een arena. Winkelcentra kunnen “plaza” in hun naam opnemen, en plaza comercial wordt in sommige landen gebruikt als synoniem voor “centro comercial” d.w.z. “winkelcentrum”.
Plaza (Europees Spaans: ; of, Latijns-Amerikaans Spaans: ) is een Spaans woord, dat verwant is aan het Italiaanse piazza, het Portugese praça, het Galicische praza, het Catalaanse plaça, het Roemeense piața, het Duitse Platz en het Franse place (dat ook aan het Engels is ontleend). De oorsprong van al deze woorden is, via het Latijnse platea, van het Griekse πλατεῖα (ὁδός) plateia (hodos), dat “brede (weg of straat)” betekent.
Verenigd KoninkrijkEdit
In het Verenigd Koninkrijk, en met name in Londen en Edinburgh, heeft een “plein” een ruimere betekenis. Er zijn openbare pleinen van het hierboven beschreven type, maar de term wordt ook gebruikt voor formele open ruimten omgeven door huizen met particuliere tuinen in het centrum, soms bekend als tuinpleinen. De meeste van deze pleinen zijn in de 18e en 19e eeuw aangelegd. In sommige gevallen zijn de tuinen nu opengesteld voor het publiek. Zie de categorie pleinen in Londen. Daarnaast zijn er veel openbare pleinen aangelegd in steden in het Verenigd Koninkrijk als onderdeel van de stadsvernieuwing na de Blitz. Pleinen kunnen ook vrij klein zijn en op binnenplaatsen lijken, vooral in de City van Londen. In Londen is Trafalgar Square waarschijnlijk het indrukwekkendste voorbeeld van een plein dat geen tuinen heeft en omgeven is door historische gebouwen. In Halifax is de onlangs gerestaureerde Piece Hall beschreven als een piazza die kan wedijveren met vele andere in Europa.
Verenigde StatenEdit
In sommige steden, vooral in New England, wordt de term “plein” (als zijn Spaanse equivalent, plaza) toegepast op een commercieel gebied (zoals Central Square in Cambridge, Massachusetts), meestal gevormd rond het kruispunt van drie of meer straten, en dat oorspronkelijk bestond uit een of ander open gebied (waarvan vele zijn opgevuld met verkeerseilanden en andere verkeersremmende voorzieningen). Veel van deze kruispunten zijn onregelmatig in plaats van vierkant.
In het Amerikaans Engels, een plaza kan een van de verschillende dingen betekenen:
- een stadsplein, zoals in het Spaanse gebruik
- “een open gebied meestal gelegen in de buurt van stedelijke gebouwen en vaak voorzien van wandelpaden, bomen en struiken, plaatsen om te zitten, en soms winkels”
- een winkelcentrum van enige omvang
- een tolplein, waar het verkeer tijdelijk moet stoppen om tol te betalen
- een gebied naast een snelweg met servicefaciliteiten (zoals restaurants, benzinestations en toiletten)
In de metropolitane landschappen van vandaag wordt het plein vaak opgenomen als een ontwerpelement, of als een resultaat van bestemmingsplannen, budgettaire beperkingen voor gebouwen, en dergelijke. De socioloog William H. Whyte deed een uitgebreide studie van pleinen in New York City: zijn studie humaniseerde de manier waarop moderne stedelijke pleinen worden geconceptualiseerd, en hielp bij het inluiden van belangrijke ontwerpveranderingen bij het maken van pleinen., kunnen zij worden gebruikt om ruimten voor buurten met lage inkomens te openen, en kunnen ook de algemene esthetiek van het omringende gebied stimuleren van economische vitaliteit, voetgangersmobiliteit en veiligheid voor voetgangers. De meeste pleinen ontstaan uit een samenwerking tussen lokale non-profit aanvragers en stadsambtenaren, waarvoor goedkeuring van de stad nodig is.
In heel Noord-Amerika komen woorden als place, square, of plaza vaak voor in de namen van commerciële ontwikkelingen zoals winkelcentra en hotels.