Over Differentiatie
Wat is differentiatie?
Differentiatie verwijst naar de strijd die alle mensen voeren in hun streven om een gevoel van zichzelf als autonome individuen te ontwikkelen. De meest fundamentele vraag die we ons moeten stellen is: leven we op basis van wat ons werkelijk bezielt, wat belangrijk voor ons is en wat ons leven zin geeft, of leven we op basis van voorschriften die we tijdens het opgroeien hebben gekregen? Leven wij volgens onze eigen waarden en ethische principes, of leven wij automatisch volgens de waarden en normen van andere mensen of van de maatschappij waarin wij leven?
Onze identiteit wordt voortdurend beïnvloed door intermenselijke ervaringen die gunstig of ongunstig zijn voor de ontwikkeling van onze persoonlijkheid. Opdat wij ons eigen leven kunnen leiden en onze bestemming kunnen vervullen, moeten wij ons onderscheiden van destructieve familie- en maatschappelijke invloeden. In de mate dat we belangrijke aspecten van onze unieke identiteit kunnen ontwikkelen en in stand houden, zullen we in staat zijn om echt individualistisch en creatief te leven.
Bovendien, wanneer we meer gedifferentieerd zijn, zijn we beter in staat om een liefdevolle intieme relatie te vormen en in stand te houden. Volgens Murray Bowen, grondlegger van de familiesysteemtheorie, is het zo dat hoe gedifferentieerder iemand is, hoe meer hij of zij “een individu kan zijn terwijl hij of zij in emotioneel contact staat” met een andere persoon of de groep. Omgekeerd, hoe minder gedifferentieerd we zijn van destructieve invloeden, zowel extern als intern, hoe minder goed we in staat zijn om ons nauw te verhouden tot een andere persoon, onze partner of onze kinderen.
Hoe kunnen we ons afscheiden of differentiëren van deze destructieve invloeden?
Het proces van differentiatie omvat vier taken. Een persoon moet: (1) breken met geïnternaliseerde gedachteprocessen, dat wil zeggen, kritische, vijandige houdingen ten opzichte van zichzelf en anderen; (2) de negatieve persoonlijkheidskenmerken in zichzelf veranderen die een incorporatie vertegenwoordigen van de aversieve eigenschappen van iemands ouders; (3) patronen van verdediging identificeren en opgeven die gevormd zijn als een aanpassing aan pijnlijke gebeurtenissen in iemands kindertijd; en (4) iemands eigen waarden, idealen en overtuigingen ontwikkelen in plaats van automatisch de overtuigingen te accepteren van iemands cultuur of van degenen waarmee men is opgegroeid. Het is ook belangrijk om transcendente doelen te formuleren, doelen die verder gaan dan jezelf en je familie, en om stappen te zetten in de richting van het vervullen van doelen die zin geven aan je leven.
Hoe werkt de samenleving als een obstakel voor differentiatie?
De verdedigingen van individuele leden van een samenleving produceren samen culturele houdingen, mores en instellingen, die op hun beurt via sociale druk op elke persoon terugwerken. Zij belemmeren de beweging van mensen in de richting van differentiatie en ontnemen hen de vitale ervaringen die nodig zijn voor het nastreven van persoonlijke vrijheid en het vervullen van hun ware potentieel. De maatschappij oefent een krachtige invloed uit door expliciete en impliciete eisen voor gelijkvormigheid en uniformiteit en door het aanmoedigen van de “juiste” socialisatie van kinderen in haar geaccepteerde normen, waarvan vele schadelijk zijn voor het emotionele welzijn van kinderen.
Wat zijn enkele kenmerken van een zeer gedifferentieerd persoon?
Murry Bowen schilderde een gedifferentieerd individu af als “een emotioneel afgescheiden persoon, met het vermogen om voor zichzelf te denken, te voelen, en te handelen.” In Het Zelf Onder Beleg: Een Therapeutisch Model voor Differentiatie, beschrijven we zeer gedifferentieerde individuen als mensen die een uniek persoonlijk standpunt en een realistische identiteit hebben ontwikkeld, los van labels of definities die uit de kindertijd zijn geïnternaliseerd. Zulke mensen bezitten een innerlijke harmonie en een zelfbevestigende benadering van het leven, en zijn niet al te zeer bezig met het verleden of de toekomst. In plaats daarvan richten zij zich op het hier en nu, wat hen in staat stelt met gepaste affectie te reageren op zowel de positieve als de negatieve aspecten van het leven. Door afgestemd te zijn op hun emoties, behouden zij hun vitaliteit en opwinding in het leven. Zij zijn in staat hun identiteit en gelijkmoedigheid te bewaren in nauwe associatie met een andere persoon zowel als in een groep.
In hun persoonlijke interacties zijn gedifferentieerde mensen open en empathisch, en over het algemeen warm, respectvol en vriendelijk, vooral voor de mensen die het dichtst bij hen staan. Hun gebrek aan exclusiviteit stelt hen in staat hun zorgzame gevoelens uit te breiden naar mensen buiten hun directe familie. Zij zijn begaan met het lijden van alle mensen en zijn waarschijnlijk betrokken bij pogingen om anderen te helpen. Zij waarderen het belang van seksualiteit en beschouwen seks als een natuurlijke uitbreiding van lichamelijke genegenheid. In hun relaties zijn ze in staat een oprecht gevoel van liefde te onderhouden; dat wil zeggen, ze waarderen de doelen van hun partner los van hun eigen behoeften en belangen, en respecteren de persoonlijke onafhankelijkheid en soevereiniteit van de ander.
Hoe gaat de hooggedifferentieerde persoon om met existentiële kwesties?
In ons werk hebben we ontdekt dat hoe meer mensen gedifferentieerd raken van geïnternaliseerde stemmen en hun authentieke zelf versterken, hoe meer ze zich bewust worden van de dood, en hoe meer ze moeten leren om te gaan met deze pijnlijke gevoelens. Het uiten van diepe gevoelens van droefheid en verdriet over existentiële werkelijkheden blijkt een verzachtend effect te hebben op degenen die openstaan voor deze emotionele ervaring. Bovendien helpt het onder ogen zien van de gevoelens van verdriet, angst en vrees rond het existentiële dilemma mensen om hun prioriteiten en transcendente doelen na te leven, en om hun eigen betekenis in het leven te vinden.