400 Zoroastrisme is het geloof van veel Perzen. De Zoroastriërs geloven in een strijd tussen hun god, Mazda, en de duivel. Zij geloven dat de geboorte van hun stichter, de profeet Zarathustra, het begin was van een laatste tijdperk dat zal eindigen in een Armageddon en de triomf van het goede over het kwade. Misschien geven Perzische ambtenaren of kooplieden in Juda Zoroastrische opvattingen door aan de Joden, die in deze tijd respect hebben voor de Perzen en wijlen Cyrus II, die de Joodse gevangenen in Babylon bevrijdde.

399 Democraten, terug aan de macht in Athene en bang voor vijanden, veroordelen de aristocratische filosoof Socrates ter dood.Socrates wil dat mensen vragen stellen, en hij doet alsof hij zonder conclusies is.Hij gelooft in een god zoals die van zijn leermeester, Anaxagoras. Net als Xenophanes meent hij dat de goden van Homerus voorbeelden zijn van slecht gedrag. De Grieken zien de geschriften van Homerus als goddelijk geïnspireerd en als een referentie voor het religieuze denken.Zij die Socrates veroordelen, doen tenminste alsof zij geloven in de goden van het gewone volk, en zij beschouwen Socrates als subversief en tegen de democratie.

396 Antisthenes is rond de veertig. Hij heeft een school van denken gesticht die Cynisme heet. Hij walgt van de wereld om hem heen en van wat hij ziet als het waardeloze gekibbel van de verfijnde filosofie. Hij heeft het gezelschap van andere filosofen verlaten en preekt op marktplaatsen voor het gewone volk in eenvoudige taal. Hij vertelt de mensen dat deugdzaamheid vereist dat men zich terugtrekt uit een wereld die immoreel en corrupt is. Maar zich terugtrekken is zinloos voor mensen die proberen te overleven.

394 Rome, nu gegroeid tot ongeveer dertig bij twintig mijl, reageert op een verzoek van de Etruskische stad Clusium om hulp tegen een aanval van een Keltisch volk dat Galliërs wordt genoemd.

390 De Galliërs vallen aan en vernietigen Rome bijna. Rome is vastbesloten om sterker te worden. Ze nemen nieuwe militaire wapens, laten de speer vallen ten gunste van een twee voet lang zwaard. De Romeinen beginnen ook helmen, borstplaten en een schild met ijzeren randen te gebruiken. En ze moeten hun leger reorganiseren.

387 De filosoof Plato wordt veertig. Hij keert uit ballingschap terug naar Athene en begint zijn eigen academie. Plato heeft een hekel aan democraten en de sympathieën van Protagoras (de sofisten). Hij is een aristocraat die een hekel heeft aan de wereld om hem heen, inclusief de aristocratische heerschappij, en hij is voorstander van een maatschappij die in klassen is verdeeld en door filosofen wordt geleid. Hij gelooft dat abstracties op zichzelf werkelijk zijn in plaats van voorstellingen, dat woorden absoluten zijn in plaats van conventie en representatief voor betekenis. Hij begrijpt niets van het lichaam dat de hersenen in staat stelt te functioneren. De hemel, gelooft hij, is niets dan perfectie, inclusief perfecte cirkels. Hij behoort tot de Pythagoriaanse traditie in de filosofie. En net als zijn mentor, Socrates, is hij een monotheïst.

380 Carthago is handel gaan drijven met de Afrikanen ten zuiden van hen, en stuurt ijzer door de Sahara. IJzersmelterij is verschenen in wat we nu Nigeria noemen. Het gebruik van ijzer verbetert de jacht en de bosbouw, waardoor de bevolkingsdruk toeneemt en de Bantoe’s oostwaarts trekken.

371 Sparta heeft er een puinhoop van gemaakt om andere Griekse stadstaten te controleren. Sparta is niet meer de samenleving die het een eeuw daarvoor was. Het is verslagen door Thebe. De Grieken erkennen dat de overheersing van Sparta voorbij is, en er vormen zich nieuwe coalities in Griekenland.

360 Jeruzalem is herbouwd en de macht van het erfelijke priesterschap van het Judaïsme is stevig gevestigd. Als een vader zijn zoon opstandig en ongehoorzaam vindt, kan hij hem naar de stadsoudsten brengen en hem laten stenigen. In een geschil dat voor de rechter komt, wordt een man die als zondig wordt beschouwd, gegeseld, maar niet meer dan veertig keer. Priester-schrijvers hebben de Hebreeën beschreven als afstammelingen van Noach en Noach’s voorouders als de eerste familie van de mensheid. En de priester-geschriften beschrijven de god van de Joden als oppermachtig boven alle andere goden. Mozes wordt beschreven als levende in de tijd van de koninkrijken van Moab en Edom, en Abraham wordt beschreven als levende toen de Chaldeeën Sumerië in bezit hadden. De Joodse wet staat slavernij toe, maar de slavernij van een mede-Jood is beperkt tot zeven jaar.

350 Hindoe verhalen, de Ramayan en Mahabharata, worden op schrift gesteld. Zij zijn afkomstig uit de mondelinge overlevering en, zoals de Ilias van Homerus, concentreren zij zich op de macht van de goden en prijzen zij de heldenmoed en de deugden van de krijgers-prinsen. De helden van deze heilige verhalen zijn toegewijd aan de waarheid, hebben een sterk plichtsgevoel en genegenheid voor hun ouders.

344 De Atheense redenaar Demosthenes wordt veertig. Over het huwelijk heeft hij gezegd of zal hij zeggen: “Wij hebben hoeren voor ons plezier, bijwijven voor onze gezondheid en echtgenotes om ons wettige nakomelingen te baren.”

344 Ook Aristoteles wordt veertig. Hij was een student van Plato. Hij heeft een hekel aan Plato’s utopie en gelooft meer in empirisme dan Plato. Zijn empirisme: Als je niet gelooft dat rivieren beginnen als kleine stroompjes in de bergen, volg ze dan stroomopwaarts. Hij houdt ervan alles te categoriseren, ook biologische dingen. Hij gelooft in syllogistische logica -consistentie van het algemene naar het specifieke. Hij gelooft in harmonie en evenwicht, dat het beste is tussen uitersten, inclusief een evenwicht tussen staatsmacht en individuele vrijheid. Hij gelooft in de god van Anaxagoras. Hij heeft een hekel aan communisme en steunt slavernij. Hij is voor een evenwicht tussen individualisme en een totalitaire handhaving van collectieve belangen.

338 (2 aug) Een leger van de natiestaat Macedonië, geleid door zijn koning, Filips II, verslaat de gecombineerde strijdkrachten van de Griekse stadstaten Athene en Thebe, in de Slag bij Chaeronea.

337 Filips II heeft in Macedonië een sterke en verenigde natie gesticht. Hij is toegewijd aan de Griekse cultuur en heeft Aristoteles ingehuurd om zijn zoon Alexander te onderwijzen. Hij legt de eenheid van de verdeelde Griekse stadstaten op en richt de Helleense Liga op, die voor het eerst bijeenkomt in de stad Korinthe.

336 Filips II wordt vermoord. Alexander wordt koning.

334 Alexander begint oorlog te voeren tegen Perzië, hij en zijn leger trekken door het Perzische rijk, van Klein-Azië, naar Egypte, dwars door Perzië, naar de Hindu Kush en de Indus Vallei.

331 (1 okt) Alexander verslaat een leger van Perzische koning Darius III en zijn Griekse huurlingen, in de Slag bij Gaugamela.

323 Alexander keert terug naar zijn nieuwe hoofdstad, Babylon. Hij wil samenwerking en broederschap in zijn hele rijk en heeft plannen voor uitbreiding van de handel en zijn heerschappij naar Italië. Dan sterft hij, tweeëndertig jaar oud. Mythen zijn nog steeds de dominante manier om over het verleden na te denken, en er zullen veel mythen over Alexander ontstaan.

322 Alexanders Perzische vrouw, Roxana, baart Alexanders kind, Alexander IV. Alexanders generaals hebben gezworen Alexanders rijk bijeen te houden, maar voor sommige Macedoniërs is het ondenkbaar dat hun koning de zoon zou zijn van een barbaarse Aziatische vrouw.

321 In India leidt de concurrentie tussen koninkrijken tot één dominante macht onder Chandragupta Maura, stichter van een nieuwe dynastie.

316 De moeder van Alexander de Grote, Olympias, heeft de heerschappij over Macedonië opgeëist, een leger op de been gebracht en de legitimiteit van Roxana’s zoon, Alexander IV, verdedigd. Macedonië wordt onder de voet gelopen door haar tegenstanders en zij wordt gedood.

311 Alexander IV wordt terechtgesteld, en ook zijn moeder, Roxana, sterft. Voormalige ondergeschikten van Alexander de Grote hebben elkaar bestreden en verdelen zijn rijk. Alexanders vroegere lijfwacht, Ptolemaeus, maakt zichzelf koning van Egypte.

305 Een vroegere officier in Alexanders leger, Seleucus, beschouwt zichzelf als keizer in heel Perzië en in landen ten oosten van Perzië. Hij probeert door Chandragupta ingenomen gebieden die deel hadden uitgemaakt van Alexanders rijk terug te krijgen. Chandragupta keert Seleucus’ dadendrang en Seleucus wordt gedwongen in te stemmen met vredesvoorwaarden. Chandragupta verovert vervolgens tot in de Himalaya en de rest van Noord-India.

301 Chandragupta treedt af ten gunste van een van zijn zonen en trekt zich met een jainistische wijze terug in een religieus toevluchtsoord. Daar vast hij tot de dood, terwijl hij God om verlichting van een droogte smeekt.

5e Eeuw BCE (500 tot 401) | 3e Eeuw BCE (300 tot 201)