Varicella, ook wel “waterpokken” genoemd, is een acute en zeer besmettelijke ziekte. Ze wordt veroorzaakt door een primaire infectie met het varicella-zoster-virus (VZV). Varicella komt wereldwijd voor en treft, bij gebrek aan een vaccinatieprogramma, bijna iedereen halverwege de volwassen leeftijd. De epidemiologie van de ziekte verschilt tussen gematigde en tropische klimaten. De redenen voor de verschillen zijn slecht begrepen en kunnen verband houden met de eigenschappen van VZV (waarvan bekend is dat het gevoelig is voor warmte), het klimaat, de bevolkingsdichtheid en het risico van blootstelling (b.v. het bezoeken van kinderopvang of school of het aantal broers en zussen in het huishouden).

VZV is in hoge mate overdraagbaar via respiratoire druppeltjes of direct contact met karakteristieke huidlaesies van de besmette persoon. De eerste symptomen van klinische varicella treden gewoonlijk op na een incubatieperiode van 10-21 dagen en omvatten koorts, malaise en de karakteristieke jeukende huiduitslag. Varicella is over het algemeen zelfbegrenzend en de blaasjes ontwikkelen geleidelijk korstjes, die in een periode van 7-10 dagen verdwijnen. Men blijft besmettelijk totdat alle laesies korstjes hebben gekregen. De ziekte is meestal mild, maar er kunnen ernstige complicaties optreden, waaronder bacteriële infecties (bv. cellulitis, pneumonie) en neurologische complicaties (bv. encefalitis), en deze kunnen fataal zijn. De ziekte wordt geassocieerd met een hogere morbiditeit en mortaliteit bij zuigelingen en bij personen met een verzwakt immuunsysteem.

Na infectie blijft het virus latent aanwezig in zenuwcellen en kan het gereactiveerd worden waardoor een secundaire infectie ontstaat – herpes zoster, gewoonlijk “gordelroos” genoemd. Dit komt meestal voor bij volwassenen van >50 jaar of bij immuungecompromitteerden en gaat gepaard met een pijnlijke huiduitslag die kan leiden tot blijvende zenuwschade.

Varicella kan worden voorkomen door immunisatie en sinds 1974 zijn er meerdere vaccinformuleringen van het levend verzwakte vaccin, gebaseerd op de Oka VZV-stam, beschikbaar. Varicella-vaccins zijn beschikbaar als enkelvoudig antigeen en in combinatie met mazelen-, bof- en rodehondvaccin.

WHO Position Papers

• Varicella position paper
  pdf, 889kb
• Aanvullend materiaal in relatie tot de position paper

Vaccinveiligheid

• Varicella vaccin safety information sheet
  pdf, 312kb

Immunologische basis van vaccinatie

• Immunologische basis van immunisatie, Module 10: Varicella

Laatst bijgewerkt: 4 april 2015