Introduction

Fore-body airway obstruction (FBAO) (choking) is a life-threatening emergency. In Engeland en Wales werden in 2016 252 sterfgevallen door verstikking gemeld, waarvan bijna 30% bij mensen van 80 jaar en ouder. Alarmerend is dat meer dan 60% van de sterfgevallen door verstikking in 2016 plaatsvond in ziekenhuizen en andere zorginstellingen (Office for National Statistics, 2017).

Elk jaar worden in het Verenigd Koninkrijk ongeveer 16.000 volwassenen en kinderen op spoedeisende hulpafdelingen behandeld voor FBAO (Handley et al, 2005). In 2016 waren er in Londen 1.916 verslikkingsepisoden van een zodanige ernst dat een 999-oproep werd gedaan om een ambulance te vragen; 999-oproepen voor verslikking vallen over het algemeen samen met etenstijden (Pavitt et al, 2017). Bij volwassenen lijkt de incidentie van verslikken toe te nemen met de leeftijd (Soroudi et al, 2007).

Verpleegkundigen moeten in staat zijn om FBAO te herkennen en effectief te behandelen. Aangezien de meeste FBAO-verschijnselen gepaard gaan met eten, worden ze vaak waargenomen, zodat vroegtijdig kan worden ingegrepen terwijl de patiënt nog bij bewustzijn is.

Slagen op de rug (slaps), thoraxstoten en abdominale stoten zijn manoeuvres die de intra-thoracale druk kunnen verhogen en vreemde lichamen uit de luchtweg kunnen verdrijven. In 50% van de FBAO-episoden zijn back blows alleen effectief om de obstructie te verlichten; in 50% van de gevallen is echter meer dan één techniek nodig om de obstructie te verlichten (Perkins et al, 2017).

Oorzaken van FBAO

Choking treedt meestal op terwijl de persoon eet of drinkt en kan geassocieerd zijn met spier-, neurologische of cerebrale stoornissen (Pavitt et al, 2017). De meeste sterfgevallen door verstikking worden veroorzaakt door voedsel (87%), terwijl kleine voorwerpen – een bijzonder probleem bij kinderen – de oorzaak zijn van 13% van de verstikkingsgerelateerde sterfgevallen (ONS, 2017).

Mensen met een verhoogd risico op FBAO zijn onder meer mensen met een van de volgende aandoeningen of kenmerken:

• Gewijzigd bewustzijnsniveau;
• Drugs- en/of alcoholintoxicatie;
• Neurologische stoornis, met verminderde slik- en hoestreflexen (bijvoorbeeld beroerte);
• Respiratoire aandoening;
• Menselijke beperking;
• Dementie;
• Slecht gebit;
• Odere leeftijd (Wong en Tariq, 2011).

Er zijn gevallen van kokhalzen gemeld die verband houden met het gebruik van pressurised metered-dose inhalers (pMDI’s), waarbij patiënten voorwerpen, waaronder mondstukkapjes, in de achterkant van de keelholte inhaleerden, wat resulteerde in hoesten en, in sommige gevallen, aspiratie met luchtwegobstructie tot gevolg (Medicines and Healthcare products Regulatory Agency, 2018). Sinds 1987 zijn 22 gevallen gemeld met betrekking tot het per ongeluk inhaleren van mondstukdeksels van inhalatoren of voorwerpen die vast zijn komen te zitten in de inhalator (MHRA, 2018).

Het is belangrijk om patiënten de juiste techniek voor het gebruik van hun inhalator te leren, inclusief het advies om het mondstukdeksel volledig te verwijderen, evenals het schudden van de inhalator om losse voorwerpen te verwijderen die mogelijk niet zichtbaar zijn. Patiënten moeten ook controleren of de binnen- en buitenkant van het mondstuk helder zijn voordat ze een dosis inhaleren (MHRA, 2018).

Tekenen van FBAO

Herkenning van de tekenen van FBAO is de sleutel tot vroegtijdige en effectieve interventie. De context kan belangrijke aanwijzingen geven – bijvoorbeeld, verslikken komt vaak voor bij het eten of een kind kan met kleine voorwerpen hebben gespeeld.

De meest voorkomende tekenen en symptomen van verslikken zijn:

• Een hoest;
• Moeite met ademhalen of praten;
• Cyanose;
• Graspen of naar de keel grijpen (Perkins et al, 2015).

De patiënt kan stil worden en de keel vasthouden of naar de keel wijzen.

Als de obstructie van de luchtweg slechts gedeeltelijk is, kan de patiënt in staat zijn om te spreken, hoesten en ademen (Perkins et al, 2017).

Behandeling van FBAO bij volwassenen

Het algoritme voor verstikking bij volwassenen (Fig 1) van de Resuscitation Council (UK) (2017) (Perkins et al, 2017) biedt richtlijnen voor de behandeling van verstikking bij volwassenen. Als FBAO wordt vermoed, is het belangrijk om de ernst ervan te beoordelen en de patiënt altijd te vragen “bent u aan het verslikken?”. Hun antwoord zal helpen onderscheid te maken tussen een milde of ernstige obstructieve luchtweg, zoals beschreven in Kader 1.

Milde luchtwegobstructie (effectieve hoest)

Hoesten genereert hoge en aanhoudende luchtwegdruk en kan een vreemd voorwerp uitdrijven, dus het is belangrijk om de patiënt aan te moedigen om te hoesten. Een patiënt met een milde luchtwegobstructie moet onder voortdurende observatie blijven totdat deze verbetert, omdat zich vervolgens een ernstige obstructie kan ontwikkelen (Perkins et al, 2017).

Een agressieve behandeling met rugklappen en borst- en buikstoten in dit stadium is onnodig – het kan schade veroorzaken en de luchtwegobstructie verergeren. Deze interventies mogen alleen worden gebruikt als de patiënt tekenen van ernstige luchtwegobstructie vertoont (Perkins et al, 2017).

Erge luchtwegobstructie (ineffectieve hoest)

Als de patiënt tekenen van ernstige luchtwegobstructie vertoont:

• Oproep onmiddellijk om hulp / trek aan de noodzoemer en moedig de patiënt aan om te hoesten;
• Stel aan de zijde van de patiënt, iets achter hem;
• Steun de borstkas van de patiënt met één hand en leun voorover – als het vreemde voorwerp hierdoor loskomt, zal het hopelijk uit de mond vallen in plaats van verder in de luchtweg te glijden;
• Als de symptomen aanhouden, geef dan tot vijf rugstoten (klappen) tussen de scapulae met de hiel van de hand (Fig 2). Controleer na elke slag op de rug of de obstructie is losgemaakt;
• Als de slagen op de rug mislukken, ga dan over tot abdominale thrusts (Fig 3);
• Stel achter de patiënt en leg beide armen om de bovenbuik;
• Lees de patiënt voorover;
• Plaats een gebalde vuist tussen de navel van de patiënt en de ribbenkast, en klem deze vast met de andere hand;
• Dien tot vijf scherpe stoten in de buik, naar binnen en naar boven;
• Zorg ervoor dat u geen druk uitoefent op de processus xiphoideus of de onderste ribbenkast, aangezien dit buikletsel kan veroorzaken;
• Als de obstructie blijft bestaan, wissel dan tot vijf rugstoten af met tot vijf abdominale stoten.

Als de patiënt het bewustzijn verliest moet je:

• Ligg de patiënt voorzichtig op de grond;
• Als u dat nog niet hebt gedaan, roep dan hulp in volgens de plaatselijke protocollen – bel 999 voor een ambulance of neem contact op met uw hartstilstandteam;
• Start met cardiopulmonale reanimatie (CPR) – doe eerst 30 borstcompressies omdat deze de obstructie kunnen verlichten;
• Na 30 compressies probeert u twee keer te beademen, ga vervolgens door met CPR totdat de patiënt herstelt en normaal begint te ademen (Perkins et al, 2017).

Buikstuwingen bij een zwaarlijvige of zwangere patiënt

Het kan moeilijk zijn om abdominale stuwingen uit te voeren bij een patiënt die zwaarlijvig of zwanger is. Als u hun buik niet kunt omcirkelen, ga dan achter de patiënt staan, plaats uw handen over het onderste uiteinde van het borstbeen en trek hard in de borst met snelle stoten (chest thrusts) (Perkins et al, 2017).

Nazorg en doorverwijzing voor medische beoordeling

Na een succesvolle behandeling voor een FBAO kan er nog steeds een vreemd voorwerp in de luchtwegen aanwezig zijn; als iemand dysfagie heeft, aanhoudend hoest of klaagt dat er iets in de keel vastzit, moet hij of zij medisch advies inwinnen.

Het uitvoeren van abdominale thrusts en borstcompressies kan ernstig inwendig letsel veroorzaken, waaronder scheuren of scheuren van abdominale of thoracale viscera, dus patiënten moeten worden onderzocht op letsel.

Gebruik van luchtwegopruimingsapparaten

Hoewel er momenteel verschillende luchtwegopruimingsapparaten voor de behandeling van FBAO beschikbaar zijn, wordt het routinematige gebruik ervan niet aanbevolen door de Resuscitation Council (UK) (Perkins et al, 2017). Goed opgeleide gezondheidswerkers kunnen echter geavanceerde technieken gebruiken – zoals uitzuigen of laryngoscopie en een tang – om een vreemd voorwerp uit de luchtweg te verwijderen (Perkins et al, 2017).

Conclusie

FBAO is een levensbedreigende noodsituatie die verpleegkundigen moeten kunnen herkennen en effectief moeten kunnen behandelen. De behandeling van FBAO bij zuigelingen en kinderen wordt beschreven in deel 2 van deze serie.

• Professionele verantwoordelijkheden: Deze procedure mag alleen worden uitgevoerd na goedgekeurde opleiding, gesuperviseerde oefening en competentiebeoordeling, en moet worden uitgevoerd in overeenstemming met lokaal beleid en protocollen.