Sommige dingen lijken echt te mooi om waar te zijn. Hoe aantrekkelijk een nieuwe persoon of situatie ook lijkt, iets in je voelt…vreemd. Sommige mensen, met name mensen met een hoog psychopathisch niveau, kunnen zich gemakkelijk voordoen als geweldige mensen die alleen maar het beste met je voor hebben. Maar in sommige gevallen kunnen ze misbruik van je maken, of je zelfs lichamelijk letsel toebrengen. Het kan moeilijk zijn om hun realiteit te ontdekken tot het te laat is, en je bedrogen bent door een oplichter. Maar je kunt zulke situaties voorkomen voordat ze te ver gaan, als je echt naar je innerlijke stem luistert.

Soms reageert onze innerlijke stem met ongepast alarm, vooral als je eerder in soortgelijke situaties bent gekwetst, en het kan nodig zijn om het af te stemmen. Voorzichtigheid is echter waarschijnlijk minder riskant dan het negeren van mogelijke gevolgen.

Kijk eens naar deze situatie: U heeft extra hulp nodig in uw huis en u wilt een betrouwbaar iemand inhuren. Een jonge vrouw die geschikt lijkt voor de functie reageert als eerste op uw advertentie. U hebt er alle vertrouwen in dat u haar aanneemt, maar u bent toch een beetje sceptisch. De kandidate legt uit dat ze een pauze neemt van school omdat ze niet zeker weet wat ze wil gaan studeren. In feite heeft ze een paar banen gehad in verschillende gebieden en is ze de afgelopen jaren verschillende keren verhuisd.

U begint sceptisch te worden: Veel verhuisd? Van baan veranderd? Kan niet op school blijven? Je bent misschien geen loopbaanadviseur, maar dit lijkt een beetje onbetrouwbaar. Uw sceptische gedachten verdwijnen echter, want ze lijkt bekwaam en is bovendien heel charmant en vriendelijk. U besluit haar in dienst te nemen.

Nadat ze één keer is komen opdagen, mist uw nieuwe assistente haar volgende afspraak en belt u niet terug. Na een paar weken krijgt u een voicemail waarin ze verontschuldigend aankondigt dat ze een nieuwe baan heeft in een andere stad. Terugdenkend realiseer je je dat je die eerste sceptische gedachten serieuzer had moeten nemen. U belooft dat u de volgende keer de referenties van een persoon zult bellen of uw beslissing zult baseren op hoe capabel, en niet hoe aardig, de persoon overkomt.

De psychologische studie van intuïtie kan worden teruggevoerd op de Zwitserse psychiater Carl Jung, die de intuïtiedimensie van de persoonlijkheid voorstelde. Hij stelde dat mensen die hoog scoren op deze dimensie meer geneigd zijn hun eigen gedachten hun ervaring te laten domineren. In plaats van een “bottom-up” benadering van het leven te hanteren, waarbij de gegevens hun beslissingen bepalen, laten zij hun eigen gedachten en gevoelens de leiding nemen – een meer “top-down” benadering. Mensen hoog in de intuïtiedimensie van het Jungiaanse persoonlijkheidsgevoel zouden eerder geneigd zijn de fout te maken de jonge vrouw aan te nemen die aardig lijkt, maar eigenlijk vluchtig is.

Er is momenteel veel belangstelling voor intuïtieve oordelen binnen het gebied van de filosofische psychologie. Een reeks artikelen in het mei 2015 nummer van het tijdschrift Philosophical Psychology onderzoekt vragen zoals intuïtie in morele oordelen en de relatie tussen intuïtie en vrije wil. Op een meer praktisch niveau onderzoeken positieve psychologen of er voordelen zijn aan het vertrouwen op persoonlijke intuïtie door in te tappen op je eigen innerlijke ervaring tijdens een situatie. Dit zou mogelijk verschillen van de Jungiaanse betekenis van de term; het betekent oordelen op basis van wat je denkt of voelt, niet wat je werkelijk ervaart.

De twee benaderingen zijn echter niet onverenigbaar, als we de Jungiaanse definitie verruimen.

Volgens Jung is één kenmerk van intuïtie toegang krijgen tot je innerlijke, onbewuste ervaring. Dit kan dat onderbuikgevoel zijn dat wordt opgewekt door iets dat niet helemaal klopt in een lastige situatie (zoals bij het aannemen van de jonge vrouw). Handelen op basis van intuïtie zou betekenen dat je je geest openstelt voor je eigen gedachten en gevoelens en die afweegt tegen de gegevens die je zintuigen hebben verzameld. In feite was Jung een groot voorstander van evenwicht. Hij hield vol dat we gedurende het leven aan volwassenheid winnen door “individuatie,” of het vermogen om onze yins tegenover onze yangs te stellen.

In een studie bedoeld om het verband aan te tonen tussen intuïtie en mindfulness, of het vermogen om in het moment aanwezig te blijven, probeerden de psychologe Carina Remmers en collega’s van de Universiteit van Hildesheim (2015) te experimenteren met het manipuleren van de staat van mindfulness bij deelnemers.

Remmers en haar medewerkers merkten op dat intuïtie gunstig kan zijn, “vooral in situationele contexten waarin een persoon onder stress staat, onder tijdsdruk, en wanneer hij wordt geconfronteerd met complexe problemen”, omdat “intuïtieve processen vaak leiden tot oordelen met een hogere diagnostische waarde voor het te beoordelen criterium dan rationeel-analytische processen van redeneren” (p. 283). Met andere woorden, vertrouw op je gevoel wanneer je niet veel tijd hebt om na te denken over alle implicaties van wat er om je heen gebeurt.

Volgens Remmers e.a. moet je ook op je gevoel vertrouwen wanneer je al veel ervaring hebt met het maken van een bepaald oordeel. Beslissen of een aankoop het geld waard is, bijvoorbeeld, is veel gemakkelijker wanneer je soortgelijke aankopen eerder hebt gedaan en de waarde kent.

Hoe zou mindfulness in dit proces een rol spelen? De theorie achter de studie van Remmers e.a. was dat je door je innerlijke ervaring aan te boren, meer openstaat voor die zo belangrijke intuïtieve processen. Als verdere complexiteit manipuleerden ze een negatieve gemoedstoestand. Theoretisch is het zo dat wanneer je in een positieve stemming bent, het venster naar je innerlijke ervaringen opengaat, maar wanneer je in een negatieve stemming bent, zet je je geest aan het werk om te proberen te begrijpen waarom je je zo slecht voelt. Dit proces van piekeren verwijdert je steeds meer van je onderbuikgevoelens.

In de mindfulness-inductieconditie presenteerde het team deelnemers zinnen geschreven op kaarten en vertelde hen om ofwel “nota te nemen van je gedachten en gevoelens zonder ze te beoordelen” (mindfulness-inductie) of om “na te denken over het soort persoon dat je bent en waarom je reageert zoals je doet” (herkauwen) (pp. 285-6). Hun taak bestond erin te beoordelen of een reeks stimuli van 3 woorden een gemeenschappelijke betekenis hadden of niet. Hieruit berekenden de onderzoekers een “intuïtie-index.”

In tegenstelling tot de voorspelling, verbeterde de mindfulness inductie de intuïtie-index van de deelnemers niet. De auteurs redeneerden dat mogelijk de instructies aan de deelnemers om hun innerlijke gevoelens aan te boren zonder ze te beoordelen, niet werkten. Misschien gebruikten ze bij het beoordelen van de woorden in plaats daarvan hun meer rationele, analytische denkprocessen.

Sommigen interpreteerden de onverwachte studieresultaten zo dat meer mindful of bewust worden van je ervaringen je niet zal helpen om naar je intuïtie te luisteren. Een andere mogelijkheid is dat de studie aantoont hoe moeilijk het is om onze intuïtie aan te boren. Misschien hebben we, nadat ons jarenlang is voorgehouden dat we ons moeten richten op rationele oordelen en niet op onze innerlijke gevoelens, ons gevoel niet meer volledig vertrouwd.

De theorie dat intuïtie je kan helpen betere beslissingen te nemen, suggereert echter dat het nog steeds de moeite waard is om er aandacht aan te besteden. Wanneer die innerlijke stem zichzelf probeert te laten horen, is het misschien tijd voor u om te luisteren.

Volg me op Twitter @swhitbo voor dagelijkse updates over psychologie, gezondheid en veroudering. Voel je vrij om lid te worden van mijn Facebook-groep, “Fulfillment at Any Age,” om de blog van vandaag te bespreken, of om verdere vragen te stellen over deze posting.