De vraag in de titel van het artikel zal je misschien verbazen.

Inderdaad, wat is er eenvoudiger dan je pion naar de achterste rij te schuiven en een stuk te kiezen dat je wilt dat het wordt?

In werkelijkheid levert een pionpromotie meer problemen op dan je je kunt voorstellen. Er zijn vele redenen voor dit trieste verschijnsel. Gedeeltelijk is het de schuld van de FIDE, die geneigd is de schaakregels ingewikkelder te maken. In mijn jeugdjaren was er een schaakgrap dat de beste schaakarbiter degene is die tijdens een toernooi onzichtbaar is. Als de spelers na zo’n toernooi niet eens weten wie de hoofdarbiter was, betekent dat immers dat er geen onaangename incidenten of conflicten zijn geweest tijdens het evenement.

Dat is natuurlijk de belangrijkste vaardigheid van een goede toernooidirecteur: elk probleem voorkomen voordat het zich zelfs maar voordoet. Tegenwoordig moeten schaakarbiters geaccrediteerd worden door de FIDE en daarom moeten zij deelnemen aan de eindeloze arbiter seminars. Het is een zeer winstgevende zaak voor de FIDE en daarom is het volkomen logisch dat de FIDE de schaakregels steeds ingewikkelder maakt, dopingtests uitvindt, “zero tolerance” regels, enz.

Ik heb mijn mening over dit onderwerp al lang geleden in dit artikel gegeven. Zelfs een onschuldige regel als pionpromotie werd aangetast.

Het volgende voorbeeld uit het wereldkampioenschap Blitz voor vrouwen is daar een goed voorbeeld van. Zoals u waarschijnlijk weet, wordt een illegale zet in blitz bestraft met onmiddellijk verlies, dus het is uiterst belangrijk om de officiële regels te volgen. De vrouw die wit speelde promoveerde haar pion door b7-b8=Q te spelen; wat kon er fout gaan? Nou, ze zette haar nieuwe koningin op b8 en verwijderde eenvoudig de b7 pion van het bord. Het resultaat was dat zij de partij verloor wegens een illegale zet.

Het is zowel grappig als triest om te zien hoe arbiters een internationale meester leren hoe je een pion moet promoveren. Dat wil zeggen dat je de pion eerst naar b8 moet schuiven en hem dan pas moet vervangen door een koningin.

Ik heb erg met de vrouw te doen, want gedurende het grootste deel van mijn schaakcarrière heb ik mijn pionnen op precies dezelfde manier gepromoveerd: door een nieuwe koningin op de achtste rij te zetten en de pion van de zevende rij te halen zonder hem daadwerkelijk te verplaatsen. Bovendien is mijn persoonlijke observatie dat dit precies de manier is waarop de meeste spelers met een titel deze zogenaamd eenvoudige procedure uitvoerden.

Dezer dagen, waarin het lijkt alsof de FIDE maandelijks de regels herschrijft, weet je het nooit zeker. Het is een teken des tijds dat een bekende Russische GM en trainer op Facebook toegeeft dat hij niet meer weet hoe je een pion moet promoveren.

Hier is de video van deze pijnlijke episode met de Engelse ondertiteling:

Het zou natuurlijk niet eerlijk zijn om de FIDE de schuld te geven van alle problemen, want in sommige gevallen is het duidelijk de schuld van de schaker. Kijk naar de volgende video, waar GM Topalov zijn pion e2-e1 schuift en de klok indrukt zonder de pion te vervangen door een stuk. Hoewel het absoluut duidelijk is dat hij promotie tot koningin veronderstelde, is de zet toch illegaal!

Een soortgelijke situatie deed zich voor in de beroemde partij tussen Kasparov en Karpov. Gelukkig waren de gevolgen minder dramatisch, omdat in gewone niet-blitz toernooien een illegale zet niet onmiddellijk tot verlies leidt. Kijk eens naar het volgende diagram:

Hier is hoe Wikipedia beschrijft wat er gebeurde:

Karpov zat in ernstige tijdnood, met nog één minuut om 16 zetten te doen. In deze stelling sloeg Kasparov de toren op d1 met de pion op c2, en zei “Dame!”, waarmee hij aangaf dat het gepromoveerde stuk een koningin was. Er was echter niet onmiddellijk een koningin beschikbaar. Het duurde enige tijd voordat de arbiter met een zwarte koningin op de proppen kwam. Kasparov zei dat als hij goed had opgelet, hij tot een toren zou hebben gepromoveerd, die wel beschikbaar was. Kasparovs klok liep terwijl de arbiter een koningin aan het halen was, dus startte hij Karpovs klok. Karpov speelde onmiddellijk 25.Qxe4 en Kasparov vertelde hem dat hij schaak stond. Karpov antwoordde: “Waarvan? Het zou een loper op d1 kunnen zijn.” De klokken werden stilgezet. De arbiter vond een zwarte koningin, de partij werd teruggezet naar de stand na 24…cxd1=Q+, en Karpov kreeg twee minuten extra op zijn klok vanwege Kasparovs illegale zet (omdat het starten van de klok van de tegenstander betekende dat zijn zet voltooid was, wat niet mogelijk was zonder een stuk om naar te promoveren).

Ten slotte, soms zijn dergelijke incidenten puur de schuld van de arbiter. We bespraken dit onderwerp reeds in dit oude artikel. Een zeer onaangenaam incident deed zich voor in de tie-break partij die de winnaar moest bepalen van het Canadese zonale toernooi dat vorige maand eindigde. Kijk eerst wat daar gebeurde (start vanaf 14:15).

Ik ga het niet hebben over de uitrusting, die meer geschikt lijkt voor een leuk spelletje in een park. Maar met niet minder dan drie pionnen die naar de achterste rij raceten, had de toernooidirecteur, die het hele spel ongestoord gadesloeg, zich een heel eenvoudige vraag moeten stellen: “Waar zijn de koninginnen?”

Zie je hoe gemakkelijk het hele incident voorkomen had kunnen worden!

Tussen haakjes, hier is een puzzel voor de meest oplettende lezers: waar was de zwarte koningin op het moment dat zwart haar het meest nodig had?

Het belangrijkste deel van dit artikel is tenslotte om u te helpen dergelijke problemen in uw partijen te voorkomen. Dus wat moet u doen? Hier volgt een uittreksel van de betreffende pagina van de officiële USCF website, waar de verschillen tussen de FIDE regels en de USCF regels worden uitgelegd.

De FIDE regels:

Als de speler een pion naar de laatste rij verplaatst en de klok indrukt zonder de pion te vervangen door een promotiestuk, heeft de speler een illegale zet gedaan (zie punt 5 voor implicaties) en moet de pion worden vervangen door een koningin van dezelfde kleur als de pion. De speler heeft geen keus in het promotiestuk,
zelfs als het promoveren van de pion tot koningin een patstelling veroorzaakt.

Het is illegaal om een omgekeerde toren te gebruiken om “koningin” te betekenen bij het promoveren van een pion. Als een promotiestuk niet direct voorhanden is, moet de speler de klokken stilzetten en de arbiter om hulp vragen.

De USCF regels:

Als een speler een pion op de laatste rij niet vervangt door een promotiestuk en de klok indrukt, mag de tegenstander onmiddellijk de klok indrukken of de klok stilzetten en een arbiter roepen (aan te raden bij
een oplopende tijdcontrole). De speler verliest niet het recht om het promotiestuk te kiezen.

De Amerikaanse schaakregels stellen expliciet dat, bij promotie van een pion, een omgekeerde toren als koningin moet worden beschouwd.

Ik wens u veel gelukkige (en legale!) pionpromoties!