Hoe te bepalen of het oud, replica, namaak of een look-alike is

In 1984 werd een zogenaamde “Philadelphia” bakelieten armband – een scharnierend model met veelkleurige wiggen bovenop – voor $250 verkocht. Dezelfde armbanden brengen nu meer dan $4.000 op. Betrekkelijk gewone bakelieten armbanden en speldjes die in het midden van de jaren negentig slechts $ 10-50 opbrachten, kosten nu $ 50-300.

Zoals de prijzen zijn gestegen, is ook de tendens bij verkopers om, hetzij door gebrek aan kennis, hetzij met opzet, elk stuk plastic “bakeliet” te noemen, toegenomen. Reproducties zijn nu gebruikelijk en er is een gestage toename van herbewerkte en “gehuwde” stukken.

Dit artikel zal uitleggen hoe originelen werden gemaakt, de eenvoudige tests die iedereen kan gebruiken om echt bakeliet van look-alike te onderscheiden, en de gemeenschappelijke waarschuwingssignalen van nieuwe, nep en reproductie stukken.

Wat is bakeliet?

Bakeliet is een handelsnaam ontleend aan de uitvinder ervan, Leo Baekeland, die bakeliet in 1907 uitvond. Bakeliet wordt gemaakt van carbolzuur (fenol) en formaldehyde en wordt een fenolhars genoemd. Bakeliet was de eerste thermohardende kunststof. Dat betekent dat als een bakelietproduct eenmaal is gevormd, het niet van vorm verandert of onder hitte smelt. Kunststoffen die met andere formules zijn gevormd, kunnen na herverhitting opnieuw van vorm worden veranderd of zullen bij herverhitting in vlammen uitbarsten.

Bakeliet werd voor het eerst gebruikt als isolatiemateriaal tegen hitte en elektriciteit. Toen manieren werden gevonden om bakeliet in heldere kleuren te vervaardigen, begon het te worden gebruikt voor allerlei decoratieve voorwerpen, vooral sieraden.

Hoewel bakeliet de handelsnaam was van de eerste thermohardende fenolische hars, was het niet de enige. Andere belangrijke handels- of merknamen zijn Catalin, Marblette, Prystal, Phenolia en een aantal andere. Aangezien merknamen zelden op de produkten voorkomen, gebruiken verzamelaars over het algemeen “bakeliet” om te verwijzen naar alle thermohardende fenolharsen, niet alleen naar de bakelietmerkprodukten en zo zullen wij de term ook gebruiken. In dit artikel zal “bakeliet” verwijzen naar alle fenolhars stukken, ongeacht hun oorspronkelijke merknaam.

Hoe bakeliet werd gemaakt

Een van de sleutels tot het identificeren van originele bakeliet is om te begrijpen hoe het werd vervaardigd. De moderne harde plastieken die vaak met bakeliet worden verward, werden over het algemeen geproduceerd door een vloeibare hars in een vorm te injecteren of te gieten die het eindprodukt produceerde. Met andere woorden, om een hondenspeld te krijgen, goot je plastic in een mal in de vorm van een hond. De mal creëert alle details van het eindproduct, zoals de vacht, de ogen, de kraag, enz. Wanneer de mal werd geopend, was het uiteindelijke stuk in wezen klaar voor de verkoop.

Bakeliet werd zeer zelden gegoten in afzonderlijke stukken van afgewerkte sieraden. De overgrote meerderheid van de bakelieten sieraden werd met de hand gemaakt uit voorraadvormen van ruw materiaal. De unieke eigenschappen van bakeliet leenden zich voor extrusiegieten. Als men bijvoorbeeld armbanden wilde maken, extrudeerde men een lange buis met een voorgevormde ruwe vorm (fig. 4). De arbeiders sneden dan verschillende breedten van de buis af, versierden ze en polijstten ze met de hand. De gespen in fig. 5 zijn gesneden uit buizen die geëxtrudeerd waren met de gespvormen al voorgevormd. Omdat het versieren met de hand gebeurde, konden speciale ontwerpen en kleine bestellingen gemakkelijk worden gemaakt zonder de overhead van dure mallen die nodig zijn voor harde kunststoffen. Iedereen kon het ruwe bakelietmateriaal kopen en kleine studio’s en amateurs konden het zich veroorloven met hun eigen juweelontwerpen te experimenteren.

Tests voor echt bakeliet

In tegenstelling tot andere kunststoffen, oxideert authentiek bakeliet in de loop der jaren en ontwikkelt een patina dat de oppervlaktekleur verandert. De blootstelling aan zonlicht, lichaamsvloeistoffen, schoonheidsmiddelen en andere factoren dragen tot patina en kleurveranderingen bij verbonden aan normale leeftijd en slijtage. Een voorbeeld van een typische kleurverandering is te zien in Fig. 6

Normale oxidatie geeft een waardevolle aanwijzing of een verdacht stuk echt bakeliet (fenolhars) is of een look-alike materiaal. Al het echte bakeliet, ongeacht de oppervlaktekleur (Fig. 7-8), laat een ivoorkleurige of lichtgele veeg achter op een wattenstaafje bevochtigd met een van de volgende gangbare producten: de schoonmaakmiddelen “409” en “Scrubbing Bubbles” en “Simichrome Polish”. Op het wattenstaafje lijkende materialen, zoals moderne harde kunststoffen, laten geen kleur achter of laten een veeg achter met dezelfde kleur als het plastic (blauw plastic laat een blauwe veeg achter, enz.).

Alle testproducten veroorzaken oog- en huidirritatie en moeten voorzichtig worden gebruikt; rubberen handschoenen worden aanbevolen. Gebruik een kleine hoeveelheid materiaal; er is niet veel nodig. Aanbrengen op een kleine, verborgen plaats zoals de achterkant van een speld of de binnenkant van een armband. Scrubbing Bubbles kan de originele afwerking dof maken; Simichrome zal het geteste gebied met een hogere glans achterlaten; 409 laat het oppervlak vrijwel onveranderd en is de beste keus.

De meeste niet-Bakeliet producten worden niet aangetast door de producten, maar u moet altijd voorzichtig zijn en zorgvuldig alle geteste gebieden wassen en droogwrijven om mogelijke veranderingen op lange termijn te voorkomen.

De swab test is effectief op vrijwel alle Bakeliet. De meest voorkomende uitzonderingen zijn stukken echt bakeliet die onlangs volledig zijn gepolijst of schoongemaakt en waarvan het oorspronkelijke patina is verwijderd. Bepaalde kleuren, vooral zwart en sommige rode kleuren, kunnen soms ook verwarrende resultaten geven.

Een andere gemakkelijke, eenvoudige test is om een verdacht stuk onder heet water van uw huishoudkraan te leggen. Houd het stuk zo dat een rand zich in het midden van de stroom bevindt. Na 20-30 seconden houdt u het stuk snel tegen uw neus. Het overgrote deel van echt bakeliet verspreidt een sterke fenolgeur, vergelijkbaar met verfafbijtmiddel of vernis. Moderne kunststoffen en andere look-alike materialen geven geen geur af wanneer zij onder heet water worden gehouden dat door de gemiddelde huishoudelijke warmwaterketel wordt geproduceerd.

Andere overwegingen

Wanneer u eenmaal hebt vastgesteld dat een stuk van echt bakeliet is gemaakt, betekent dit niet dat u hebt bewezen dat het stuk noodzakelijk oud is. Er is een verrassende hoeveelheid originele, onafgewerkte bakelietvoorraad bewaard gebleven. Deze oude, maar nooit gebruikte voorraad kan vandaag de dag worden gesneden (afb. 17) en als vintage bakeliet worden aangeboden. Echte vintage juwelen die eenvoudig zijn en een lage waarde hebben, worden vaak gesneden in meer begeerlijke en hoger geprijsde ontwerpen. Oude voorraad en gesneden stukken zullen beide de swab- en warmwatertest doorstaan omdat de stukken echt bakeliet zijn.

Een manier om de leeftijd te bevestigen is het zorgvuldig onderzoeken van de vondsten, of hardware, zoals pinnen, scharnieren, enz. Bevindingen op echte vintage bakeliet sieraden zijn over het algemeen bevestigd met mechanische bevestigingsmiddelen, zoals kleine schroeven, pennen en spijkers. Sluitingen in modern plastic worden meestal in het sieraad gegoten terwijl het wordt gegoten of er later op gelijmd. Originele metalen vondsten vertonen bijna altijd enige aanslag of zelfs roest. Pas op voor glanzend beslag zonder tekenen van normale ouderdom of slijtage.

Omdat echt bakeliet een patina produceert, moeten buitenoppervlakken op echte vintage stukken normaal donkerder zijn dan beschermde binnenoppervlakken. Binnenkanten van armbanden, bijvoorbeeld, moeten lichter van kleur zijn dan de blootgestelde buitenoppervlakken. De achterkant van spelden en oorbellen moet ook lichter zijn dan de blootgestelde buitenste oppervlakken.

Virtueel alle authentieke bakeliet sieraden werden met de hand bewerkt of gesneden en moet een aantal gereedschapssporen vertonen. Vintage gereedschapssporen zijn echter op zijn minst getrommeld en afgerond, nooit gekarteld of scherp. Slijpsporen met een mat, krijtachtig uiterlijk zijn typische tekenen van recent snijwerk.

Gereedschapssporen moeten ook logisch zijn. Een oorspronkelijke snijder, die per uur of per stuk werkte, zou meer tijd besteden aan het afwerken van zichtbare oppervlakken dan aan het afwerken van verborgen oppervlakken die niet zichtbaar waren. Gereedschapssporen in verborgen gebieden zijn duidelijker dan sporen op zichtbare oppervlakken. Oppervlakken van herbewerkte of nieuw gesneden stukken zijn soms volledig gepolijst aan alle kanten, ongeacht of het oppervlak bloot of verborgen is.

Waarschuwingstekens van typische reproducties, kopieën en look-alike bakeliet worden getoond bovenaan de volgende pagina. Een van de duidelijkste tekenen dat een stuk onmogelijk een stuk bakeliet kan zijn, is een vormnaad. Authentiek bakeliet, stuk voor stuk gemaakt en met de hand afgewerkt, heeft nooit een vormnaad. Moderne harde kunststoffen die in een mal zijn vervaardigd, hebben vrijwel altijd een vormnaad (Fig. 19)

Fig. 1 De huidige markt is gevuld met look-alike bakeliet. Deze verwarrende stukken variëren van echt oud celluloid tot plastic producten uit de jaren 1950-60, alsmede opzettelijke vervalsingen en reproducties. Slechts vier van de zeven hierboven getoonde stukken zijn echt bakeliet.

Fig. 2 Gemengd met hout- of papiervezels is bakeliet dof bruin of zwart. Het geleidt geen warmte of elektriciteit. Typische knop op een potdeksel, hier

Fig. 3 Felgekleurd bakeliet begon geleidelijk aan te worden gebruikt voor decoratieve versieringen. Hier afgebeeld als knop en handvat op Art Deco chromen creamer.

Fig. 4 Handelsreclame voor Catalin met een assortiment van typische voorraadvormen. Bangle/armband cilinder op de bovenste rij, 3e van links. Verschillende gesp- en knoopcilinders in de achterste rij. Catalin was een fenolharsmerk dat concurreerde met bakeliet.

Fig. 5 Typische stukken rechtstreeks gesneden uit voorraadcilinders en blokken zoals getoond in de Catalin advertentie. Met de hand afgewerkt tot gespen en Mah Jong tegels.

Fig. 6 Echt bakeliet ontwikkelt een patina na verloop van tijd en verandert de kleur van het oppervlak. De afbeelding linksboven toont de buitenste oppervlaktekleur van een blok bakeliet uit 1930. Rechts, een stuk uit het blok links dat de originele kleur toont, verborgen onder het originele oppervlak.

Fig. 7 Donkergroen bakeliet. Teststaafje toont ivoor/lichtgeel.

Fig. 8 Donkerrood bakeliet. Het teststaafje toont ivoor/lichtgeel.

Fig. 9 De drie meest gebruikte materialen om bakeliet te testen. Van links naar rechts: 409 huishoudreiniger, Scrubbing Bubbles badkamerreiniger en Simichrome Polish.

Fig. 10 Bij het testen met heet water, verwarm alleen de rand van een voorwerp. Gebruik de dunste rand voor de beste resultaten. Vermijd het nat maken van touw, hout of metaal dat met bakeliet kan worden gevonden.

Features of Typical Vintage Bakelite Jewelry

Fig. 11 Typische oude pin sluiting vastgeschroefd in bakeliet.

Fig. 12 Oude pin sluiting vastgeschroefd in bakeliet.

Fig. 13 Scharnier vastgezet met kleine spijkertjes. Let op de aanslag in het scharnier, die vaak voorkomt bij vintage ijzerwaren.

Fig. 14 Blootliggende oppervlakken van vintage bakeliet zijn bijna altijd donkerder dan beschermde oppervlakken. Vergelijk het buitenoppervlak van deze echte armband (witte pijl) met het binnenoppervlak dat lichter van kleur is (zwarte pijl).

Fig. 15 Twee typische vintage bakelieten armbanden met eenvoudig handsnijwerk.

Fig. 16 Gereedschapssporen op de rugzijde van een typische vintage speld. Gereedschapssporen zijn over het algemeen duidelijker op de achterkant van vintage stukken dan op de blootliggende decoratieve oppervlakken.

Fig. 17 Aanbieding voor nieuw gesneden bakelieten armbanden uit oude voorraad. Rood en zwart, breedtes 7/8″ tot 1½″, prijs $60 tot $110. Oorspronkelijke prijzen zouden 3 tot 4 maal deze prijzen zijn. Geen oxidatie of patina; binnenoppervlakken hebben dezelfde kleur als buitenoppervlakken.

Waarschuwingstekens van Look-alike, Kopieën en Reproducties

Gelijmde hardware is ook een teken van moderne stukken, of op zijn minst, een reparatie. Nieuwe spelden worden vaak op goedkope bakelieten kledingknopen gelijmd om er een “sieraad” van te maken. Vergeet niet, zelfs als een stuk de wattenstaafje test doorstaat, betekent dit niet dat de hardware origineel is.

Niet origineel bakeliet zal kromtrekken of buigen onder hitte of blootstelling aan vocht. Elk kromgetrokken of vervormd stuk (Fig. 24) is geen bakeliet maar een ander materiaal zoals modern hard plastic of 19e eeuws celluloid.

Frijngekleurd vintage bakeliet werd gebruikt voor vele andere voorwerpen dan sieraden. Enkele van die artikelen zijn servetringen, puntenslijpers en handvatten van een groot assortiment keukengerei, gadgets en gereedschappen. De in dit artikel beschreven tests voor bakelieten sieraden zijn ook van toepassing op deze andere voorwerpen. Gebruik bij het testen van bakeliet altijd veilige, niet-destructieve testen zoals in dit artikel beschreven. Vraag altijd toestemming aan de verkoper voordat u tests uitvoert.

Fig. 18 Plastic armbanden met ingegoten snijwerk, ca. 60-er jaren. Deze doorstaan de wattenstaafjestest niet en hebben een schimmelnaad. (Fig. 19)

Fig. 19 Schimmelnaad aan binnenzijde van armbanden getoond in Fig. 18 Vintage bakeliet heeft nooit een schimmelnaad. Gietnaden zijn gebruikelijk bij gewone kunststoffen.

Fig. 20

Fig. 21

Verbinder vastgelijmd aan bakelieten kledingknoop, Fig. 20, om een “sieraad” te maken. Gelijmde sluiting op de achterkant van typische 1960-70s broche, Fig. 21.

Fig. 22

Fig. 23

Fig. 22-23 Alle vondsten op vintage bakeliet zijn afzonderlijke, aangebrachte stukken. Latere kunststoffen hebben vaak pinsluitingen, scharnieren en andere onderdelen die als één geheel met de juwelen zijn gegoten.

Fig. 24 Authentiek bakeliet zal niet kromtrekken, buigen of zijn oorspronkelijke vorm verliezen als gevolg van warmte of vocht. Een kromgetrokken of misvormd stuk zoals de armband hierboven, kan geen authentiek bakeliet zijn.

Fig. 25 Twee veelkleurige gelamineerde stukken uit de jaren 1960-70 die lijken op vintage bakeliet. Als u online koopt, zorg er dan voor dat verkopers garanderen dat dergelijke stukken de standaard bakeliettests zullen doorstaan.

Fig. 26 Deze nieuwe scottie servetring op wieltjes is verkrijgbaar voor $ 4 per stuk. De originelen worden verkocht voor $75-$100. Deze nieuwe scottie heeft een zwart lichaam met rode ogen. Hij faalt zowel bij de wattenstaafjes- als de heetwatertest.